Κάποιες Κασσάνδρες προβλέπουν ότι το φθινόπωρο θα είναι καυτό όχι μόνο λόγω των ταχύρρυθμων πολιτικών εξελίξεων αλλά και λόγω της σφοδρής σύγκρουσης των εκπαιδευτικών κοινοτήτων με το υπουργείο Παιδείας.Τα σχολεία φέτος ανοίγουν με τεράστια κενά -έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού εξαιτίας των ελάχιστων προσλήψεων (με το σταγονόμετρο τις κάνουν πλέον) και οικονομική αδυναμία τύπωσης βιβλίων (αλήθεια αυτό άραγε να 'ναι μήνυμα ότι κάποια στιγμή θα τα αγοράζουμε τα σχολικά βιβλία; Δεν έχει λεφτά το κράτος) - ενώ και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση το πολύκροτο νομοσχέδιο προκαλεί θύελλα αντιδράσεων.
Ως προς την απαράδεκτη κατάσταση με τα κενά στα σχολεία τα σχόλια είναι περιττά. Αναντίλεκτα διατρανώνουν την ανυπαρξία πολιτικής τακτικής και καθιστούν σαφές ότι το υπουργείο με πρόφαση την οικονομική κρίση και τη -σχεδόν- χρεοκοπία της χώρας προέβη σε μια ευτελιστική υποβάθμιση της παιδείας προετοιμάζοντας το έδαφος για την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας εκπαίδευσης. Το «Πρώτα ο μαθητής », σλόγκαν της κ. υπουργού, φαντάζει πλέον ουτοπικό. Και όλα αυτά λαμβάνουν χώρα ακριβώς την περίοδο ψήφισης και εφαρμογής (;) του νομοσχεδίου για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ένα νομοσχέδιο για το οποίο αντιδρούν περισσότερο απ' όλους οι πρυτάνεις και οι καθηγητές. Ίσως διακυβεύονται συμφέροντα και αυτή η λυσσαλέα επίθεση του κ. Μυλόπυλου, πρύτανη του ΑΠΘ, προς την πρώην απ' ότι φαίνεται φίλη και συμφοιτήτρια Άννα Διαμαντοπούλου να μην είναι και τόσο αθώα, δηλαδή για το καλό της εκπαίδευσης. Είναι γεγονός πως το νέο μοντέλο εκλογής των πρυτανικών αρχών μπορεί αφενός να κρίνεται αντισυνταγματικό, μια απόπειρα συρρίκνωσης της αυτοδυναμίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και κατ’ ουσίαν χειραγώγησής των από την εξουσία, αφετέρου όμως συνιστά και μια προσπάθεια φιλότιμη της υπουργού για επικράτηση διαφάνειας και αξιοκρατίας (;) στη διαδικασία ανάδειξης των πρυτανικών αρχών κάτι που ενοχλεί τις πανεπιστημιακές ηγεσίες. Ως εκ τούτου και οι δυο πλευρές έχουν και δίκιο και άδικο και η αδιαλλαξία - σε πολλά σημεία του νέου εκπαιδευτικού σχεδίου- αποτελεί απότοκο της μη σωστής συνεννόησης για τη διαμόρφωση ενιαίου σχεδίου για την παιδεία. Καταρχάς ο όρος αυτός έχει αλλοιωθεί σε τέτοιο βαθμό που καθίσταται εκ των προτέρων αδύνατο να δημιουργηθεί ένα προσεγμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ο καθένας έχει διαφορετική αντίληψη για την παιδεία και τα οφέλη της, το μόνο κοινό ότι η κάθε παιδαγωγική άποψη διέπεται από έντονη χρησιμοθηρία.
Η παιδεία ταυτίζεται με τις εξετάσεις για την εισαγωγή σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα και τη συνακόλουθη επαγγελματική ενασχόληση που αποφέρει λεφτά, λεφτά, λεφτά και ενίοτε δόξα και αναγνωρισιμότητα (αυτά σάμπως δεν ονειρεύονται όσοι σπουδάζουν;), μια αντίληψη που φρόντισαν να καλλιεργήσουν γονείς και εκπαιδευτικοί στα παιδιά συντείνοντας στον εκφυλισμό της έννοιας παιδεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απαξίωσης της παιδείας είναι τα λόγια καθηγητών σε μαθητές Γ’ λυκείου που διαβάζουν αδιάκοπα τα μαθήματα της κατεύθυνσης (τα γενικής τα έχουνε αφήσει προ πολλού) :«Διαβάστε τώρα πολύ για να μπείτε στο πανεπιστήμιο και μετά χαρείτε τη ζωή σας, κάποια στιγμή θα το πάρετε το έρμο το πτυχίο».
