Ρυθμός... το αίμα της αρμονίας

Από τον Παύλο Γιατσιάκη

Πιθανολογώ ότι διαβάζοντας κάποιος τον ως άνω τίτλο του παρόντος κειμένου, ο νους του θα πάει αμέσως στη μουσική. Αν μάλιστα αυτή ανήκει στην κλασική και δη τη συμφωνική κατηγορία, πολλοί θα νιώσουν την ηρεμιστική χαλαρότητα να τους καταλαμβάνει.

Έτσι σε αντίθεση με τη ροκ μουσική και τους οξύαιχμους ήχους της θα ονομάσουν αρμονία την ακουστική πρόσληψή της, χάριν της εν πολλοίς περιοδικά επανάληψή της και του αμβλυμμένου κατά τον τόνο και την ένταση των εναλλαγών της. Αυτό όμως που κυριαρχεί στη μουσική, μέσω του θυμικού του ακροατή είναι ο ρυθμός! Δηλαδή η εν τάξει ακολουθία τον ήχων της μουσικής σεβόμενη τον σταθερό χρόνο των μοτίβων της.
Δεν είναι όμως η αρμονία και συνακόλουθα ο ρυθμός γνώρισμα μόνο της μουσικής. Μου έρχονται στον νου δύο τινά, μία εικόνα και ένας αφορισμός. Πρώτα αυτή της Γης ως καρδιά που πάλλεται με τον υποβλητικό χτύπο της. Μετά η φιλοσοφική επιταγή των στωικών που λέει ότι καθήκον του ανθρώπου είναι να θέσει τον εαυτό του σε αρμονία με το σύμπαν, και ότι η ανθρώπινη φύση είναι τμήμα της παγκόσμιας φύσης που καθοδηγείται από τη λογική. Και στην πρώτη περίπτωση ο ίδιος ο παλμός του πλανήτη μας είναι ο ρυθμός της εξελισσόμενης λειτουργίας του στον μέγα χρόνο, αλλά πέραν του επιμέρους, αυτός είναι η ζωτική προϋπόθεση του σύμπαντος χάους. Μοιάζει θαρρώ με το αίμα του σώματος μας, μία που μέσω αυτού και των ουσιών που μεταφέρει συνεγείρονται αρμονικά όλα τα μέρη του, προκειμένου να διαγράψει τη νομοτελειακή πορεία του. Εξάλλου, στη διανοητική και επιστημονική καταβύθιση στο σώμα μας θα συναντήσουμε τους γαλαξίες του νευρικού, επιθηλιακού, συνδετικού, μυϊκού ιστού, των οποίων η μεταξύ τους συνεκτικότητα και συνάφεια στη λειτουργία τους αποκαλείται αρμονικό σύστημα του σύμπαντος σώματός μας, αλλιώς και η λογική κατά τον στωικισμό. Μήπως η έννοια της λογικής δεν στοιχειοθετείται από μία εν σειρά αλυσίδα βεβαιοτήτων; Εδώ λοιπόν μπορούμε να ψελλίσουμε με θαυμαστό τρόπο κατά τον Ελύτη «αυτός ο κόσμος ο μικρός… ο μέγας» Η έννοια της πανάρχαιας ελληνικής λέξης ρυθμός είναι η καρδιά της παγκόσμιας δημιουργίας και γιατί όχι της μουσικής της μάνας γης και του χάους. Θεωρώ ότι αυτό είναι πιο δόκιμο ως έκφραση διότι προερχόμενο από το ρήμα «χέω» χύνω τονίζει τη συνεχή μεταβαλλόμενη εντροπία ενέργειας που προς στιγμήν μόνο εκλαμβάνεται ως σύστημα ισορροπίας. Και ο αριθμός είναι συστατικό του ρήματος «ρέω» και του ουσιαστικού «ροή» μία ιδιότητα της φύσης κυρίαρχη. Όπου λείπει ο ρυθμός δεν υπάρχει παρά μόνο το κενό, η σιωπή χωρίς εναλλαγές, διότι η σιωπή είναι συστατικό του ρυθμού, όταν συναλλάσετε με τον ήχο και χρωματίζει την εικόνα του σύμπαντος. Και τα αστέρια μόνο με τον ρυθμό που εκπέμπουν πιστοποιούν την ύπαρξή τους. Δηλαδή ο ρυθμός είναι το αίμα της αρμονίας, της ποίησης και της μουσικής του παντός! Είναι αυτός καταλυτικά ο κυρίαρχος του επιμέρους και του όλου απείρου σύμπαντος που μας περιβάλλει μα και του ποιητικού, λογοτεχνικού και του διανοητικού οίστρου, οψέποτε αυτός μας διακατέχει!