Πριν 25 ακριβώς χρόνια

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Η κρίση στο Ελληνικό Χρηματιστήριο

Γράφει ο "Όμηρος"

(Πρώτο μέρος)

Ήταν 17 Σεπτεμβρίου 1999, ακριβώς σαν σήμερα, που ο δείκτης στο Χρηματιστήριο Αθήνας έκλεισε στις 6.355,04 μονάδες, με όγκο συναλλαγών 570 δισ. δραχμών (1,8 δισ. σημερινών ευρώ), σε σύνολο 1.500.000 κωδικών αριθμών, που ανήκαν σε νοήμονες, αφελείς και άπληστους επενδυτές και διάφορα εταιρικά ελληνικά και ξένα σχήματα, που «πόνταραν» σε 1.300 εισηγμένες ελληνικές εταιρείες και «εταιρείες». Η θηριώδης άνοδος του χρηματιστηριακού δείκτη υπήρξε πρωτοφανής.

Το κλίμα της εποχής ευνοούσε την άνοδο. Ήταν η επικείμενη είσοδος στην Ευρωζώνη και το ευρώ. Η είσοδος της Κύπρου στην Ε.Ε. Οι προετοιμασίες για τους ολυμπιακούς αγώνες. Η μετατροπή της πρωτεύουσας σε απέραντο εργοτάξιο και οι καλοί οικονομικοί δείκτες της χώρας. Ο κύριος, όμως, λόγος της μεγάλης ζήτησης μετοχών υπήρξε η κάθοδος των επιτοκίων καταθέσεων του πανευρωπαϊκού και ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Οι Έλληνες άρχισαν να ζητούν αλλού προσόδους, τόσο περισσότερο που δεν υπήρχε το πόθεν έσχες για τις χρηματιστηριακές συναλλαγές πολιτών και εταιρειών. Το ξέπλυμα, λοιπόν, έδωσε και αυτό έναυσμα στη ζήτηση, την οποία ακολούθησε όλη σχεδόν η κοινωνία, καθώς οι λογιστικές αποδόσεις οδηγούσαν μαζικά τους στερούμενους οικονομικής παιδείας Έλληνες και Ελληνίδες στις αγορές μετοχών μέσω των ΕΛΔΕ (Εταιρειών Διαβίβασης Εντολών). Ήταν μια φρενίτιδα όμοια με τις αλβανικές πυραμίδες του 97 (σχήματα Πόντσι)*, που κατέληξε σε τραγωδία, κυρίως για εκείνους που αγόρασαν μετοχές, όταν το χρηματιστήριο είχε φτάσει στις 4 ή 5.000 μονάδες. Για ν’ αποκτήσει κάποιος ιδέα του τι ακριβώς συνέβη, αρκεί να αναζητήσει τις εταιρείες «σαπάκια», που έβαλαν στο χρηματιστήριο οι τράπεζες ως ανάδοχοι εγγυητές φερεγγυότητας. Όσοι συναλλάσσονταν με τράπεζες εκείνα τα χρόνια, θα θυμούνται τους τόμους στα γκισέ τους με τις εισαγωγές εταιρειών, που οι τράπεζες εκείνες ήταν ανάδοχοι. Στους τόμους αυτούς διάβαζες για μεγάλη φερεγγυότητα, κερδοφόρους ισολογισμούς και πολλά ωραία για το επενδυτικό Ελντοράντο** εκείνου που θα αγόραζε τις μετοχές της συγκεκριμένης υπό εισαγωγή εταιρείας.
Έβλεπες τράπεζα κι έλεγες «εδώ σ’ έχω». Πήγαινες την επόμενη και έδινες εντολή για αγορά μετοχών της συγκεκριμένης εταιρείας. Τι στην ευχή. Ολόκληρη τράπεζα την εισάγει. Κι από πίσω δυο τρεις άλλες τη συνιστούν. Και να σου η εταιρεία «Αθηναϊκές συμμετοχές», που η τιμή της μετοχής της από τις 67 δραχμές το ‘97 εκτοξεύτηκε στις 18.993 δραχμές το καλοκαίρι του ‘99. 28 φορές πάνω. Μερικές εκατοντάδες σαπάκια είδαν τις μετοχές τους στο διάστημα. Και κάποιες Α.Ε. στη Θεσσαλία μπήκαν στο παιχνίδι των «επενδυτών» του Χ.Α., που τις ξεχρέωσαν με φρέσκο χρήμα. Κοινωνική… αλληλεγγύη το λες. Μεγάλο πράγμα η πλέμπα να ξεχρεώνει τον χρεωμένο βιομήχανο. Πουθενά στον κόσμο των χρηματιστηρίων δεν έχει συμβεί αυτός ο «μαύρος κύκνος»*. Όμως, ανάδελφο έθνος είμαστε.
Υπάρχει ένα ανέκδοτο στον κόσμο των χρηματιστηρίων. Όταν ο θυρωρός σου προτείνει μετοχές, είναι η ώρα να πουλήσεις. Ο δικός μας θυρωρός το πρότεινε λίγες μέρες μετά τις 17.9. Ήταν η 20ή Σεπτεμβρίου 1999, όταν άρχισε η πτώση και ακολούθησε μετά τις 23.9 η κατάρρευση. Σε τρεις μέρες ο δείκτης έπεσε κατά 12,7 μονάδες και σε μία εβδομάδα άλλες 1.000 μονάδες. Η κάθοδος σταμάτησε την άνοιξη του 2003. Στο ίδιο διάστημα όλα τα μεγάλα χρηματιστήρια -όπως του Η.Β. και της Γερμανίας- είχαν μεγάλη πτώση, όχι όμως του ύψους και βάθους του ελληνικού. Εδώ οι τράπεζες έγιναν ανάδοχοι εισαγωγής μικρών περιφερειακών Α.Ε. που αποδείχτηκαν φούσκες. Αυτές παρέσυραν στον βυθό σοβαρές επιχειρήσεις, καθώς η μίμηση αγορών ακολουθείται για ψυχολογικούς λόγους από μίμηση πωλήσεων. Αυτή είναι η κύρια αιτία ανόδου και καθόδου κάθε χρηματιστηρίου. Έτσι, άρχισε και η κατάρρευση της Μαύρης Τρίτης 29 Οκτωβρίου του 1929 στη Γουόλ Στριτ, όταν σε μία μέρα επενδυτές πούλησαν 16 εκατ. μετοχές.
