Σε κρίσιμο σταυροδρόμι, όπως όλα δείχνουν, βρίσκονται για μια ακόμη φορά οι σχέσεις Ελλάδος – Τουρκίας, με την μεν πρώτη να επιμένει στην πολιτική πρακτική του «εξευμενισμού του θηρίου», τη δε δεύτερη να αναβαθμίζει ποιοτικά τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο και να επιδιώκει εκ νέου τη δημιουργία τετελεσμένων, με κλιμακούμενες παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου και των χωρικών υδάτων (σ.σ. έφτασαν μέχρι το Σούνιο…) και παραβάσεις του FIR Αθηνών.
Ένα δε θερμό επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών στο Αρχιπέλαγος είναι αυτό που ανησυχεί την κυβέρνηση των Αθηνών, η οποία (πρέπει να) έχει διαπιστώσει ότι η πολιτική των «ηπίων τόνων» και της φραστικής προειδοποιήσεως για άσκηση βέτο στην ενταξιακή πορεία της γείτονος στην Ε.Ε. έχει εξαντλήσει τα όριά της και συνεπώς είναι αναγκασμένη να αναζητήσει νέες τακτικές και στρατηγικές κινήσεις.
Η Αθήνα, η οποία έχει θέσει σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας τις Ένοπλες Δυνάμεις, δεν αποκλείει την εκδοχή να εκδηλωθεί ένα τυχαίο («θερμό») επεισόδιο στο Αιγαίο το διάστημα μέχρι τις 20 Ιανουαρίου, οπότε ολοκληρώνεται το ψάρεμα της τσιπούρας στην περιοχή των Ιμίων, αλλά και ορκίζεται η νέα κυβέρνηση των Η.Π.Α., τη δε εβδομάδα που πέρασε είχαμε μια μεγάλη τουρκική αεροναυτική άσκηση στο Αρχιπέλαγος, ενώ αξίζει να θυμίσουμε πως ο Ιανουάριος έχει τη δική του παράδοση, ως μήνας κατά τον οποίο εκδηλώνεται έντονη τουρκική επιθετικότητα, όπως είχε συμβεί με την κρίση στα Ίμια το 1996.
ΗΠΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ
Με την Ελλάδα να εμμένει στους ήπιους τόνους και να ευελπιστεί στις «κουμπαριές» του Κώστα Καραμανλή με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η Τουρκία ξεκίνησε, από το περσινό καλοκαίρι, τις προκλήσεις της στο Αιγαίο, το δε διάβημα της Ντόρας Μπακογιάννη, στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου (στο περιθώριο της Γενικής Συνελεύσεως του Ο.Η.Ε.) στον Τούρκο ομόλογό της Αλί Μπαμπατζάν έπεσε στο κενό.
Το επόμενο διάστημα, η τουρκική δραστηριότητα συνεχίστηκε με παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου και με υπερπτήσεις πάνω από το Φαρμακονήσι και το Αγαθονήσι και κλιμακώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο με την τουρκική απόπειρα ερευνών για πετρέλαιο στη θαλάσσια περιοχή του Καστελόριζου.
Εξάλλου, η απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια (παρά την αντίθεση του Υπουργείου των Εξωτερικών, όπως ελέχθη) να μεταβεί στο Αγαθονήσι για τον εορτασμό των Φώτων, ίσως να ήταν η αφορμή για την περαιτέρω αναβάθμιση των ενεργειών αμφισβητήσεως της εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο.
Άλλωστε, αμέσως μετά την προεδρική επίσκεψη τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη παρενόχλησαν ελλαδικό ελικόπτερο «Super Puma», που συμμετείχε σε επιχείρηση διασώσεως κοντά στο Φαρμακονήσι, τουρκική ακταιωρός παρενόχλησε ελληνική κανονιοφόρο, που συμμετείχε στην ίδια επιχείρηση, τις δε επόμενες μέρες ακολούθησαν συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου, υπερπτήσεις τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών πάνω από τα δύο ακριτικά νησιά, αλλά και παραβίαση στους διεθνείς κανόνες της «αβλαβούς διέλευσης».
ΟΙ ΠΡΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ
Η ελλαδική διπλωματία πιστεύει πως η έξαρση των τουρκικών προκλήσεων και η ποιοτική αναβάθμισή τους οφείλεται:
Πρώτον: Στην άσκηση «Νoble Αrcher» που πραγματοποιήθηκε στον Άγιο Ευστράτιο στην οποία μετείχε και νατοϊκό ιπτάμενο ραντάρ «Awacs». Η αλλαγή στάσεως του ΝΑΤΟ, το οποίο παραχώρησε το ιπτάμενο ραντάρ είναι προφανές πως δεν άρεσε στην Άγκυρα, καθώς διαπίστωσε ότι η Συμμαχία αναίρεσε την πολιτική που ακολουθούσε από το 1980 και ηρνείτο την εμπλοκή σε υποθέσεις αμφισβητήσεως εδαφών μεταξύ μελών της. Δεν είναι δε τυχαίο πως το τουρκικό Υπουργείο των Εξωτερικών επέδωσε ρηματική διακοίνωση στην ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα, στην οποία υπενθυμίζεται ότι η γειτονική χώρα θεωρεί το νησί αποστρατικοποιημένο. Ο Άγιος Ευστράτιος βρίσκεται στον 25ο μεσημβρινό, ο οποίος αποτελεί μια νοητή γραμμή που ουσιαστικά χωρίζει το Αιγαίο στη μέση.
Δεύτερον: Στο θέμα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (Α.Ο.Ζ.).
Η Ελλάδα δεν έχει κάνει κάποια αναφορά για καθορισμό της Α.Ο.Ζ. στο Αιγαίο, πλην, όμως, η Άγκυρα θα ήθελε να προλάβει και έτσι συντηρεί κλίμα αμφισβητούμενων περιοχών.
Τρίτον: Στην εσωτερική πολιτική αστάθεια στη γείτονα (υπόθεση Εργκένεκον) και στις ανατροπές που επήλθαν μετά τη συνταγματική κρίση στην Τουρκία, με την ενίσχυση του ρόλου και του λόγου του στρατού και δεν είναι, εν προκειμένω, τυχαία η δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια, ο οποίος εκτίμησε ότι «ο πυρήνας του προβλήματος των ελληνοτουρκικών σχέσεων βρίσκεται στον καθοριστικό ρόλο του τουρκικού στρατού στην πολιτική της γειτονικής χώρας».
Να επισημάνουμε ότι τον προσεχή Μάρτιο θα διεξαχθούν στην Τουρκία εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και η συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση θεωρείται πολύ σημαντική για την καταγραφή των δυνάμεων του κόμματος του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το οποίο, ίσως να θέλει να διεγείρει τα εθνικιστικά αντανακλαστικά μερίδας των Τούρκων ψηφοφόρων για να κερδίσει τις ψήφους τους.
Τέταρτον: Στον εκνευρισμό της γείτονος, καθώς το 2009 είναι κρίσιμο για την ευρωπαϊκή προοπτική της, αφού στο τέλος του έτους αναμένονται οι αποφάσεις της Ε.Ε. για τα «παγωμένα» κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, τα δε μηνύματα δεν φαίνονται ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.
Άλλωστε, θα αξιολογηθεί από την Ε.Ε. και η συνολική στάση της Τουρκίας έναντι και της Κύπρου, καθώς η γείτων δεν έχει προχωρήσει στο προβλεπόμενο, από το σχετικό Πρωτόκολλο της Άγκυρας, άνοιγμα των λιμανιών και των αεροδρομίων της για τα κυπριακά πλοία και αεροσκάφη.
Δημιουργία τετελεσμένων
Όμως, ο στόχος της τουρκικής πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας, ιδιαίτερα δε ενόψει της αναλήψεως της νέας αμερικανικής διοικήσεως του Προέδρου Μπάρακ Ομπάμα, είναι προφανής: Η δημιουργία τετελεσμένων στο Αιγαίο και εν τέλει η «διχοτόμησή» του.