Όσον αφορά την παιδεία, ποιο να ‘ναι άραγε το περιεχόμενό της; Ποια είναι η ατραπός που οδηγεί στην αποκρυπτογράφηση του περιεχομένου της; Σαφώς και δεν είναι τα γράμματα και οι σπουδές μόνο -είναι εν μέρει εφόσον η ηθικοπνευματική αγωγή για την διαμόρφωση του χαρακτήρα συνιστά πρώτιστο μέλημα κάθε ευνομούμενης κοινωνίας ασχέτως αν παραγκωνίζεται εν τέλει-. Ως κ τούτου όλες οι απόψεις για την ποιοτική αναβάθμιση της παιδείας είναι άστοχες, αφού ανταποκρίνονται εν μέρει στην πραγματική διάστασή της όπως δίδεται από τους αρχαίους κλασικούς και παιδαγωγούς, είναι στην πραγματικότητα ένα συνονθύλευμα πομφόλυγων και φληναφημάτων που έχουν μόνο χρησιμοθηρική διάσταση. Το ελιξήριο για την ποιοτική αναβάθμιση της παιδείας δεν έχει βρεθεί και αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι παγιωμένες και παρωχημένες αντιλήψεις της κοινωνίας δεν φαίνεται να αλλάζουν. Αντιλήψεις που εστιάζουν στο «φαίνεσθαι» και όχι στο «είναι», στην κατάκτηση του στόχου της εισαγωγής στο πανεπιστήμιο και όχι στην ευρύτερη μόρφωση των παιδιών. Πολλοί γονείς προσπαθούν να κάνουν το παν για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα, να μορφωθούν και να γίνουν επιστήμονες αδιαφορώντας για την ηθική τους καλλιέργεια. Πολλοί γονείς τα καταπιέζουν να αριστεύσουν και να έχουν ως αυτοσκοπό το βαθμό, οι καθηγητές επιβραβεύουν τους άριστους και κάνουν διακρίσεις, η επιβράβευση πολλές φορές αλλοιώνει το χαρακτήρα των παιδιών, τα κάνει εγωιστικά, τα μέσα ενημέρωσης στο τέλος των πανελληνίων αναζητούν διακαώς τους πρώτους μαθητές ζητώντας τους συμβουλές επιτυχίας αδιαφορώντας για τους υπόλοιπους οι οποίοι αν και δεν έφτασαν στη κορυφή κατέβαλαν μια αξιοπρεπή προσπάθεια. Την περίοδο δε της κατάθεσης των μηχανογραφικών επιβάλλεται από γονείς, συγγενείς και φίλους οι άριστοι να προτιμούν «κλασικές σχολές με υψηλό γόητρο» ακόμα και αν δεν τους αρέσουν. Σπούδασε γιατρός για να σκάσει ο γείτονας! Έχεις τόσα μόρια και θα πας φυσικό; Πήγαινε πολυτεχνείο. Είσαι σοβαρός να μην πας νομική και να γίνεις φιλόλογος; Πολλοί μαθητές βέβαια έχουν αποφασίσει να επιλέξουν εκ των προτέρων αυτές τις σχολές μόνο και μόνο επειδή έτσι τους έχουν μάθει από το σπίτι.
