Ειδωλολατρία - Ολοκληρωτισμός - Δημοκρατία

Από τον ραβίνο Ηλία Σαμπετάι

Οι Ιουδαίοι ξεκινάμε συνήθως την ανάλυση ενός θέματος με αναφορά στη Βιβλική διδασκαλία. Σε αυτό το μονοπάτι βαδίζουμε και στην παρούσα έρευνα-ανάλυση.
Το εισαγωγικό σχόλιο που ακολουθεί απηχεί απόψεις του λόγιου - μελετητή ραβίνου Τόβιαμπεν Ελιέζερ από την Καστοριά, που έζησε τον 11ο αιώνα, και καταγράφονται στο έργο του Μιδράς Λέκαχ Τοβ: Κήρυγμα Αγαθής Αγωγής.

Το Σιναϊτικό Διάγγελμα με τις Δέκα Εντολές αρχίζει ως εξής (Εξ. 20:2):
«Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου, που σε έβγαλα από την Αίγυπτο, τον οίκο της δουλείας».
Η αντωνυμία Εγώ, σημειώνει ο υπομνηματιστής, απευθύνει μηνύματα και διδαχές προς κάθε άνθρωπο πάνω στη γη. Εκπέμπει μήνυμα παρηγοριάς και κατανόησης προς άτομα που καταπιέζονται από στυγνούς δυνάστες, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Ησαΐα (51:12): «Εγώ, Εγώ είμαι ο Παρηγορητής σας». Απευθύνει μήνυμα προειδοποίησης και καταγγελίας προς παρανόμους, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Ιερεμία (29:23): «Εγώ γνωρίζω και καταμαρτυρώ». Μεταδίδει μήνυμα βοήθειας και ελπίδας, όπως διαβάζουμε
στο βιβλίο Γένεσις (46:4): «Εγώ θέλω κατεβεί μαζί σου [στην Αίγυπτο]».
Δηλαδή, ο Δημιουργός είναι μεν Φιλεύσπλαχνος, αγαπά όλους τους ανθρώπους, αλλά είναι και Κριτής που ενίοτε τιμωρεί. Φροντίζει τους ανθρώπους σε κάθε γωνιά της Οικουμένης και τους καλεί να πορεύονται στον δρόμο της ανθρωπιάς και της ηθικής, της δικαιοσύνης και της αλήθειας.
Πολλοί μελετητές της Βίβλου ρωτούν γιατί ο Θεός δεν αυτό-προσδιορίζεται ως Δημιουργός του ουρανού και της γης, αλλά συνδέεται με ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, την Έξοδο από την Αίγυπτο και την απελευθέρωση και χειραφέτηση των Ισραηλιτών; Κύρια αποστολή της Βιβλικής διδασκαλίας, απαντούν, είναι η αναγνώριση του Δημιουργού ως Πατέρα όλων των ανθρώπων• ότι η Πρόνοιά Του αγκαλιάζει κάθε πλάσμα. Ότι ενδιαφέρεται για κάθε άντρα και κάθε γυναίκα εξίσου, ότι είναι Νομοθέτης, Παρηγορητής και Κριτής όλων των ανθρώπων. Σπάζοντας τις αλυσίδες της σκλαβιάς και της τυραννίας στην Αίγυπτο, ο Θεός αναδεικνύεται θεμελιωτής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας. Διακηρύσσει ότι κάθε άνθρωπος έχει ανυπολόγιστη αξία και διαθέτει άπειρες ικανότητες για την προαγωγή του καλού και την καταπολέμηση του κακού.
Τα ιδιαίτερα αρνητικά χαρακτηριστικά της Ειδωλολατρίας καταχωρούνται και αναλύονται με σχολαστικότητα στο 18ο κεφάλαιο του Λευιτικού: ακραία διαστροφή, βαρβαρότητα, φριχτές τελετουργίες, ειδεχθείς δεισιδαιμονίες. Η Βίβλος προειδοποιεί αδιάκοπα και καταδικάζει την παρουσία ξένων θεοτήτων, ζητώντας επίμονα την απομάκρυνση των ειδώλων, γιατί οι πολλές θεότητες ή έστω δύο, ενεργοποιούν πάθη, οδηγούν σε κοινωνικές αναταράξεις. Κάθε θεότητα έχει δικούς της κανόνες, δικά της πρότυπα συμπεριφοράς, δικό της λεξιλόγιο περί καλού και κακού, και κάθε ειδωλολάτρης βρίσκεται αντιμέτωπος με ανυπέρβλητες αντιφάσεις. Ζει υπό διαρκή πίεση και σύγχυση, μετακινούμενος αδιάκοπα σε σκοτεινά καταγώγια, ακολουθώντας ολοένα και χαμηλότερο πνευματικό επίπεδο.
