Flash back στο 2023

Από τον Σωτήρη Απ. Παπαποστόλου, συνταξιούχο δασοπόνο

Το έτος που μας πέρασε ήταν το πιο δραματικό του 21ου αιώνα και σίγουρα ένα από τα πιο συναρπαστικά όλων των εποχών.

Είχε πολέμους, μία πανδημία, ακραίες θερμοκρασίες, την είσοδο της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή των ανθρώπων, ακραία καιρικά φαινόμενα, που επιβεβαιώνουν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο πλανήτης οδηγείται στην καταστροφή…
Διαρκούσης της πανδημίας του Covid-19, προέκυψε στην πόρτα της Ευρώπης ένας πόλεμος που κοντεύει να κλείσει δύο χρόνια και είναι απροσδιόριστο πόσο θα διαρκέσει ακόμα.
Ο πόλεμος αυτός είχε οδυνηρές συνέπειες και για τη χώρα του, αλλά και για όλον τον κόσμο: Αποστέρησε την Ευρώπη από τα φθηνά ενεργειακά καύσιμα, αποδιοργάνωσε τις μεταφορές, πολλές χώρες στερήθηκαν τα σιτηρά, το καλαμπόκι και το ηλιέλαιο που προμηθεύονταν από την Ουκρανία και τη Ρωσία (30% των σιτηρών, 25% του καλαμποκιού και το ήμισυ του σπορελαίου).
Ο πόλεμος αυτός, μαζί με τον κορονοϊό, δημιούργησαν τον υψηλότερο πληθωρισμό στον κόσμο, εδώ και 40 χρόνια. Έτσι, οι Κεντρικές Τράπεζες των Δυτικών Χωρών αύξησαν τα επιτόκια στο 4-5 %, ώστε να μειωθεί η αγοραστική δύναμη των πολιτών και να πέσει ο πληθωρισμός.
Αυτό επιτεύχθηκε ως έναν βαθμό, αλλά όχι έως εκεί που επιθυμούν οι Κυβερνήσεις. Η χώρα μας, η οποία δοκιμάζεται ακόμη από υψηλά χρέη (κοντά στο 160% του ΑΕΠ), χαμηλή παραγωγικότητα, διαφθορά, χαμηλούς μισθούς, επενδύσεις της τάξεως του 15% που πρέπει να φτάσουν το 25% με κεφάλαια του εξωτερικού, πλήττεται και από υψηλό πληθωρισμό, ιδίως στα τρόφιμα. Το πρόβλημα της ακρίβειας έχει αναγορευθεί στο κυριότερο πρόβλημα για τα ελληνικά νοικοκυριά, όπως δείχνουν και οι σχετικές δημοσκοπήσεις. Όπως λένε οι ειδικοί επί του θέματος, η ακρίβεια είναι «ακρίβεια απληστίας», κυρίως από μεγάλες εταιρείες που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν. Αυτή η κατάσταση οδηγεί στη φτώχεια τα μεσαία και κατώτερα εισοδήματα και οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι. Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι οξύτερο, δεδομένου ότι είμαστε πρωταθλητές στην ακρίβεια στα τρόφιμα στην Ευρώπη και είμαστε πέμπτοι από το τέλος στην Ε.Ε. στον μέσο όρο μισθών (ξεπερνάμε μόνο τις Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία και Πολωνία).
Η Κυβέρνησή μας εξαγγέλλει μέτρα για την τιθάσευση του πληθωρισμού, αλλά μένει να δούμε τα αποτελέσματα, γνωστού όντος ότι στη χώρα μας κάθε θαύμα κρατάει τρεις μέρες.
Η Ευρώπη χάνει ανταγωνιστικότητα έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. Μεγάλες εταιρείες μετακομίζουν στις ΗΠΑ, που βρίσκουν ευνοϊκότερο περιβάλλον. Η Ευρώπη το 2000 βρίσκονταν στο 90% του μεγέθους έναντι των ΗΠΑ και στο 65% το 2021. Η βιομηχανία της που ήταν το δυνατό χαρτί της, από το 25% της παγκόσμια συνεισφοράς της το 2000 έπεσε στο 16,3 το 2020. Το ίδιο συμβαίνει και στην ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία. Η γερμανική οικονομία, από ατμομηχανή της Ευρώπης, μετατρέπεται σε μεγάλο ασθενή: Κουβαλώντας το σύνδρομο της χρεοκοπίας του 1930, έχει κατοχυρώσει συνταγματικά το «φραγμό χρέους», ώστε να μην μπορεί να ξεπεράσει το χρέος της το 65%. Έτσι, δεν μπορεί να δανεισθεί για να εκσυγχρονίσει τις υποδομές της, να αναπτύξει νέες τεχνολογίες και μένει πίσω σε ανάπτυξη. Μια μαύρη τρύπα 17 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό το 2023 αναγκάστηκε να την κλείσει, περιορίζοντας πολλές δαπάνες του 2024. Μεταξύ άλλων και την επιδότηση του πετρελαίου προς τους αγρότες, τους οποίους είδαμε να κλείνουν πρόσφατα τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στην πύλη του Μαγδεμβούργου στο Βερολίνο.
