Του Φίλιππου Ζάχαρη (phil.zaharis@gmail.com)
Παράξενες ή απρόβλεπτες οι εξελίξεις στη Λιβύη; Ξαφνικά, με μια αντεπίθεση διαρκείας οι αντικαθεστωτικοί κατέλαβαν, όπως ισχυρίζονται, το μεγαλύτερο μέρος της Τρίπολης, ψάχνοντας εναγωνίως τον Καντάφι και τους γιους του. Μετά από τρεις ημέρες όμως μετά την επίθεση στην πρωτεύουσα της Λιβύης, η κατάσταση παραμένει ακόμη ασαφής. Εξίσου αβέβαιο είναι το μέλλον σχετικά με τις δεσμεύσεις της διεθνούς κοινότητας, του ΝΑΤΟ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών. Και οι τρεις Οργανισμοί δηλώνουν τώρα έτοιμοι να συζητήσουν με τους αντικαθεστωτικούς, σε μια προσπάθεια αναγνώρισης του νέου καθεστώτος και μια θεαματική εγκατάλειψη του Μουαμάρ Καντάφι, που τόσα χρόνια διατηρούσαν στην εξουσία (42!). Και εδώ είναι το περίεργο. Επί πολλά χρόνια, για τη Δύση, ο Καντάφι δεν ήταν ο «σκληρός δικτάτορας» που καταπίεζε τον λαό του, ούτε ο αιμοσταγής εξουσιαστής που βασάνιζε και σκότωνε αθώους πολίτες. Για τους Δυτικούς, ο Καντάφι ήταν πότε το κακό παιδί και πότε ο πρόθυμος συνεργάτης τους (βλ. Μπερλουσκόνι), αναφορικά με την επίλυση θεμάτων που σχετίζονται με τη λεκάνη της Μεσογείου (μεταχείριση προσφύγων και επαναπροώθηση). Οι Γάλλοι, από την άλλη, είναι αυτοί που τώρα κόπτονται για τη μετα-Καντάφι εποχή, λόγω κυρίως των παλαιότερων σχέσεων και εμπλοκή τους σε πολλά κράτη της Βορείου Αφρικής αλλά και την ήπια στάση τους απέναντι στην Αραβική Άνοιξη. Μην ξεχνάμε ότι πρώτοι οι Γάλλοι αναφέρθηκαν στη σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τον Μάρτιο για στοχευμένες ενέργειες αμυντικού χαρακτήρα στη Λιβύη. Όμως η ιστορία με τη χώρα αυτή έχει πολύ ενδιαφέρον. Και η στάση των Ευρωπαίων αποκαλύπτει τις προθέσεις τους κάθε φορά. Προθέσεις που σχετίζονται άμεσα με τα οικονομικά συμφέροντα και επενδύσεις στην περιοχή. Έχουμε και λέμε λοιπόν: Ο Σαρκοζί είχε κλείσει το 2007 με τον Καντάφι, σε επίσκεψή του στο Παρίσι αλλά και στη Λιβύη, συμφωνίες που αφορούσαν συμβάσεις δισ. δολαρίων. Γαλλικές εταιρίες ανέλαβαν τότε να χτίσουν μέχρι και πυρηνικά εργοστάσια. Όσον αφορά τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ο πλούτος του πετρελαίου της Λιβύης, την καθιστούσε από παλιά σημαντικό εμπορικό εταίρο. Σε 1,7 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ανέρχεται στη Λιβύη η ημερήσια δυναμικότητα παραγωγής. Το ποσοστό αντιστοιχεί, για παράδειγμα, στα 2/3 της γερμανικής ζήτησης. Μέχρι την αρχή της κρίσης, το 85% των εξαγωγών πετρελαίου είχαν προορισμό την Ευρώπη. Τι άλλαξε από το 2007 και μετά; Τι μεσολάβησε και οι σχέσεις «χάλασαν» και φτάσαμε στο σήμερα όπου ο Καντάφι παρουσιάζεται ως στυγνός δικτάτορας και οι αντικαθεστωτικοί οι προστατευόμενοι της Δύσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα περισσότερα που γίνονται στην εν λόγω χώρα αφορούν το πετρέλαιο και τις πρώτες ύλες που βρίσκονται σε αφθονία στο έδαφός της. Η υποκριτική στάση των Δυτικών φαίνεται από πολλά γεγονότα που προηγήθηκαν της επίθεσης και υποστήριξης των