Ο ειδωλολάτρης είναι ικανός για οικονομική ανάπτυξη, για ζωγραφική, μουσική, γλυπτική και άλλες τέχνες, για την προαγωγή των πολεμικών δεξιοτήτων, την ανάπτυξη του εμπορίου. Μη έχοντας, όμως, σταθερές συναισθηματικές, διανοητικές και ηθικές αρχές, παραμένει σε κατάσταση διαρκούς πολιτισμικής ρευστότητας.
Αντίθετα, ο άνθρωπος που ακολουθεί Έναν Θεό έχει σταθερά πρότυπα και αρχές. Γνωρίζει ότι σωστό και καλό είναι αυτό που είναι σύμφωνο με τον νόμο του Θεού, ότι κακό και αμαρτωλό είναι κάθε σκέψη, επιθυμία ή ενέργεια αντίθετη προς τη Βούληση του Ενός Θεού. Γνωρίζει πως η μόνη σωτηρία είναι η ευθύτητα και η δικαιοσύνη, και ότι στην καταστροφή και τον όλεθρο οδηγεί η αδικία και η ανηθικότητα.
Ποιο είναι το ουσιώδες κακό των σύγχρονων Ολοκληρωτικών καθεστώτων: του Φασισμού και του Κομμουνισμού; Και οι δύο αυτές κοσμοθεωρίες μπορούν και προάγουν την τεχνολογία, τις επιστήμες, τη μουσική και τον αθλητισμό• διαθέτουν δικά τους σύμβολα και ακολουθούν δικές τους τελετουργίες, έχουν δικά τους πιστεύω και δική τους ιεραρχία. Το θεμελιώδες αμάρτημά τους δεν είναι η απόρριψη της Βιβλικής διδασκαλίας - ένα αναφαίρετο δικαίωμα ελεύθερης επιλογής, αλλά η στάση τους απέναντι στο άτομο. Δεν επιτρέπουν καμιά ατομική ελευθερία και υποτάσσουν όλη τη ζωή του ατόμου στην εξουσία της κράτους ή του κόμματος. Για τον Φασισμό και τον Κομμουνισμό το άτομο, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν αντιπροσωπεύουν καμιά ιδιαιτερότητα. Μέσω του κεντρικού σχεδιασμού ο άνθρωπος θα συμμορφωθεί με τις κεντρικές κατευθύνσεις, έστω και με τη βία. Είναι μόνο ένα εξάρτημα, ένα μικροσκοπικό γρανάζι, που θα εκπαιδευτεί να δοξάζει το κράτος. Για κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο άνθρωπο, η απολυταρχία πρέπει να καταδικάζεται όπου κι αν εμφανίζεται. Φασισμός και Κομμουνισμός είναι αδελφές θεωρίες, γυρνάνε το ρολόι προς τα πίσω και σβήνουν τα φώτα της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του ατόμου. Για αυτές τις θεωρίες έννοιες όπως ψυχή, προσωπικότητα, ιδανικά, ανεξάρτητη σκέψη, ελευθερία του λόγου -αξίες ανεκτίμητες για μια ολοκληρωμένη ζωή- χάνουν το νόημά τους και καταντούν αστειότητες και αναχρονισμοί.
Το 1933 το όραμα του ολοκληρωτισμού εμπλουτίστηκε με το Ναζιστικό πρόγραμμα, που μιλούσε για την Άρια φυλή, για αγέλες υπανθρώπων, για μάζες χωρίς δικαιώματα και, πάνω απ’ όλα, για τον διωγμό των Ιουδαίων με τη μορφή της «τελικής λύσης», που θα καθιστούσε τον Ιουδαϊκό λαό απολίθωμα της ιστορίας και θα επιδεικνύονταν στα μουσεία που σχεδίαζαν να στήσουν. Ως άξιοι συνεχιστές της αλυσίδας του ολοκληρωτισμού αυτοπαρουσιάσθηκε με δικά της βίντεο και διακηρύξεις την 7η Οκτωβρίου 2023 η Ισλαμική-Φασιστική Χαμάς, την οποία ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έκρινε χειρότερη από τον ISIS και άξια κληρονόμο του Ναζισμού!
