Το κρυφό θησαύρισμα των αγνών αισθημάτων της αγάπης μας, προς το πρόσωπό του, μας αναγκάζει να εκφραστούμε απλά και λαϊκά, ότι ο τάδε είναι όχι μόνο μεγάλος επιστήμονας, αλλά και καλός άνθρωπος, έντιμος, ηθικός και κυρίως μετριόφρων. Η μετριοφροσύνη είναι το ισχυρότερο όπλο στη ζωή. Αυτή κυρίως η ιδιότης της, είναι εκείνη που μας κάνει να βιώσουμε, στο βάθος της ύπαρξής μας τη χαρά και την πληρότητα μαζί της, να περπατήσουμε μέσα στο φως και να αγνίσουμε τις ψυχές μας.
Μεγάλο κακό η περηφάνεια. Μέγιστη αρετή η μετριοφροσύνη. Ρίζα και τροφός, πάσης κακίας η πρώτη. Αρχή και βάση και θεωρώ, κάθε αρετής, η δεύτερη. Χωρίς αυτήν την αρετή είναι αδύνατο να σταθεί και να ευδοκιμήσει, υπόληψη, αγαθή, και αληθινή, πραγματική, ήρεμη ησυχία του πνεύματος, ακόμα και στην περίπτωση που ο άνθρωπος κοσμείται από όλα τα άλλα προτερήματα της ζωής. Τι είναι λοιπόν η μετριοφροσύνη; Είναι η ακριβής και σαφής γνώση του δικού μας εαυτού, της προσωπικότητάς μας, αλλά και των άλλων ανθρώπων. Η υπερηφάνεια καταφρονεί τη μετριοφροσύνη και τυφλώνει τον άνθρωπο για να μη βλέπει πώς ακριβώς είναι τα πράγματα. Όταν ο άνθρωπος κυριευθεί από το πάθος της υπερηφάνειας παύει να βλέπει τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση. Βλέπει τον εαυτό του, όλη την αρετή, την καλοσύνη και αγιότητα, όλη τη σοφία, τη γνώση, όλες τις ικανότητες και τα προσόντα. Θεωρεί τον εαυτό του «αλάθητο» και κρίνει τα πάντα και τους πάντες με τον δικό του τρόπο, που τον θεωρεί άμεμπτο και δίκαιο. Εγωιστή, τον αλαζόνα, τον υπερήφανο, δεν τον ακούτε ποτέ να πει ένα καλό λόγο για τους άλλους, μόνο κακίες και κατηγορίες. Δεν χρεώνει ποτέ στον εαυτό του κανένα λάθος. Μόνο αυτοθαυμασμούς και εγκώμια. Αυτή είναι η ζωή του, περήφανη και αλαζονική.
Βλέπετε τι γίνεται με τους ισχυρούς της γης. Φορτωμένοι στο σύνολό τους από αλαζονική συμπεριφορά και υπερηφάνεια όταν μιλούν, όταν επιχειρηματολογούν, ή όταν μάχονται σε τοπικό ή σε οικουμενικό γήπεδο, υψώνουν με αυτοπεποίθηση και με πείσμα, ως μοναδική πηγή έμπνευσης τους, τον δικό τους εαυτό. Προσδιορίζουν και προπαγανδίζουν με έπαρση ως απελευθερωτικούς τους αγώνες τους απέναντι της κοινωνίας. Δηλώνουν με υπερηφάνεια ότι αγωνίζονται προσωπικά για την απελευθέρωση δήθεν, των σκλαβωμένων λαϊκών μαζών, ενώ στην πραγματικότητα, όλοι αυτοί οι κράχτες της απελευθέρωσης όταν θιγεί το «εγώ» τους δεν διστάζουν να οπλίσουν το χέρι τους και να σκοτώσουν το αντικείμενο του οραματισμού τους.
