Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το αναπτυξιακό χάσμα μεταξύ αναπτυγμένων και υποανάπτυκτων χωρών διευρύνεται ολοένα και περισσότερο. Ναι μεν εμφανίστηκαν τελευταία στο προσκήνιο της παγκόσμιας οικονομίας οι αποκαλούμενες αναδυόμενες οικονομίες της Κίνας, των Ινδιών και της Βραζιλίας, οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων του πλανήτη μας παραμένει άκρως προβληματική.
Στο περίφημο βιβλίο του «Η ιδιωτικοποίηση του κόσμου και οι νέοι κοσμοκράτορες», ο Ελβετός καθηγητής και ειδικός εισηγητής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το δικαίωμα της διατροφής, Ζαν Ζιγκλέρ, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι οι θάνατοι από την οικονομική υπανάπτυξη και την έσχατη φτώχεια στις 122 χώρες του Τρίτου Κόσμου ξεπέρασαν, μόνο το 2001, κατά τι τα 58.000.000. Όσο για τις σοβαρές και μόνιμες αναπηρίες από έλλειψη εισοδημάτων, τροφής, πόσιμου νερού και πρόσβασης σε φάρμακα, αυτές ξεπερνούν το 1.000.000.000... Σύμφωνα με τα στοιχεία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (PNUD), 1.300.000.000 ανθρώπινα πλάσματα διαθέτουν λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα για να επιζήσουν. Άλλα 500.000.000 θα πεθάνουν πριν από τα σαράντα. Αντιμέτωποι με το φάσμα της πείνας, 250.000.000 άνθρωποι, γυναίκες, άνδρες και παιδιά κάθε φυλής και έθνους περιπλανώνται στους δρόμους, εγκαταλείποντας τη γενέθλια γη τους.
Όσο υπήρχε η πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση ως αντίπαλο δέος, η Δύση τηρούσε, για ιδεολογικούς κυρίως λόγους, τα προσχήματα, συμβάλλοντας, έστω και με μηδαμινά ποσά, στην ανάπτυξη των χωρών του Τρίτου Κόσμου, με την κατάρρευσή της, η κατάσταση άλλαξε άρδην προς το χειρότερο. Κι ενώ στην καπιταλιστική πλέον Ρωσία κυριαρχεί το κοινωνικό στρώμα των ζάπλουτων «ολιγαρχών», πρώην υψηλόμισθων στελεχών της κομμουνιστικής νομενκλατούρας που ιδιοποιήθηκαν μεγάλο μέρος της κρατικής περιουσίας, στην κατά τα άλλα κομμουνιστική Κίνα, επικρατούν συνθήκες βάρβαρου κρατικού καπιταλισμού με θύματα τα εκατοντάδες εκατομμύρια των Κινέζων που σκοτώνονται κυριολεκτικά στη δουλειά επί δεκαέξι ώρες την ημέρα στις ζώνες παραγωγής, εφτά μέρες την εβδομάδα, με μέσο ωριαίο μισθό περίπου 30 λεπτά του ευρώ!
Η πολυθρύλητη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση όχι μόνον δεν βελτίωσε την κατάσταση, αλλά επιδείνωσε ακόμη πιο πολύ τις συνθήκες διαβίωσης των λαών. Προϊούσης της οικονομικής κρίσης, η φτώχεια απειλεί πλέον και τους λαούς των αναπτυγμένων χωρών, καθώς η ανεργία αυξάνεται και το κοινωνικό κράτος αποτελεί πλέον άπιαστο «όνειρο θερινής νυκτός».
Κι ενώ τα μεσαία στρώματα συνθλίβονται οικονομικά και οι φτωχοί γίνονται από χρόνο σε χρόνο φτωχότεροι, αυξάνεται παγκοσμίως, με γεωμετρική σχεδόν πρόοδο, ο αριθμός των ζάπλουτων δισεκατομμυριούχων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα η Εταιρεία Συμβούλων Επιχειρήσεων Boston Consulting Group (BCG), τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία αυξήθηκαν το περασμένο έτος κατά 8% και ανέρχονται σε 122 τρισεκατομμύρια δολάρια, τουτέστιν είκοσι τρισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα σε σύγκριση με το έτος 2008, όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι κερδισμένοι είναι κυρίως οι πλούσιοι της Ασίας, με πρώτους και καλύτερους τους νεόπλουτους της Κίνας που είδαν τις περιουσίες τους να αυξάνονται κατά 17,1% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Πρώτοι στη λίστα των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου συνεχίζουν να είναι οι Αμερικανοί, η περιουσία των οποίων σε χρήμα ανέρχεται στα 38,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, παρουσιάζουν δηλαδή αύξηση της τάξης του 10,2%. Στην Ευρώπη, αντίθετα, σημειώθηκε αύξηση της τάξης του 4,8%, εξέλιξη που οφείλεται κυρίως στην υποτίμηση του ευρώ σε σχέση με το δολάριο το 2009. Στην Ασία προηγείται η Κίνα με αύξηση του ιδιωτικού πλούτου κατά 29,6%, ακολουθούμενη από την Ινδία με 16,6%. Η Κίνα αριθμεί 393 ζάπλουτους ιδιώτες με περιουσίες που ξεπερνούν τα 100 εκατομμύρια δολάρια, με αποτέλεσμα η Κίνα να μετακινηθεί από τη δέκατη τρίτη στην όγδοη θέση στην παγκόσμια κατάσταση κατάταξης των πιο πλούσιων ανθρώπων. Οι ΗΠΑ ωστόσο συνεχίζουν να κατέχουν την πρώτη θέση σε ό,τι αφορά στους δισεκατομμυριούχους (5,2 εκατομμύρια), ακολουθούμενες από την Ιαπωνία, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γερμανία, στην οποία ζουν κοντά 400.000 δισεκατομμυριούχοι. Η χώρα με τη μεγαλύτερη πυκνότητα δισεκατομμυριούχων είναι η Σιγκαπούρη, όπου 15,5% των νοικοκυριών της διαθέτουν περισσότερο από ένα εκατομμύριο δολάρια. Τη δεύτερη θέση κατέχει η Ελβετία με 9,9%. Οι περισσότεροι ζάπλουτοι με εκατό και πλέον εκατομμύρια δολάρια ζουν στις ΗΠΑ, κάπου 2.692 νοικοκυριά και ακολουθούν η Γερμανία, η Σαουδική Αραβία και η Μεγάλη Βρετανία. Είθισται οι πολυεκατομμυριούχοι να επενδύουν τα χρήματά τους στις γνωστές και στη χώρα μας υπεράκτιες εταιρίες (Offshore-Centers), αποφεύγοντας έτσι τη φορολόγηση και γενικά τους κρατικούς ελέγχους. Κατά τα άλλα, η ζωή για τους απλούς ανθρώπους «τραβάει-όπως πάντα-την ανηφόρα», με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα ξυπνήσουμε.
* Ο κ. Ζήσης Παπαδημητρίου είναι καθηγητής Γενικής και Πολιτικής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
