* Από τον Αθανάσιο Β. Ραούλη
Γεύτηκα από το 1970 έως το 2005 τις ψευτομεταρρυθμίσεις, οπισθοχωρήσεις, παλινδρομήσεις-πλην ορισμένων εξαιρέσεων-και γενικά το αλαλούμ της εκπαίδευσής μας. Ευτυχώς αυτή τη φορά στον προεκλογικό τους αγώνα οι αρχηγοί των δυο μεγάλων κομμάτων δεν τόλμησαν να αρθρώσουν την τετριμμένη φράση: «για μας η παιδεία είναι θέμα πρώτης προτεραιότητας», γιατί προαισθάνθηκαν τον επερχόμενο λόξυγγα. Αυτό, γιατί κατάλαβαν πως τον στρουθοκαμηλισμό τους στα εκπαιδευτικά πράγματα τον ξεμπροστιάζουν εξόφθαλμες λογικές π.χ. δεν γίνεται το πηλίκον (παρεχόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες) να είναι αξιοπρεπές όταν ο διαιρετέος ασφυκτιά (κρατικές δαπάνες για την εκπαίδευση) με διαιρέτη μεγάλο (πληθώρα ΑΕΙ, ΤΕΙ). Υπέρμετρη αναντιστοιχία μεταξύ παραγόμενων επιστημόνων και αγοράς εργασίας.
Τέτοιο σεβασμό έχουν οι πολιτικά ιθύνοντες στο υστέρημα του λαού. Το δε επιχείρημα που προβάλλεται πως κατά παράδοση ο Έλληνας θέλει σώνει και καλά να σπουδάσει το παιδί του δεν ανταποκρίνεται στη σημερινή ζώσα πραγματικότητα. Τα παιδιά άμα τα ρωτήσουμε γιατί επιλέγουν την α΄ ή τη β΄ σχολή σ΄ένα πολύ μεγάλο ποσοστό θα μας απαντήσουν για βιοποριστικούς λόγους αλλά όχι κατά ανάγκη να γίνουν μορφωμένα γκαρσόνια. Οι γονείς να μην πιέζουν τα παιδιά τους να κάνουν στη ζωή τους ό,τι τους έμεινε αυτούς απωθημένο. Μικρό το κονδύλι ως ποσοστό επί του ΑΕΠ για έρευνα παρόλα αυτά έχουμε αξιόλογους ερευνητές που άλλοι τους χαίρονται. Πληθώρα στα ΑΕΙ τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών με πληρωμή ως επί το πλείστον με τους γονείς και τα παιδιά να τρέχουν και… να μην φτάνουν. Πόσα άραγε απ΄αυτά έχουν ουσιαστικό αντίκρυσμα ο επιχειρηματικός κόσμος θα μας το πει. Μόνο να συγκρίνει κανείς τη μέση ετήσια ζήτηση ανά εκπαιδευτική ειδικότητα με την αντίστοιχη ετήσια αποφοίτηση δικαίως αναφωνεί ποιος κοροϊδεύει ποιον. Σε όλα αυτά η εξήγηση βρίσκεται στο βαθύ πελατειακό κράτος, στη διασπάθιση του δημόσιου χρήματος, στον ωχαδελφισμό.
Η εκπαίδευση οφείλει να είναι μακρόπνοη, συνεκτική στη διάρθρωση και στο περιεχόμενο, λειτουργική, γενναιόδωρη στις δαπάνες της και όχι παρίας του κρατικού προϋπολογισμού και εξάρτημα των περιστασιακών ευρωπαϊκών προγραμμάτων με τις γνωστές κάθε φορά οδυνηρές συνέπειες (ελλείψεις, κενά, αρρυθμίες, προχειρότητες κ.ά.). Ανεβαίνουμε-κατεβαίνουμε το τρένο της τεχνικής εκπαίδευσης όπου έπρεπε να είχαμε εισιτήριο διαρκείας. Η ιδιωτική εκπαίδευση προχωρεί ακάθεκτη μπροστά σ΄όλες τις βαθμίδες και η δημόσια παραπαίει. Πολύ φοβάμαι πως σε λίγα χρόνια το υπουργείο Παιδείας θα χορηγεί διατακτικές ορισμένου ποσού για σπουδές των παιδιών σε κρατικό ή ιδιωτικό πανεπιστήμιο δίκην ticket-restaurant (διατακτικές γεύματος) που χορηγούν τελευταία οι επιχειρήσεις στους εργαζομένους ως κίνητρο για μεγαλύτερη απόδοση.
