Από τον Αργύρη Ντόβα
H 1η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ( Π.Ο.Υ ) , το 1988, καθώς και από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS. Με την ευκαιρία της Ημέρας αυτής, η υπηρεσία του ΟΗΕ για την καταπολέμηση της νόσου (UNAIDS ), έχει εκπέμψει αισιόδοξα μηνύματα για την αντιμετώπιση του θανατηφόρου ιού, επισημαίνοντας « ότι το τέλος της επιδημίας του AIDS δεν είναι απλώς ένα όραμα, αλλά η εν δυνάμει πραγματικότητα ».
To σύνδρομο της επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (Acquired Immunodeficiency Syndrome, AIDS ) αποτελεί λοιμώδη νοσολογική οντότητα, η οποία οφείλεται σε ένα ρετροϊό, τον ιό HIV ( Human Immunodeficiency Virus ), ο οποίος προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, που είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε: λοιμώξεις, νεοπλασίες και άλλες ασθένειες.
Ο ιός HIV φέρει ένα κεντρικό πυρήνα, ο οποίος περιέχει: RNA, πρωτείνες, ένζυμα και την ανάστροφη μεταγραφάση, με την οποία το RNA του μεταγράφεται σε DNA, αμέσως μετά την είσοδο του ιού στα Τ λεμφοκύτταρα, μέσω των υποδοχέων της κυτταρικής μεμβράνης των CD4 T λεμφοκυττάρων, και στη συνέχεια ενσωματώνεται στο ανθρώπινο γονιδίωμα.
Ο εν λόγω ιός άρχισε να διαδίδεται σε όλη την Αφρικανική ήπειρο τη δεκαετία του ’60. Στη συνέχεια, πέρασε στην Αϊτή και από εκεί στις ΗΠΑ, καθώς και σε άλλες χώρες του Κόσμου. Το πρώτο πλήρως εξακριβωμένο κρούσμα εντοπίστηκε στις ΗΠΑ, τον Δεκέμβριο του 1981. Το γεγονός ότι οι πρώτοι οροθετικοί ήταν ομοφυλόφιλοι, οδήγησε στον λανθασμένο χαρακτηρισμό του AIDS, ως νόσου των ομοφυλοφύλων.
Επιδημιολογία: Το AIDS είναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία. Υπολογίζεται ότι γύρω στα 25.000.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, ενώ 33.000.000 είναι φορείς της νόσου. Η επιδημία HIV/AIDS συνεχίζει να παραμένει ανεξέλεγκτη σε πολλές χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα στις υποσαχάριες χώρες της Αφρικής.
Στη χώρα μας, η συνεχής αύξηση των κρουσμάτων AIDS προβληματίζει τους ειδικούς. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων ( ΚΕΕΛΠΝΟ ), από τον Ιανουάριο μέχρι τον Οκτώβριο του 2013 δηλώθηκαν 792 περιστατικά, εκ των οποίων οι 709 ήταν άνδρες και οι 83 γυναίκες. Από το 1984, που ξεκίνησε να λειτουργεί το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης των περιστατικών της HIV λοίμωξης, μέχρι και τον Οκτώβριο του 2013, έχουν καταγραφεί 13496 περιστατικά. Από το σύνολο των ατόμων αυτών, 3504 έχουν εκδηλώσει τη νόσο και 6150 βρίσκονται σε αντιρετροϊκή θεραπεία. Ο συνολικός αριθμός των θανάτων ανήλθε στους 2380.
Μετάδοση: Η μετάδοση του ιού HIV συνήθως γίνεται: α) Μέσω της σεξουαλικής επαφής με οροθετικό άτομο, όταν δεν χρησιμοποιείται προφυλακτικό. β) Με τη χρήση μολυσμένων βελονών και συρίγγων κατά την ενδοφλέβια λήψη ναρκωτικών ουσιών. γ) Από τη μητέρα στο παιδί, κατά τη στιγμή της γέννησης, αλλά και κατά τον θηλασμό, καθώς ο ιός, εκτός από το αίμα, το σπέρμα και τα κολπικά υγρά, εντοπίζεται και στο μητρικό γάλα. δ) Ο κίνδυνος μετάδοσης με τις μεταγγίσεις αίματος ή παραγώγων του έχει εκλείψει στις αναπτυγμένες χώρες .
Ο ιός του AIDS δεν μεταδίδεται κατά την καθημερινή κοινωνική επαφή ( χειραψία, εναγκαλισμός, φιλί, ιδρώτας, σάλιο, ρούχα, σκεπάσματα, οικιακά σκεύη τηλέφωνο ). Επίσης δεν μεταδίδεται κατά το κολύμπι στην πισίνα ή στη θάλασσα.