Όλα αυτά δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα που περιορίζει την ανάπτυξη της Γερμανίας και έχει αρνητικές συνέπειες για ολόκληρη την Ε.Ε.
Η Κίνα εκπέμπει αντιφατικά μηνύματα, θετικά και αρνητικά:
Τα θετικά είναι ότι επιθυμεί καλές εμπορικές σχέσεις με όλον τον κόσμο. Από εργοστάσιο του κόσμου, μετατρέπεται σε μεγάλη δύναμη υψηλής τεχνολογίας. Οι φοιτητές των Πανεπιστημίων της Κίνας στις Θετικές Επιστήμες είναι ίσοι με το σύνολο των φοιτητών των ΗΠΑ, Ευρώπης και Ιαπωνίας. Τα αρνητικά είναι η αντιπαλότητα με τις ΗΠΑ και οι εξοπλισμοί αμφοτέρων, κι η μείωση της ανάπτυξης το 2023 στο 5%. Η χρεοκοπία πολλών κατασκευαστικών εταιρειών, τα χρέη από τους δρόμους του Μεταξιού, που ταυτόχρονα υπερχρέωσαν 100 χώρες που δανείστηκαν από την Κίνα για την κατασκευή τους. Έτσι, το δημόσιο χρέος της Κίνας έφτασε στο 300% κι αυτό είναι μια βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας της. Υπάρχει, επίσης, γήρανση του πληθυσμού, λόγω της μακρόχρονης πολιτικής για τη γέννηση ενός παιδιού ανά ζεύγος. Η ανεργία των νέων έφτασε στο 20% και αυτό είναι ένα επιπλέον σοβαρό πρόβλημα.
Εδώ, λοιπόν, μπαίνει ο παράγοντας Ινδίες: Πρόσφατα ξεπέρασε σε πληθυσμό την Κίνα (1,43 δις, έναντι 1,14) και μάλιστα, το 80% του πληθυσμού της είναι κάτω από 50 ετών, πράγμα πολύ σημαντικό, δεδομένου ότι οι νέοι είναι αυτοί που δημιουργούν, καινοτομούν και καταναλώνουν. Οι Ινδίες αναπτύσσονται με 6-7% τον χρόνο, ανεβαίνουν τεχνολογικά και βιομηχανικά και προβλέπεται να μετατραπούν σε νέα Κίνα ή και ανώτερη.
Οι ΗΠΑ αντέχουν, υπερέχουν στρατιωτικά και στις υψηλές τεχνολογίες παρά τις Κασσάνδρες που προέβλεπαν ύφεση στην οικονομία της, λόγω πληθωριστικού χρήματος για τον Covid-19 και υψηλών επιτοκίων. Αναπτύσσεται, πάντως, ένας προστατευτισμός έναντι της Κίνας που άρχισε επί Τραμπ και συνεχίστηκε επί Μπάιντεν. Πολλές εταιρείες φεύγουν από την Κίνα και εγκαθίστανται σε άλλες χώρες, προσπαθώντας να απεξαρτηθούν, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού μεταξύ αυτών των δύο υπερδυνάμεων.
Αιχμή του δόρατος των ΗΠΑ, οι μεγάλες τεχνολογικές της εταιρείες που πρωτοπορούν στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ), η παγκοσμιότητα του δολαρίου, η στρατιωτική της υπεροχή και η υπεροχή στα πολιτιστικά δρώμενα (κινηματογράφος, τραγούδι) και η αγγλική γλώσσα, που έχει επικρατήσει σε όλον τον κόσμο.
Κατά τη συνάντηση στο Ντουμπάι για το κλίμα (COP-28), 183 αντιπροσώπων κρατών από όλον τον κόσμο, διαδηλώθηκε η επιθυμία να ληφθούν άμεσα μέτρα, για την προστασία του πλανήτη. Έγινε, μάλιστα, και μία γραπτή συμφωνία, η οποία, όμως, δεν είναι δεσμευτική και φοβάμαι ότι θα έχει την τύχη όλων των προηγούμενων συμφωνιών, πάνω στο πρωταρχικό αυτό ζήτημα.
Νικήτριες, στο περιθώριο, οι πετρελαϊκές εταιρείες, οι οποίες συνήψαν νέες συμφωνίες για έρευνες πετρελαίου, αφού υπολογίζεται ότι η χρήση του πετρελαίου θα αυξηθεί για απροσδιόριστο χρόνο. Όταν ο πλανήτης κινδυνεύει να γίνει ακατοίκητος, εμείς «άδωμεν».
Τέλος, ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή καλά κρατεί και είναι άδηλο πόσο θα κρατήσει κι αν θα περιοριστεί μόνο μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ ή θα επεκταθεί σε όλη τη Μέση Ανατολή, που είναι χώρος κομβική σημασίας για όλον τον κόσμο. Όταν ιδρύθηκε το Ισραήλ το 1948, οι Παλαιστίνιοι ήταν 700.000. Τότε, οι Ισραηλινοί είχαν την ευκαιρία να συμφωνήσουν στη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους. Τώρα που έγιναν 6 εκατ. στη Γάζα και τη Δ. Όχθη, συν 2 εκατ. στο έδαφος του Ισραήλ, προσπαθούν να τους εξοβελίσουν και να τους συντρίψουν στρατιωτικά.
Αυτό, όπως θα έλεγε και ο Ταλεϋράνδος, είναι χειρότερο από έγκλημα, είναι λάθος.