«(...) Δεν υποτιμώ τη σημασία και αξία των άλλων γλωσσικών μαθημάτων, όπως του μαθήματος των Αγγλικών που εισήχθη από την περσινή χρονιά -και- στο Νηπιαγωγείο, των Γαλλικών και των Γερμανικών, που διδάσκονται -και πολύ ορθώς διδάσκονται- στο ελληνικό σχολείο, ούτε τη διδασκαλία (από το Δημοτικό) θεματικών αντικειμένων της νέας τεχνολογίας (Ρομποτική / STEM κ.λπ.), αλλά επειδή όλα, καθώς λένε οι τρανοί παιδαγωγοί, ξεκινάνε από τη μητρική Γλώσσα, καλό θα είναι να μάθουν και τα δικά μας παιδιά -οι μαθητές/μαθήτριές μας- καλά Ελληνικά. Πρώτα Ελληνικά -καλά Ελληνικά!- και μετά όλα τ’ άλλα (...)».
Επρόκειτο, φυσικά, για μια άποψη βγαλμένη μέσα από τη διδακτική μου εμπειρία και με αφορμή τη σχετική προσωπική μου διαπίστωση ότι πολλοί μαθητές και μαθήτριες αδυνατούν να κατανοήσουν και χρησιμοποιήσουν όρους ή να εμπεδώσουν έννοιες στα Θρησκευτικά, την Ιστορία ή τη Φιλοσοφία. Δυσκολεύονται να τεκμηριώσουν μια άποψη για σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα ή να τοποθετηθούν στον ιστορικό χρόνο και στον χώρο.
Δύο χρόνια μετά και συγκεκριμένα το περασμένο Σάββατο, δημοσιοποιήθηκε (βλ. «Kαθημερινή», στο υπό τον τίτλο «Εκπαίδευση: Μαθητές δεν κατανοούν τι διαβάζουν...» ρεπορτάζ του Απ. Λακασά, 04.01.2025, σελ. 1η και 3η) και η ετήσια έκθεση της (ανεξάρτητης) «Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» (Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε.) για το 2024, καταγράφοντας την ίδια διαπίστωση: «(...) Υιοθετήθηκε η κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου, η οποία θέτει ως κεντρικό της στόχο την κατάκτηση της σχολικής γλώσσας από τους μαθητές και τις μαθήτριες -μέσω της οποίας διασφαλίζεται η κατανόηση της διδασκόμενης γνώσης- και συνεπακόλουθα την ανάπτυξη της κριτικής και της δημιουργικής σκέψης. Ωστόσο, τα προβλήματα στην κατανόηση κειμένου παραμένουν, με επιπτώσεις και στα υπόλοιπα μαθήματα, αφού η κατανόηση του γραπτού λόγου, στη σχολική του εκδοχή, αποτελεί προϋπόθεση για όλα τα γνωστικά αντικείμενα (...)». Μ’ άλλα λόγια: Άμα δεν κατέχεις καλά τα Ελληνικά -τη Γλώσσα σου, αυτή στην οποία είναι γραμμένη η ύλη στα βιβλία όλων των μαθημάτων- το πρόβλημα (εξ-) απλώνεται ολούθε – οπότε «κλάφ’ τα Χαράλαμπε»...
Στη φετινή έκθεση της Α.ΔΟ.Π.Π.Δ.Ε. πολύ θα πρέπει να μας εμβάλλει, επίσης, σε σκέψεις και ανησυχία το γεγονός ότι εις ό,τι αφορά τα Μαθηματικά καταγράφονται αντίστοιχες διαπιστώσεις, με τις δυσκολίες να μην είναι αμιγώς μαθηματικές, αλλά και γλωσσικές (αφορώντας, δηλαδή, σε μαθητές που δυσκολεύονται να επιλύσουν ένα μαθηματικό πρόβλημα λόγω της αδυναμίας κατανοήσεώς του). Το ποσοστό των μαθητών και μαθητριών που κατά την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στην κατανόηση του σχολικού γραπτού λόγου και σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό στην παραγωγή γραπτού λόγου, ξεπερνά το 20% αποφαίνεται η Ανεξάρτητη Αρχή (Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε.).