Όλοι οι ολοκληρωτισμοί καταστρατηγούν την ελεύθερη σκέψη και την πνευματική καλλιέργεια, προάγοντας τη μονομέρεια, την τυφλή υπακοή και την ομοφωνία. Όμως, ακόμη και οι πιο στυγνοί δυνάστες στην ιστορία δεν κατάφεραν ποτέ να επιβάλουν μια ενιαία ιδεολογία στην κοινωνία ή να περιορίσουν και να καλουπώσουν τη σκέψη και τον ανθρώπινο λόγο. Στον χώρο του πνεύματος πρέπει να υπάρχει πολυφωνία, πρέπει να υπάρχει αληθινή άμιλλα, ώστε η ζωή να εμπλουτίζεται πραγματικά, να υπάρχει αληθινή ανάπτυξη και πρόοδος, υλική και πνευματική.
Τη Δημοκρατία ως μορφή του πολιτικού βίου οραματίστηκαν και διαμόρφωσαν επιφανείς στοχαστές και φιλόσοφοι στην αρχαία Ελλάδα από την εποχή του Αριστοτέλη. Όμως, πολλά στοιχεία και αρχές αυτού του πολιτεύματος εμφανίζουν Βιβλικές επιρροές. Μέσω της διάδοσης της Ιουδαϊκής διδασκαλίας, κοινωνικές αξίες και ιδανικά της Τορά ενσταλάχτηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές πολιτισμικές παραδόσεις και φιλοσοφικές σχολές. Κορωνίδα της Ιουδαϊκής ηθικής είναι οι αστείρευτες δυνατότητες του ατόμου. Ο Ψαλμωδός έγραψε για τον άνθρωπο (8:6): «Κατέστησες αυτόν λίγο κατώτερο από Θεό»! Τον στίχο του Ψαλμού (105:15): «Μην αγγίζετε τους χρισμένους Μου», σχολιάζουν οι Νομοδιδάσκαλοι, ότι αναφέρεται στους μαθητές των σχολείων, διότι κάθε ένας απ’ αυτούς εκλαμβάνεται ως εν δυνάμει εκλεκτός του Θεού, ότι κάθε αγόρι και κάθε κορίτσι μπορεί να αναδειχθεί σε φορέα - κουβαλητή ανυπολόγιστων πνευματικών και υλικών θησαυρών, ως σπουδαίος προαγωγός ανάπτυξης και ευημερίας, ως εκείνος ή εκείνη που θα εδραιώσει τον θρίαμβο της δικαιοσύνης, του καλού, της αλήθειας.
Αυτά τα άτομα, αυτή την πνευματική ανεξαρτησία και αυτά τα ιδανικά υπερασπίζονται οι Δέκα Εντολές. Μόνο με ασφάλεια, αξιοπρέπεια και ευτυχία μπορεί να υπάρξει ειρήνη μέσα σε κάθε οικία, σε κάθε κοινωνία, σε κάθε έθνος και σε όλο τον κόσμο. Οι αρχές αυτές αναδείχθηκαν σε εχθρό κάθε καταπιεστικής εξουσίας. Η Βιβλική διδασκαλία μας καλεί να εντρυφούμε στον Νόμο που παραδόθηκε στο Σινά. Να σεβόμαστε τα υπάρχοντα κάθε συνανθρώπου - Μη κλέψεις. Να σεβόμαστε την ιερότητα κάθε οικογενειακής εστίας - Μη μοιχεύσεις. Πάνω απ’ όλα να σεβόμαστε την ιερότητα της ζωής - Μη φονεύσεις. Κάθε άνθρωπος όπου κι αν ζει, όπου κι αν γεννήθηκε, λογίζεται παιδί του Θεού. Κάθε άνθρωπος καλείται να μάθει να μην εποφθαλμιεί ότι δεν του ανήκει, ώστε να μη διαβρωθεί ο χαρακτήρας του από κακές σκέψεις και άνομες πράξεις.
Για όλους τους παραπάνω λόγους ο Δεκάλογος αρχίζει με τη φράση «Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου» και τελειώνει με τη φράση «[Να σέβεσαι] Όλα όσα ανήκουν στον πλησίον σου»!