Σήμερα οι υπερήφανοι και αλαζόνες άνθρωποι έχουν κατακτήσει τον κόσμο. Οι απανθρωπότεροι και θρασύτεροι καταλυτές των ατομικών ελευθεριών του ανθρώπου. Και οι αδύναμοι, οι φτωχοί, οι ανήμποροι, οι εξαρτημένοι από τη δύναμη και τα καπρίτσια των αλαζόνων, σκύβουν το κεφάλι και περπατούν, χωρίς να συναντούν την ζεστασιά στον δρόμο τους από μέρους τούτων. Τελείως διαφορετικά τα πράγματα στον χώρο των ανθρώπων της μετριοφροσύνης με διαφορετικό όραμα και με άλλη σημαντική, εμπορεύονται από το γήπεδο τούτων οι αποφάσεις των ανθρώπων που διαχειρίζονται, τη μετριοπάθεια, την αγάπη, την ταπεινότητα, τις τύχες των λαϊκών μαζών και με άλλο στεναγμό και με άλλο δάκρυ φορτίζεται η συμπεριφορά μας απέναντι των ανθρώπων αυτών, που αυγάζουν και φωτίζουν τον πραγματικό δρόμο που πρέπει να βαδίζουμε στη ζωή μας. Η μετριοφροσύνη, η αληθινή γνώση για τον εαυτό μας, για τις σωματικές και διανοητικές ικανότητές μας, για την ηθική και πνευματική μας κατάσταση. Όλα αυτά συγκροτούν το γνωστό, περιλάλητο εκείνο «γνώθι σαυτόν». Η μετριοφροσύνη είναι η κατάσταση της αλήθειας, της πραγματικότητας, της ορθότητας και όχι της ψευτιάς και της απάτης. Είναι αρετή της αλήθειας που κοσμεί κάθε καλοπροαίρετο άνθρωπο στη γη. Ο μετριόφρων άνθρωπος, δεν ασχολείται με τα προβλήματα των άλλων, ούτε αναμειγνύεται στις υποθέσεις τούτων. Και όταν κατέχει κάποιο αξίωμα και διαχειρίζεται κάποια εξουσία, δεν επαίρεται ούτε καυχιέται γι’ αυτό, αλλά φροντίζει να είναι δίκαιος και να τους εξυπηρετεί όλους με καλοσύνη και καταδεκτικότητα. Ας φροντίσουμε κι εμείς να είμαστε στη ζωή μας ταπεινοί και πράοι για να έχουμε ανάπαυση και ειρήνη στην ψυχή μας.
Ο Νεοφ. Βάμβας, στο βιβλίο του «ΗΘΙΚΗ» διερωτάται, «γιατί άραγε αυτή η αρετή, η μετριοφροσύνη, είναι τόσο αξιαγάπητη; «είναι το αίσθημα της αδυναμίας μας; η κρίση η ταπεινωτική της αξίας και των προτερημάτων μας; η ειλικρινής εκτίμηση την οποία παρατηρούμε στους άλλους; Αν δεν υπάρχει κάτι άλλο υψηλότερο παρά ταύτα, ακόμη δεν είναι η ψυχή, να πω έτσι, της αγαθής καρδιάς, αλλά ίσως αποτέλεσμα δουλοφροσύνης, ή ακρισίας, η μεταμορφωμένη υπερηφάνεια». «Μπορεί κάποιος να αισθανθεί ότι έχει λίγη αξία, διότι είναι αμελής και δεν αγωνίζεται με όλο του το είναι για να αποκτήσει τιμή και υπόληψη. Αυτό δεν είναι μετριοφροσύνη, αλλά εξευτελισμός και δουλικόν αίσθημα». «Μπορεί επίσης να κρίνει τα προτερήματα του με ταπεινωτικό τρόπο, και τα τον άλλον με επαινετικό, αλλά όχι από μετριοφροσύνη, αλλά από απάτη, αφού δεν μπορεί να διακρίνει ποια είναι καλά. Ούτε τα δικά του, ούτε τα ξένα». «Μπορεί να κρίνει ορθά και τις αρετές του και τα ελαττώματά του. Να μη ζητά για τον εαυτό του καμιά τιμή, αλλά να καυχιέται εσωτερικά τα προτερήματα του, χωρίς να επιμελείται την διόρθωση των ελαττωμάτων του κτλ.».
Καταλήγουμε λοιπόν ότι η μετριοφροσύνη είναι μέγιστη αρετή. Μας αγχώνει πάντοτε στη ζωή μας να μην αμελούμε τίποτα για τη βελτίωσή μας. Μας εμπνέει συμπάθεια, υπομονή και συγκατάβαση για τις ατέλειες των άλλων. Ας φροντίσουμε όλοι μας να οπλιστούμε με αυτή για να είναι η ζωή μας χαρούμενη και ευδαιμονική.
Επί τιμή δικηγόρος
Αθανάσιος Στ. Φώτος