Όλα αυτά επιβεβαιώνουν πως μπορεί να θέλουμε μια ριζική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση αλλά ουδόλως δεν θέλουμε παιδεία για εμάς και τα παιδιά μας. Το επιχείρημα ότι θέλουμε παιδεία, αγωνιζόμαστε γι' αυτήν και οι πολιτικοί φταίνε είναι πλέον αίολο και έωλο. Όλες οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που προωθήθηκαν κάποτε αποδοκιμάστηκαν από την αντιπολίτευση αφενός -πασιφανείς οι λόγοι και τα κίνητρα - και από τη μαθητική και εκπαιδευτική κοινότητα αφετέρου -καθότι αυτούς αφορούσε. Όλες έχουν αποτύχει να πραγματώσουν τους σκοπούς τους και να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στους νέους. Όποτε εφαρμοζόταν ένα νέο εκπαιδευτικό σχέδιο προκαλούνταν αντιδράσεις, που αισθητοποιούνταν με καταλήψεις, διαμαρτυρίες, φωνές και οδηγούσαν το υπουργείο στην αναθεώρηση του. Η αποτυχία ίσως να οφείλεται στο ότι δεν υπήρξε διάλογος για τις προτεινόμενες αλλαγές με τους μαθητές και με τους καθηγητές. Το υπουργείο Παιδείας λάμβανε αποφάσεις δίχως να ρωτά τους άμεσα ενδιαφερόμενους και έτσι βρισκόταν αντιμέτωπο με την οργή των μαθητικών κοινοτήτων. Στον αντίποδα, όμως, ακόμα και αν αυτός ο διάλογος γινόταν υπήρχε περίπτωση οι μαθητές να πρότειναν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα; Η απάντηση είναι αρνητική και αυτό καταδεικνύεται από το ότι όποτε καλούνταν μαθητές σε εκπομπές τηλεοπτικές να πουν την γνώμη τους εξέφραζαν με περισσή σιγουριά την αποστροφή τους προς τις αλλαγές, μεμψιμοιρούσαν αλλά δεν πρότειναν ούτε το παραμικρό . Κάποιοι πιο ψαγμένοι λένε το χιλιοειπωμένο «ένα σύστημα σαν τη Φινλανδία» καταδεικνύοντας τον αβδηριτισμό που τους διέπει καθώς ένα τέτοιο σύστημα για ευνόητους κοινωνικοοικονομικούς λόγους στην Ελλάδα δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Είναι σαν να λέει κανείς πως το ιταλικό σύστημα μπορεί να εφαρμοστεί λόγου χάρη στην Κίνα ή την Αίγυπτο. Το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και τις ανάγκες της κοινωνίας και η ελληνική κοινωνία δεν μπορεί να υιοθετήσει το φινλανδικό μοντέλο όχι μόνο λόγω οικονομικών πόρων και εσωτερικών συνθηκών αλλά και λόγω αντιλήψεων. Το κορυφαίο πάντως είναι οι μαθητές που κάνουν καταλήψεις διεκδικώντας ένα καλύτερο εκπαιδευτικό μέλλον να μην ξέρουν να σου απαντήσουν γιατί προέβησαν σε αυτές τις ενέργειες. Πώς να δικαιολογήσουν την επιθυμία για κοπάνα, για καλοπέραση και απαλλαγή, έστω προσωρινή, από τις υποχρεώσεις τους; Οι μαθητές αυτοί υποκρίνονται αδιάντροπα τους επαναστάτες δίχως όμως να κρίνουν και αν ακόμη το κάνουν δίχως συνακόλουθα να προτείνουν.
Το σχολείο σήμερα δυστυχώς δεν προσφέρει παιδεία αλλά έτοιμες γνώσεις, εφόδια για την επαγγελματική σταδιοδρομία των μαθητών. Δεν προσπαθεί να διαμορφώσει προσωπικότητες, άτομα με συνθετική σκέψη, με γνώμη και με ήθος .Δίνει βάση στην υλικοτεχνική τους προαγωγή χωρίς να ενδιαφέρεται για την ηθικοπνευματική. Το βάρος πέφτει στους βαθμούς, στα απουσιολόγια, στις πανελλήνιες, στις επιτυχίες των μαθητών και πουθενά αλλού. Διαμορφώνει άβουλα όντα που κυνηγούν το στόχο τους χωρίς να ενδιαφέρονται για τίποτα άλλο. Τελικά σήμερα παιδεία ενδεχομένως -το τονίζω - να μην προσφέρει ολότελα κανένας θεσμός, σχολείο, οικογένεια,, μέσα ενημέρωσης. Μόνος σου πρέπει να την κατακτήσεις έχοντας υπόψη τα λόγια του Αϊνστάιν «Παιδεία είναι τελικά αυτό που μένει αφού ξεχάσεις αυτά που έμαθες στο σχολείο» και ίσως είχε δίκιο...
*Ο κ. Στέλιος Χατζημίχος
είναι απόφοιτος του ΓΕΛ Τυρνάβου