Δεν υπάρχουν ιδανικά εκπαιδευτικά συστήματα απλά οι αναπτυγμένες χώρες διαθέτουν μια στέρεη δομή με ευελιξίες ώστε να απαντούν στις κάθε φορά ανάγκες και απαιτήσεις. Απεναντίας στη χώρα μας επικρατεί ο μύθος του γεφυριού της Άρτας (βλέπε εξεταστικό, ολοήμερα, πρότυπα πειραματικά, προγράμματα κ.ά.). Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παραμένει γραφειοκρατικό, εξουσιαστικό, βαρετό μη διαθέτοντας βαθμούς ελευθερίας στην όλη οργάνωσή του. Η γραφειοκρατία γενικώς όπου υπάρχει δεν είναι ευέλικτη και αφήνει κενά, πολύ δε περισσότερο στην εκπαίδευση που κατά βάση θεσμοθετείται από την εξουσία και είναι επόμενο να μην αφυπνίζει. Σε κάθε περίπτωση μια χώρα αλλάζει, όταν αλλάξει το εκπαιδευτικό της σύστημα, με την προϋπόθεση πως αυτή η αλλαγή να συνδέεται με την αλλαγή άλλων εξίσου σημαντικών ζητημάτων.
Το δε σχολείο οφείλει να έχει κανονισμούς, να μεταγγίζει βιωματικά πρότυπα αξιών καθότι από τη φύση μας είμαστε εύσπλαστοι αλλά συνάμα να απελευθερώνει το μυαλό και τη σκέψη του παιδιού. Καλό και το ανοιχτό σχολείο στην κοινωνία αλλά προέχει να είναι ανοιχτό στην ψυχή του παιδιού και στις ανάγκες του.Οφείλουμε να σεβόμαστε τον αυθορμητισμό του έστω και με λάθη, γιατί μόνον τότε μαθαίνει να εμπιστεύεται τον εαυτό του. Ένας από τους «γκουρού» της εκπαίδευσης μας εξομολογείται: «ποτέ δεν έχω μάθει τόσα πολλά από τα λάθη μου και σκέφτομαι να κάνω μερικά ακόμη». Εξάλλου και ως μεγάλοι παρατηρούμε πως όποιος δεν έχει συστηθεί με λάθη, αποτυχίες, απογοητεύσεις και κυρίως με πόνο και δυστυχία σπάνια πετυχαίνει στη ζωή. Βασικό εργαστήρι για την εξέλιξη του παιδιού είναι ο παιδικός σταθμός, το νηπιαγωγείο, το δημοτικό σχολείο σε συνδυασμό με το οικογενειακό-στενό-ευρύτερο-περιβάλλον.
Το εύκολο και το πληκτικό δεν κεντρίζουν το ενδιαφέρον του παιδιού αλλά το δύσκολο με αυτενέργεια και κατάλληλο καθοδηγητικό προβλημασμό. Λέγεται ότι η μάθηση είναι σαν το χορό δηλαδή υπόθεση για δυο και εμπειρία που βασίζεται στην αμοιβαιότητα αν και το παιδί σήμερα μαθαίνει περισσότερα ερήμην του σχολείου μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, ίντερνετ κ.ά. Όντως πολλά τα κανάλια πληροφοριών-γνώσεων όμως και κυρίως η πληροφορία θέλει ξεκαθάρισμα με καθαρό μυαλό για να αποκτήσει την αξία που περιέχει. Εδώ βρίσκεται ο ρόλος του δασκάλου να βοηθάει τα παιδιά να κάνουν την πληροφορία χρήσιμη δημουργία.
Καλός δάσκαλος πέρα από τη μόρφωσή του, τη συνεχή επιμόρφωσή του και την αγάπη του (θα έλεγα έρωτα) για αυτό που κάνει είναι ο δάσκαλος που εξακολουθεί να μαθαίνει μαζί με τους μαθητές του όπως και καλός μαθητής είναι ο μαθητής που μαθαίνει πως να μαθαίνει. Τελικά ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι ο άνθρωπος να γνωρίσει πράγματα και ενδιαφέροντα που θα γεμίσουν τη ζωή του. Τεράστιας σημασίας είναι οι επιλογές, γιατί ως άνθρωποι γινόμαστε αυτό που γινόμαστε ως προϊόν της κληρονομικότητας, του περιβάλλοντος αλλά και των επιλογών μας. Σε κάθε περίπτωση παρατηρούμε πως τα πάνε καλά στη ζωή τους όσοι δεν σκοτώνουν την παιδικότητα που κουβαλούν μέσα τους.
Καλή σχολική χρονιά.
*Ο Αθανάσιος Ραούλης είναι εκπαιδευτικός, οικονομολόγος, τ.περιφερειακός δ/ντής Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλίας.