Βασικό επιχείρημα της Τουρκίας είναι πως το Αιγαίο δεν (μπορεί να) αποτελεί κλειστή θάλασσα και ότι η Άγκυρα έχει «ζωτικά συμφέροντα» στην περιοχή, όπως η εκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων πετρελαίου.
Άλλωστε, με το να διεκδικεί η Τουρκία «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο επιδιώκει και τον έλεγχο ορισμένων ανενεργών αεροδιαδρόμων, μαζί με τα οικονομικά οφέλη που θα αποκομίζει με τις υπερπτήσεις.
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το τουρκικό σκεπτικό, όσες νησίδες του Αιγαίου δεν αναφέρονται ρητά στις συνθήκες της Λωζάνης (1923) και των Παρισίων (1947) είναι απροσδιόριστης κυριαρχίας, αν και η γείτων γνωρίζει ότι αυτό το σκεπτικό είναι διάτρητο.
Άλλωστε, η συνθήκη της Λωζάνης αναφέρει σαφώς ότι στην Τουρκία ανήκουν μόνο όσες βραχονησίδες βρίσκονται στη ζώνη τριών μιλίων από τις Μικρασιατικές ακτές και δίνει στην Ελλάδα την κυριαρχία όχι μόνο των μεγάλων νησιών (που αναφέρονται ονομαστικά) αλλά και των παρακείμενων νησίδων.
Οι τουρκικές προκλήσεις έχουν πρόσθετο στόχο να τρομοκρατήσουν τους κατοίκους των μικρών νησίδων, να τους εξωθήσουν σε μετανάστευση και έτσι να τις καταστήσουν πολιτικά ευάλωτες, με την ελπίδα πως θα διευκολυνθεί η συστηματική προσπάθεια της Άγκυρας να τις μετατρέψει σε «γκρίζες ζώνες».
Προσώρας, η Αθήνα που τα γνωρίζει όλα αυτά, δεν δείχνει διατεθειμένη να αλλάξει θεαματικά την πολιτική του «εξευμενισμού του θηρίου» και επιμένει να ποντάρει στο γεγονός ότι τόσον η ίδια, όσο και Κύπρος, ως κράτη – μέλη της Ε.Ε. έχουν «το πάνω χέρι» στο θέμα της ενταξιακής πορεία της γείτονος στην Ε.Ε., αν και ορισμένοι (όπως το Κ.Κ.Ε.) πιστεύουν πως το όπλο ενός ενδεχόμενο ελλαδικού βέτο στις ευρωτουρκικές σχέσεις βρίσκεται σε αφλογιστία.
Και αυτό γιατί η Άγκυρα ουσιαστικά μπορεί και να μην ενδιαφέρεται διακαώς να εισέλθει στην Ε.Ε., καθώς γνωρίζει πως αυτό θα συμβεί (αν συμβεί) μετά από τουλάχιστον 10 με 15 χρόνια και συνεπώς αυτό που την ενδιαφέρει είναι τη θα κερδίσει στην παρούσα συγκυρία.
Ωστόσο, το πρόβλημα με την τουρκική προκλητικότητα παραμένει.
Οι σχέσεις Αθηνών – Αγκύρας παραμένουν στάσιμες και δεν διαφαίνεται πιθανότητα βελτιώσεώς τους το τρέχον έτος, η δε ελλαδική κυβέρνηση - εκτός από την αυτονόητη στρατιωτική εγρήγορση - θα πρέπει να επεξεργαστεί εναλλακτικές τακτικές και στρατηγικές, καθώς μάλιστα έχει δεχθεί εισηγήσεις για αναθεώρηση της στάσεώς της και κυρίως δεν θα πρέπει να εμπλέκει τις σχέσεις με τη γείτονα και την τουρκική προκλητικότητα σε ενδεχόμενα προεκλογικά παιγνίδια.
