Αν δεν υπήρχε ο περισπούδαστος συγγραφέας, δημοσιογράφος, Βασίλης Βασιλικός να γράψει το περίφημο βιβλίο «Ζ», που πρόσφατα «αποδήμησε» στο υπερπέραν. Αν δεν υπήρχε ο παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς να κάνει το «Ζ» κινηματογραφική ταινία, και τέλος, αν δεν υπήρχε ο οικουμενικός μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης να δημιουργήσει τους Λαμπράκηδες στη χώρα μας, ίσως η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη να μην αποκαλύπτονταν στις πλατιές λαϊκές μάζες, όπως αποκαλύφτηκε.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, γιατρός, αθλητής και βουλευτής της ΕΔΑ δολοφονήθηκε στις 22 Μαΐου του 1963 στη Θεσσαλονίκη από τον παρακρατικό Σπ. Γκοτζαμάνη και τους συνεργούς του - Τι απέγιναν οι δολοφόνοι και τα κεντρικά πρόσωπα της υπόθεσης Λαμπράκης;
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης εξελέγη βουλευτής Πειραιά με την ΕΔΑ, στις εκλογές του Οκτωβρίου του 1961 και υπήρξε ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος της «Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη».
Στις 21 Απριλίου 1963 πραγματοποίησε την 1η Μαραθώνια πορεία Ειρήνης παρά την απαγόρευση της αστυνομίας βαδίζοντας το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής μόνος του, εν μέσω απειλών, ώσπου τελικά συνελήφθη και κρατήθηκε για ώρες.
Η δολοφονία Λαμπράκη ανέδειξε τον αυταρχισμό και τον ανεξέλεγκτο παρακρατικό μηχανισμό της Κυβέρνησης Καραμανλή και συνέβαλλε στην πτώση της μετά από 8ετή παραμονή στην εξουσία.
Το βράδυ της Τετάρτης στις 22 Μαΐου του 1963, λίγο μετά τις 8, ο Γρηγόρης Λαμπράκης ξεκίνησε από το ξενοδοχείο «Κοσμοπόλιταν» της Θεσσαλονίκης, για να πάει σε εκδήλωση που διοργάνωσε η «Επιτροπή διά τη διεθνή ύφεση και ειρήνη», στην οποία ήταν ομιλητής.
Από τις 6 το απόγευμα δεκάδες ακραίοι της Δεξιάς και παρακρατικοί πραγματοποιούσαν αντισυγκέντρωση στα πεζοδρόμια των οδών Σπανδώτη, Ερμού και Βενιζέλου, πολύ κοντά στο κτίριο της συγκέντρωσης, όπου θα μιλούσε ο Γρηγόρης Λαμπράκης.
Στον τόπο της συγκέντρωσης βρίσκονταν ήδη 180 χωροφύλακες, ένστολοι, καθώς και ο επιθεωρητής Χωροφυλακής Βόρειας Ελλάδας, υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μήτσου και ο διευθυντής των αστυνομικών δυνάμεων της πόλης, συνταγματάρχης Ευθύμιος Καμουτσης, αλλά καμία διαταγή δεν έδωσαν για να διαλυθεί η αντισυγκέντρωση.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης προπηλακίστηκε, καθώς πήγαινε στο κτίριο όπου βρίσκονταν τα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, απ’ όπου και εκφώνησε μετά από λίγο τον λόγο του, κάτω από τις έξαλλες κραυγές του πλήθους των «αγανακτισμένων πολιτών», ενώ έπεφταν βροχή οι πέτρες εναντίον του.
Αφού ολοκλήρωσε όπως-όπως την ομιλία του για την ειρήνη, ο βουλευτής της ΕΔΑ φώναξε από το μικρόφωνο:
Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου.
Ο βουλευτής Καβάλας της ΕΔΑ Γιώργος Τσαρουχάς πηγαίνοντας στη συγκέντρωση δέχθηκε άγρια επίθεση από τους «αντιφρονούντες», τραυματίστηκε κι ενώ τον μετέφεραν με ασθενοφόρο στο νοσοκομείο. Δολοφονήθηκε και ο ίδιος κάτω από φριχτά βασανιστήρια της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ξεκίνησε να φύγει από τη συγκέντρωση ενώ αστυνομικοί τον διαβεβαίωναν ότι δεν υπήρχαν παρακρατικοί.
Βλέποντας να εκκαθαρίζεται ο χώρος μπροστά στο κτίριο, ο Λαμπράκης μαζί με αρκετά άτομα ξεκίνησαν να περάσουν απέναντι στο ξενοδοχείο. Καθώς διέσχιζαν τον δρόμο, ακούστηκε ο θόρυβος από μία τρίκυκλη μοτοσικλέτα, που όρμησε με ξέφρενη ταχύτητα και έπεσε πάνω στην ομάδα του βουλευτή και των φίλων του, ενώ κάποιος που ήταν ανεβασμένος στην καρότσα, χτύπησε με έναν λοστό τον Λαμπράκη στο κεφάλι. Ο βουλευτής σωριάστηκε αιμόφυρτος στο έδαφος.
Οδηγός του τρίκυκλου ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης, μεταφορέας, γνωστός στον υπόκοσμο της Θεσσαλονίκης.
Ένας από τους παρευρισκόμενους οπαδούς του Λαμπράκη, ο Μανώλης Χατζηαποστόλου (Τίγρης), πήδηξε μέσα στην καρότσα του τρίκυκλου με σκοπό να σταματήσει το όχημα, που αναπτύσσοντας ταχύτητα έφυγε αμέσως.
Στο τρίκυκλο επέβαινε και ο Μανώλης Εμμανουηλίδης καταδικασμένος για βιασμό, παιδεραστία, κλοπή κ.ά. Ακολούθησε άγρια πάλη μεταξύ Χατζηαποστόλου και Εμμανουηλίδη.
Το τρίκυκλο σταμάτησε, ο Γκοτζαμάνης κατέβηκε και με γκλομπ χτύπησε τον Χατζηαποστόλου, έως ότου εμφανίστηκε ένας απλός τροχονόμος, ο οποίος μη γνωρίζοντας όσα είχαν προηγηθεί, συνέλαβε τον Γκοτζαμάνη κατόπιν υποδείξεων των περαστικών.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, όπου διαπιστώθηκε ότι ήταν θανάσιμα τραυματισμένος. Σε 4 μέρες, στις 1:22 μετά τα μεσάνυχτα της 26ης Μαΐου, ο Γρηγόρης Λαμπράκης πέθανε. Αφέθηκε να πεθάνει στο νοσοκομείο κατήγγειλε φοιτητής.
Η σορός του Λαμπράκη μεταφέρθηκε στην Αθήνα στον Ναό του Αγίου Ελευθερίου και εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα, ενώ η νεκρώσιμη ακολουθία έλαβε χώρα στη Μητρόπολη στις 4 το απόγευμα της 28ης Μαΐου. Την κηδεία παρακολούθησαν όλοι οι αρχηγοί και οι βουλευτές των κομμάτων της αντιπολίτευσης και πάνω από 700.000 κόσμος.
Ο βουλευτής της Αριστεράς Γιώργης Τσαρουχάς, που επίσης είχε τραυματιστεί σοβαρά από το παρακράτος λίγα μέτρα μετά το σημείο όπου χτυπήθηκε ο Λαμπράκης, ενώ μετέβαινε στον χώρο της συγκέντρωσης των οπαδών της Ειρήνης, δολοφονήθηκε και ο ίδιος κάτω από φριχτά βασανιστήρια, στο «χειρουργείο» βασανιστηρίων της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης.