Ένα ή συνδυασμός κάποιων από αυτά, ανάλογα με την περίπτωση, οδηγεί πολύ μεγάλο ποσοστό ασθενών σε πλήρη ίαση ή μακροχρόνια επιβίωση. Υπάρχει πάντα όμως το ερώτημα: «Αφού ορισμένα χημειοφάρμακα είναι τοξικά και η ακτινοβολία επικίνδυνη, δεν κινδυνεύουμε από αυτές τις ίδιες τις χημειο- και ακτινο-θεραπείες μας για ανάπτυξη νέου καρκίνου;»
Πράγματι, η εμφάνιση 2ου Κακοήθους Νεοπλάσματος (2ΚΝ) στο ίδιο άτομο, μεταξύ των επιβιωσάντων ενός 1ου Κακοήθους Νεοπλάσματος (1ΚΝ) είναι πιθανή. Τονίζεται ότι ως 2ΚΝ εννοούνται εκείνα τα κακοήθη νεοπλάσματα τα οποία συνδέονται με τα αρχικά νεοπλάσματα για κάποιο λόγο. Η επαγωγή των 2ΚΝ νεοπλασμάτων προκαλείται από βλάβες στο DNA των εκτεθέντων κυττάρων στην ακτινοβολία ή στα χημειοφάρμακα και «πυροδοτεί (trigger)» νέες μεταλλάξεις. Επιπρόσθετα, η αύξηση τη σημερινή εποχή, του προσδόκιμου ζωής των επιβιωσάντων ασθενών, αυξάνει και την πιθανότητα εμφάνισης 2ΚΝ.
Τα 2ΚΝ εμφανίζονται μετά από μια λανθάνουσα περίοδο (μεταξύ 1ης θεραπείας και ανάπτυξης 2ΚΝ) 5 – 10 ετών ως αιματολογικά και 10 – 60 ετών ως στέρεα νεοπλάσματα. Ασθενείς οι οποίοι είναι νέοι, τείνουν να είναι πιθανότεροι υποψήφιοι για ανάπτυξη 2ΚΝ.
Παιδικά νεοπλάσματα: Έχει διαπιστωθεί κίνδυνος εμφάνισης 2ΚΝ σε παιδιά μετά από χημειο-ακτινοθεραπεία,. Σε μελέτη στις ΗΠΑ, 20.346 παιδικών νεοπλασμάτων (θεραπευμένων με χειρουργική, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, κ.ά.), παρατηρήθηκε συνολική επίπτωση 20,5% σε 2ΚΝ, μετά από 30 έτη παρακολούθησης των πρώην ασθενών. Η χρονολογία εμφάνισης 2ΚΝ συνδέεται με το είδος θεραπείας, τον τύπο του νεοπλάσματος, την ηλικία εμφάνισης του πρώτου νεοπλάσματος και την σημερινή ηλικία.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ
Οι κύριοι λόγοι ανάπτυξης 2ΚΝ σε πρώην καρκινοπαθείς είναι Α) το είδος της θεραπείας (π.χ. Ακτινοθεραπεία, Χημειοθεραπεία), Β) η γενετική ευαισθησία / προδιάθεση και Γ) ο τρόπος ζωής.
Α) Το είδος της θεραπείας το οποίο εφαρμόστηκε ή θα εφαρμοστεί.
Χημειοθεραπεία. Είναι γνωστό ότι πολλές χημειοθεραπευτικές ουσίες είναι καρκινογόνες. Για παράδειγμα, αυξάνεται ο κίνδυνος για επανεμφάνιση της νόσου μετά από θεραπείες Οξείας Μυελοειδούς Λευχαιμίας και Μυελοδυσπλαστικού Συνδρόμου, αλλά και για πρόκληση στερεών 2ΚΝ, μετά από 8 – 10 χρόνια «ύπνωσης». Αντίθετα, ο ρόλος των μονοκλωνικών αντισωμάτων στη πρόκληση 2ΚΝ δεν έχει διασαφηνιστεί ακόμη.
Ακτινοθεραπεία. Οι ερευνητές έχουν καταλήξει ότι: α) Τα ιστολογικά χαρακτηριστικά του αρχικού και του δεύτερου νεοπλάσματος είναι διαφορετικά. β) Τα 2ΚΝ εμφανίζονται στο εσωτερικό ή στα όρια της αρχικά θεραπευθείσης περιοχής (όπου η απορροφηθείσα δόση είναι χαμηλότερη της θεραπευτικής, αλλά όχι μηδενική).
Βασικοί παράγοντες όπως ηλικία κατά την ακτινοβόληση, φύλο, συνολική δόση και όγκος ακτινοβολούμενης περιοχής, τύπος νεοπλασίας, τύπος ακτινοβολούμενου οργάνου ή ιστού και εφαρμοζόμενη τεχνική, συμβάλλουν, έστω σε μικρό βαθμό, στην πρόκληση 2ΚΝ. Τα παιδιά, λόγω προσδόκιμου ζωής, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης 2ΚΝ από ότι οι ενήλικες και οι γυναίκες, μεγαλύτερη πιθανότητα από τους άνδρες.
Σήμερα, οι εξαιρετικά εξελιγμένες διαγνωστικές δυνατότητες (ακόμη και σε μοριακό επίπεδο), η παραγωγή στοχευμένων φαρμάκων, οι χημειοπροφυλακτικές ουσίες, η προφυλακτική χειρουργική, οι προχωρημένες μελέτες στην ακτινοθεραπεία, ιδίως του καρκίνου του μαστού και του παιδικού καρκίνου, υπόσχονται ένα ισχυρό οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση ενός 2ΚΝ.
Οι ασθενείς οφείλουν να επιλέγουν Κέντρα Θεραπείας με μεγάλη κλινική εμπειρία, state of the art χειρουργικές, χημειοθεραπευτικές και μοριακές τεχνικές, τελευταίας γενιάς μονάδες ακτινοβολίας και ερευνητικά ενδιαφέροντα.
Β) Η γενετική ευαισθησία / προδιάθεση του ασθενούς
Τα γενετικά τεστ αναζητούν συγκεκριμένες κληρονομούμενες παραλλαγές στα γονίδια ενός ατόμου, ορισμένες εκ των οποίων μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση κακοήθους νεοπλασίας. Θεωρείται ότι οι παραλλαγές αυτές συμβάλλουν στο 5 - 15 % όλων των μορφών καρκίνου.
Οι επιβιώσαντες ασθενείς από καρκίνο, ενθαρρύνονται να απευθύνονται στα ειδικευμένα εργαστήρια ελέγχου του γενετικού τους κώδικα, πληροφορία πολύτιμη για πρόληψη ή/και χειρισμό μελλοντικών επιπλοκών της ασθένειάς τους.
Γ) Ο τρόπος ζωής του επιβιώσαντος ασθενούς
Μετά τη θεραπεία της ασθένειας απαιτείται άμεση αλλαγή τρόπου ζωής, αλλαγή η οποία θα συνεισφέρει και στην καταπολέμηση άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας όπως, διαβήτη, υψηλά λιπίδια, υπέρταση, καρδιακά προβλήματα, οστεοπόρωση, παχυσαρκία, κ.ά..
ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ (FOLLOW-UP) ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Μακρόχρονη συνεχής παρακολούθηση και περιοδικές διαγνωστικές εξετάσεις για τον έλεγχο της πορείας του πρωτογενούς νεοπλάσματος, την ανίχνευση εμφάνισης 2KN και τον χειρισμό των πιθανών παρενεργειών.
ΥΓΙΕΙΝΕΣ ΤΡΟΦΕΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ
Συνίσταται ισορροπημένη διατροφή με μη-επεξεργασμένες, χαμηλές σε λίπη τροφές, κυρίως με λαχανικά, φρούτα και ολικής αλέσεως δημητριακά. Κοτόπουλο, ψάρι, καθώς και χαμηλά λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα. Όχι υψηλά επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως συσκευασμένα τρόφιμα. Αποφυγή κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος (λουκάνικα και μπέικον). Σημαντική ενυδάτωση του οργανισμού.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΚΟΗΘΟΥΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΑΣ
Μείωση του άγχους και της κούρασης, επίτευξη ενός υγιούς βάρους, βελτίωση καρδιακής λειτουργίας, υγιής σωματική κατάσταση, θετικά συναισθήματα και βελτίωση της αυτοεκτίμησης.
Συμμετοχή σε ομάδες αλληλοβοήθειας ή προσωπική επαφή με ψυχολόγο, γυμναστική, περίπατοι, ταξίδια, ασκήσεις χαλάρωσης, χρόνος με φίλους, γέλιο, συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις μειώνουν σημαντικά το άγχος και βελτιώνουν την διάθεση. Η συνεπής συμμετοχή στο follow-up με την ιατρική ομάδα παρακολούθησης καθησυχάζει, διασφαλίζει και μειώνει την αβεβαιότητα για την έκβαση της υγείας του ασθενούς.
ΑΠΟΦΥΓΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ
Μείωση ή διακοπή λήψης αλκοόλ, προστασία του δέρματος από τον ήλιο, αποφυγή οπωσδήποτε καπνίσματος και παθητικού καπνίσματος. Συνοπτικά Οι ασθενείς, μετά την αποθεραπεία από 1ΚΝ, οφείλουν να παρακολουθούνται σε τακτική και μακρόχρονη βάση από τους Ογκολόγους, για πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση ενός δεύτερου κακοήθους νεοπλάσματος και να διάγουν έναν φυσικό τρόπο ζωής υποβοηθώντας το έργο της Φύσης και του ιατρού τους.