Ουσιαστικά, ένα στα πέντε παιδιά κινδυνεύει να αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο λειτουργικά αναλφάβητο. Κάτι που σημαίνει ότι δε θα μπορεί να κατανοεί με επάρκεια τον προφορικό και γραπτό λόγο, θα αδυνατεί να διατυπώνει με σαφήνεια τη σκέψη του, θα δυσκολεύεται να κάνει αφαιρετικούς συνειρμούς, να αναπτύσσει κριτική σκέψη, να εκμεταλλεύεται ευκαιρίες για βελτίωση των γνωστικών του δεξιοτήτων, σύμφωνα με τον ορισμό της UNESCO για τον λειτουργικό αναλφαβητισμό. Επείγει, συνεπώς, η δραστική παρέμβαση του Υπ. Παιδείας για την ποιοτική αναβάθμιση του μαθήματος Ελληνικής Γλώσσας. Η Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. και ο πρόεδρός της, ομ. καθηγητής κ. Ηλ. Ματσαγγούρας, προτείνουν τη διενέργεια «επιμορφώσεων εργαστηριακής μορφής» για τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν Ελληνικά, την οργάνωση «Τμημάτων Αλφαβητισμού και Λειτουργικού Εγγραμματισμού» υπό την εποπτεία των κατά τόπους Περιφερειακών Συμβουλίων Εποπτών Ποιότητας και άλλα συναφή.
Καλά είν’ όλα αυτά, αλλά, μιας και η Ανεξάρτητη Αρχή κι ο πρόεδρός της υποστηρίζουν ότι ο παθογένειες για το μάθημα της Γλώσσας έχουν την αφετηρία τους στο Δημοτικό, γιατί να μην εξετασθεί το ενδεχόμενο της κατά προτεραιότητα ανάθεσης διδασκαλίας του εν λόγω μαθήματος στους εκπαιδευτικούς της Α/θμιας που διαθέτουν (και) πτυχίο Φιλολογίας ή μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών σχετικό με τη Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας; Ή, ακόμη, γιατί να μην εξετασθεί και η δυνατότητα ανάθεσης διδασκαλίας του μαθήματος σε αποσπασμένους (απ’ τη Β/θμια στην Α/θμια) εκπαιδευτικούς κλ. ΠΕ02 που έχουν τη κατάλληλη επιστημονική εξειδίκευση; (Τη στιγμή, μάλιστα, που για άλλα -κοινά με τη Β/θμια Εκπ/ση- μαθήματα όχι απλώς αποσπώνται, αλλά διορίζονται με οργανικές θέσεις στην Α/θμια ειδικότητες εξειδικευμένων επιστημόνων, όπως π.χ. διπλωματούχοι μηχανικοί Η/Υ του Πολυτεχνείου [κλ. ΠΕ86] για να διδάξουν το μάθημα της Πληροφορικής στο Δημοτικό).
Ενθυμούμενος τα λόγια του αειμνήστου καθηγητού μας στη Θεολογική Σχολή Νίκου Ματσούκα, ο οποίος, θεωρώντας υψίστης αξίας και σημασίας τη γλωσσική κατάρτιση, μας επισήμαινε διαρκώς ότι «για να είσθε αύριο καλοί θεολόγοι, θα πρέπει να γίνετε τουλάχιστον μέτριοι φιλόλογοι», επιμένω στο θέμα της Γλώσσας, το οποίο θεωρώ πολύ σοβαρό -ίσως και το πρωτεύον- ζήτημα με το οποίο θα πρέπει το ταχύτερον -και κατά προτεραιότητα- ν’ ασχοληθεί το Υπουργείο Παιδείας. Θαρρώ ότι επιβάλλεται η δυναμική επιστροφή στα εργαλεία του Συντακτικού και Γραμματικής και συνδυαστική χρήση τους με κείμενα σοβαρά Αρχαιοελληνικά, βυζαντινής Γραμματολογίας, Πατερικής Θεολογίας κ.ά. παράλληλα και συμπληρωματικά με τη διδασκαλία της Νεοελληνικής (όπως είχε προτείνει και η Επιτροπή Ειδικών του Ι.Ε.Π.). Έτσι, θα στηριχθεί δυνατά η σημερινή μορφή της γλώσσας μας και θα μπορούν να γίνουν προσιτοί οι θησαυροί της στη νέα γενιά. Η γλώσσα είναι το κυριότερο εθνικό κεφάλαιο ενός λαού. Όταν κινδυνεύει αυτή, κινδυνεύει και η εθνική του υπόσταση. Όσο γρηγορότερα το αντιληφθεί και ενεργήσει ανάλογα το ΥΠΑΙΘΑ για την αναβάθμιση της διδασκαλίας της -σ’ όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης- τόσο το καλύτερο για τα παιδιά μας, τους μαθητές και τις μαθήτριές μας, δηλαδή για το αύριο αυτού του τόπου· της χώρας, της πατρίδας.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β’/θμιας (ΠΕ01), δρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. (xaan@theo.auth.gr).