Κλινική εικόνα: Πολλά οροθετικά άτομα, παραμένουν ασυμπτωματικά για ένα μέσο χρονικό διάστημα δέκα περίπου ετών από τη μέρα της μόλυνσης. Η κλινική εξέταση συνήθως αποβαίνει αρνητική για παθολογικά ευρήματα. Η πορεία της HIV λοίμωξης απαρτίζεται από διάφορα στάδια, τα οποία είναι:
α) Το αρχικό στάδιο. Ακολουθεί τη μόλυνση και χαρακτηρίζεται από μη ειδικά κλινικά συμπτώματα και από εργαστηριακά ευρήματα μιας συνήθους ιογενούς λοίμωξης. Κατά το αρχικό στάδιο ο ασθενής δεν αναπτύσσει αντισώματα κατά του ιού. Γι’ αυτό, η περίοδος αυτή καλείται « σιωπηλό παράθυρο » και μπορεί να διαρκέσει τρεις περίπου μήνες. Είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος , καθώς ο φορέας του ιού HIV μπορεί να μολύνει εν αγνοία του άλλα άτομα, αφού ο εργαστηριακός έλεγχος, στον οποίο μπορεί να έχει υποβληθεί, δυνατόν να είναι αρνητικός.
β) Το στάδιο της ασυμπτωματικής λοίμωξης. Ο ασθενής είναι μεν ασυμπτωματικός, αλλά είναι δυνατόν να παρουσιάζει διαταραχές σε ορισμένες εργαστηριακές εξετάσεις.
γ) Το στάδιο της συμπτωματικής λοίμωξης. Εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα και κλινικά σημεία της νόσου, κυριότερα των οποίων είναι τα εξής: στοματική καντιντίαση, τριχωτή λευκοπλακία της γλώσσας, υποτροπιάζων απλός έρπητας, απλός έρπητας των γεννητικών οργάνων, καθώς και εκτεταμένος έρπητας ζωστήρας. Δυνατόν να συνυπάρχουν τα εξής συμπτώματα: κεφαλαλγία, πυρετός, διάρροια, απώλεια βάρους, νυχτερινοί ιδρώτες και γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια.
δ) Το στάδιο της ανοσοκαταστολής. Χαρακτηρίζεται από την καταστροφή του ανοσοποιητικού συστήματος από τη δράση του ιού, με αποτέλεσμα το άτομο να καθίσταται ευάλωτο στις ευκαιριακές λοιμώξεις, κυριότερες των οποίων είναι οι εξής: πνευμονία από πνευμοκύστη Carinii, κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα, στοματική και οισοφαγική καντιντίαση, ηπατίτιδες Β, και C, λοίμωξη από μεγαλοκυτταροϊό, καντιντίαση του κόλπου, τοξοπλάσμωση του εγκεφάλου και εντεροκολίτιδα από βακτήρια, διάφορους ιούς , πρωτόζωα και ποικίλα παράσιτα. Στις νεοπλασίες, που αναπτύσσονται στους ασθενείς με AIDS, περιλαμβάνονται: το Σάρκωμα Kaposi, το λέμφωμα, ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα, ο καρκίνος του πρωκτού και ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Επίσης περιλαμβάνονται και διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα ( σκληρυντική χολαγγειϊτιδα, σύνδρομο Reiter, ψωριασική αρθρίτιδα κ.α. ).
Διάγνωση: Επιτυγχάνεται με τη διενέργεια ειδικών εξετάσεων. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται: α) Η ανίχνευση αντισωμάτων κατά του ιού HIV στον ορό των ασθενών. β) Τα θετικά δείγματα επιβεβαιώνονται στη συνέχεια με την εφαρμογή της μεθόδου western blot. Η ευαισθησία των μεθόδων, που χρησιμοποιούνται για τον ορολογικό έλεγχο, ξεπερνά το 99.5 %. Η ειδικότητα των θετικών αποτελεσμάτων, με τη χρήση δύο διαφορετικών τεχνικών, αγγίζει το 100 %.
Θεραπεία: Η θεραπεία της HIV λοίμωξης συνίσταται: α) στην αντιμετώπιση των ευκαιριακών λοιμώξεων με τη χορήγηση των κατάλληλων αντιβιοτικών, καθώς και των νεοπλασιών με την εφαρμογή της κατάλληλης χημειοθεραπείας. β) Στην αντιρετροϊκή θεραπεία. γ) Στη χορήγηση παραγόντων, που διεγείρουν το αιμοποιητικό σύστημα και δ) Στην κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών.
Πρόγνωση: Το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών, χωρίς καμία θεραπευτική αντιμετώπιση, ανέρχεται στα δέκα χρόνια περίπου. Ο αριθμός των CD4 T λεμφοκυττάρων παίζει σημαντικότατο ρόλο στην πρόγνωση της νόσου.
Πρόληψη. Η χρήση προφυλακτικού συνήθως αποτρέπει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV με τη σεξουαλική επαφή. Οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών ενδοφλεβίως, πρέπει να μην χρησιμοποιούν μολυσμένες βελόνες και σύριγγες, όταν παίρνουν τη δόση τους.
Η ανακάλυψη εμβολίου κατά του ιού HIV θα αποτελούσε την μόνη λύση για την τιθάσευση της πανδημίας του AIDS, αλλά μέχρι στιγμής τουλάχιστον κάτι τέτοιο δεν έχει επιτευχθεί.
Ο Δρ Αργύρης Β. Ντόβας είναι τ. Διευθυντής Β΄ Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας & Παθολογικής Κλινικής ΕΣΥ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