Επικράτησε πανικός, οι τιμές έπεσαν κατακόρυφα και χιλιάδες κερδοσκόποι καταστράφηκαν. Τα μηνύματα εκεί είχαν σταλεί από τη λεγόμενη μαύρη Πέμπτη 24 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς. Η δική μας καθημερινή είχε γράψει τότε [1929 θυμίζω]: «Υπολογίζεται ότι εις διάστημα ολιγώτερον της ώρας επωλήθησαν 2.600.000 μετοχαί με ζημίαν 120 δισ. δραχμών... Εντός ολίγων ωρών επωλήθησαν 10 εκατ. μετοχών, γεγονός πτωτοφανές». Στην περίπτωση ανόδου αγοράζουν οι παίκτες για να κερδίσουν, όπως οι παραδιπλανοί τους. Στην κάθοδο πουλάνε, όπως ο γείτονας ή ο φίλος, για να μη χάσουν. Ότι η οικονομία είναι ψυχολογία επιβεβαιώνεται κι εδώ. Κυρίως εδώ. Η άνοδος των τιμών άρχισε μετά τον Δεκέμβριο του 1996. Στα τέλη αυτού του χρόνου το χρηματιστήριο είχε κλείσει στις 933 μόλις μονάδες. Από τότε η ομαδική απερισκεψία και η αγελαία συμπεριφορά ακολούθησαν την ελεύθερη μετακίνηση κεφαλαίων, αλλά και την ανάλογη, εν μέτρω, όμως, άνοδο των ξένων χρηματιστηρίων. Κάπως έτσι, στις 17.9.1999 το Χ.Α. έφτασε στο απίστευτο νούμερο των 6.335,04 μονάδων. Συνέβαλαν, όσο συνέβαλαν, και τα δύο κόμματα εξουσίας σ’ αυτό (όπως και αλλού), καθώς ενθάρρυναν την είσοδο επενδυτών στο χρηματιστήριο. Αφίσα του ΠΑΣΟΚ το ‘99 έγραφε: «Σήμερα οι 1.000.000 επενδυτές ξέρουν ότι οι μετοχές έχουν αξία». Και ο Κώστας Καραμανλής δήλωνε: «Πιστεύουμε ότι σήμερα το χρηματιστήριο είναι σε φάση έντονης ανάπτυξης και πιστεύουμε ότι στο μέλλον κοντινό και απώτερο θα είναι πιο ανθηρό». Τα ύστερα, όμως, παίγνια διαμάχης οδήγησαν 67 κατηγορουμένους σε δίκη για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομη δραστηριότητα στο Χ.Α. Με αποφάσεις Εφετείων κακουργημάτων απηλλάγησαν όλοι έως το 2018. Όσο σκάνδαλο υπήρχε εις βάρος ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στις υποθέσεις Πάχτα και Βατοπεδίου, άλλο τόσο υπήρχε εις βάρος της κυβέρνησης Σημίτη για το χρηματιστήριο. Και στις τρεις περιπτώσεις άνοιξε ο ασκός του Αιόλου. Ενεπλάκη και η δικαιοσύνη, που απήλλαξε τους πάντες
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΤ’ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΣΕΙΡΑ:
*** Ο όρος «σχήματα Πόντσι» αναφέρεται σε χρηματική απάτη, που στηρίζεται σε «πυραμίδα» επενδυτών. Είναι επενδυτικό σχήμα που περιλαμβάνει πληρωμή απόδοσης από μεταγενέστερους επενδυτές. Ο Τσαρλς Πόντσι ήταν Ιταλοαμερικανός. Αρχές 20ού αιώνα ίδρυσε εγκληματική πυραμίδα επενδύσεων. Αλβανοί επιτήδειοι μεταξύ ‘95-‘97 ίδρυσαν παρατράπεζες στη γείτονα, δημιουργώντας ως κράχτη υπεραποδόσεις από μεταγενέστερους καταθέτες. Όταν έκλεισε ο κύκλος, χάθηκαν όλα.
** Ελντοράντο ή Ελ Όμπρε Ντοράντο (ο χρυσός άντρας) και Ελ. Ρέι Ντοράντο (ο χρυσός βασιλιάς) είναι όνομα, με το οποίο ήταν γνωστός στους Ισπανούς φανταστικός τόπος στο βόρειο τμήμα της Νότιας Αμερικής. Πίστευαν ότι εκεί υπάρχει μέγας πλούτος και πολύς χρυσός. Αμέτρητες αποστολές έψαξαν να τον βρουν και έγινε αιτία μαζικών εγκλημάτων εναντίον ιθαγενών. Υπάρχει μια αλήθεια, που παραπέμπει στην ενθρόνιση βασιλιά των Μουΐσκα μετά τον 8ο μ.Χ. αιώνα στην κεντρική Κολομβία, που την ώρα ενθρόνισης άλειφαν με χρυσόσκονη.
* Μαύροι κύκνοι ήταν άγνωστοι μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν βρέθηκαν τέτοιοι στην Αυστραλία. Ο «μαύρος κύκνος» σηματοδοτεί πρωτοφανές γεγονός.