αντικαθεστωτικών. Τον Ιούνιο του 2010, ο Καντάφι συναντήθηκε με τον Μπερλουσκόνι. Οι δύο χώρες συμφώνησαν να αφήσουν πίσω τα προβλήματα που ταλάνιζαν τις σχέσεις τους στο παρελθόν. Η Λιβύη θα αποζημιωνόταν εντός της επόμενης εικοσαετίας με το ποσό των 20 δισ. δολαρίων για καταστροφές που είχε υποστεί κατά τη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής. Παράλληλα, αποφασίστηκε τότε η οικονομική συνεργασία των δύο χωρών, με επενδύσεις ιταλικών επιχειρήσεων στο ευρύτερο εμπορικό αλλά και ενεργειακό χώρο. Εκτός αυτού, οι δύο χώρες συνεργάστηκαν τότε στενά στον τομέα που αφορά την παράνομη μετανάστευση. Το 2010, η Ιταλία θεωρούταν ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Λιβύης. Ιταλοί επιχειρηματίες ωθούσαν την κυβέρνηση Μπερλουσκόνι στη σύσφιγξη των σχέσεων με το καθεστώς Καντάφι. Τι ρόλο έπαιξαν, άραγε οι επιχειρηματίες Γαλλίας, Ιταλίας αλλά και άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών στη θεαματική αλλαγή της στάσης απέναντι στον Λίβυο ηγέτη; Είναι σίγουρο ότι ο Καντάφι εδώ και δεκαετίες βασάνιζε τον λαό του και έπαιζε παιχνίδια της Δύσης. Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ήταν πολλαπλές και στρέφονταν όχι μόνο κατά του λαού του αλλά και των χιλιάδων ξένων εργατών - κυρίως Ασιατών - που στήριξαν την εθνική οικονομία της χώρας εδώ και δεκαετίες, δουλεύοντας υπό σκληρές και πολλάκις απάνθρωπες συνθήκες στις ευρωπαϊκών συμφερόντων επιχειρήσεις στη Λιβύη, μια χώρα με τεράστια ενεργειακά αποθέματα, που επέβλεπε ο άρχοντας Καντάφι, με τις ευλογίες των Δυτικών αναφορικά με την εισαγωγή στη χώρα μαύρης εργασίας. Έρχονται λοιπόν όλοι τους σήμερα να παίξουν τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου και να απεκδυθούν των ευθυνών τους για το τωρινό χάος της Λιβύης, που ασφαλώς και κρύβει πίσω του κρυφές συμφωνίες για το πετρέλαιο και τις πρώτες ύλες. Όχι, οι εξελίξεις στη Λιβύη δεν είναι ούτε παράξενες ούτε απρόβλεπτες. Κάποιοι αποφάσισαν να κάνουν πέρα τον εμπορικό εταίρο που ακούει στο όνομα Κάνταφι και να φέρουν καινούργιους για ακόμα πιο ικανοποιητικές διαπραγματεύσεις. Το παιχνίδι δεν είναι τωρινό. Όταν μάλιστα ακούτε και τον Μπάρακ Ομπάμα να δηλώνει πως το καθεστώς Καντάφι έφτασε στο τέλος του, να περιμένετε γεγονότα τύπου Σαντάμ Χουσεΐν ή Οσάμα Μπιν Λάντεν. Κάθε τέλος σημαίνει όμως πάντα μια νέα αρχή. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι μεγαλο-εταιρείες της πλούσιας Δύσης που επενδύουν στους εμφυλίους πολέμους, ψάχνοντας από καιρό συμφέρουσες τιμές στις συνδιαλλαγές και τις παντός τύπου οικονομικές συναλλαγές και δοσοληψίες. Το παιχνίδι της Μεσογείου και της Βορείου Αφρικής συνεχίζεται, λοιπόν, με καινούργιους όρους. Αυτό που δεν θα μάθουμε ποτέ είναι πώς κατανέμονται κάθε φορά οι σφαίρες επιρροής και πώς μοιράζονται οι ρόλοι μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Και πάνω απ΄ όλα πώς καταφέρνουν να αποπροσανατολίζουν τους πολίτες και να τους βάζουν να σκοτώνονται για το πετρέλαιο. Αυτό είναι το πιο παράξενο.
