Οι παιδαγωγικές σκέψεις του Αγ. Νικόδημου Αγιορείτου

Από τον Απόστολο Ποντίκα,

δάσκαλο, θεολόγο, φιλόλογο, Πολιτικών Επιστημών

Στην περιοχή, Τοπόλιανη, Λιτοχώρου, με συνδρομές των οικιστών και άλλων φίλων, του Συλλόγου Δασκάλων. ν Λάρισας, χτίστηκε ο περικαλλής ναός του Νικοδήμου του Αγιορείτη.

Ο οικοδομικός αυτός οικισμός, με ενέργειες των εκάστοτε, Προέδρων και με τα μέλη του Δ συμβουλίου: Δ Καραμούρτου, πρωτεργάτη, του οικισμού, Π. Χαραλάμπους και των μετέπειτα, Ι. Αλμυρούλη, Α. Καραμάνου και του τωρινού Α’ Δρυστέλλα, συνέβαλλαν στην ίδρυση του οικισμού ΠΕΛΑΣΓΟΣ. Για τον ναό του Νικοδήμου, ανεκτίμητες είναι οι ενέργειες του Ι. Καραμήτρου, ως προέδρου της ερανικής επιτροπής. Ο ιερός ναός του οικισμού, γιορτάζει με λαμπρότητα, στις 13 και 14 Ιουλίου, χοροσταντούντος, του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου, Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος, κ.κ. Γεωργίου, καθώς και με παρουσία πολλών πιστών της γύρω περιοχής, αλλά και από τη Λάρισα. Εξάλλου, στην περιφορά της εικόνας του Αγίου, συμβάλλει με προθυμία, η μπάντα του Ι. Ναού, Αγ. Γεωργίου, Λαρίσης.
Με την ευκαιρία, της εορτής του Αγίου στις 14 Ιουλίου, αφιερώνουμε τις λίγες αυτές παιδαγωγικές γραμμές του αγίου. Ο Νικόδημος, υπήρξε κορυφαίος δάσκαλος για τον Ελληνισμό στα χρόνια της τουρκοκρατίας, αφού συνέθεσε πλούσιο ποσοτικό και ποιοτικό έργο.
Στην πολυποίκιλη εργογραφία του, διακρίνονται ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές, ως προς τη σωστή συμπεριφορά των χριστιανών. Έτσι, ο ίδιος καταθέτει κάποια παιδαγωγικά πρότυπα τα οποία αφορούν το συνολικό ορθόδοξο πλήρωμα και συνεκδοχικά μπορεί να χαρακτηριστούν ως καθολικές παιδαγωγικές αρχές. Σύμφωνα με τον Νικόδημο, η μελέτη των παύλειων επιστολών, αποτελεί μία ωφέλιμη ενέργεια από παιδαγωγική άποψη στην πνευματική ζωή των χριστιανών, περιγράφοντας τον διδακτικό χαρακτήρα τους. Συνεπώς, σύμφωνα με τον Νάξιο πατέρα, μέσα από τη μελέτη των επιστολών οι Χριστιανοί θα μάθουν να αγαπάνε τον Θεό, αλλά και θα γνωρίσουν τη σημασία της αγάπης, η οποία, είναι η πρώτιστη χριστιανική αρετή, όπως, την προσδιορίζει ο ίδιος ο Παύλος στον Ύμνο της αγάπης Άλλωστε, τα έργα του τα, ο Συναξαριστής, το Νέον Εκλόγιον και το Νέον Μαρτυρολόγιον, είναι ενδεικτικά.
Ο αγιορείτης πατέρας, παρατήρησε ότι οι συναφείς βιογραφίες των αγίων, οι οποίες ήταν σύντομες και χρησιμοποιούνταν στην καθημερινή θεία Λατρεία, είχαν κάποιες φορές υπερβολικό περιεχόμενο, ενώ παραμορφώνονταν από την ανάμειξή τους με μυθικά και αρκετά φαντασιακά στοιχεία, σε συνδυασμό με θρησκοληπτικές και ζηλωτικές αγκυλώσεις. Ήταν φυσικό, να μην ενισχύουν τον πνευματικό αγώνα των πιστών, αλλά αντιθέτως να χρήζουν άμεσης βελτίωσης. Επίσης, επισημαίνει τον υψηλού επιπέδου τρόπο εργασίας του, καθότι οι μέθοδοί του εφαρμόστηκαν στα θεολογικά έργα μεταγενέστερων. Στο Νέον Ἐκλόγιον, ο Νιοκόδημος, ακολουθεί περίπου έναν ιδιαίτερο τρόπο συγγραφής, αφού χρησιμοποιεί ένα οικείο ύφος σε κλίμα αγιότητας, ενώ προς το τέλος κάθε συναξαρίου, απευθύνεται στον αναγνώστη, δίνοντάς του συμβουλές που αντικατοπτρίζουν την παιδαγωγική και την κατηχητική αξία.
Ωστόσο, μόνο και μόνο η γλώσσα του κειμένου είναι αρκετή για να κατανοήσουμε το παιδαγωγικό τάλαντο με το οποίο τον είχε προικίσει ο Θεός. Ο άγιος, προτρέπει τους πιστούς να αναγιγνώσκουν παλαιοδιαθηκικά και καινοδιαθηκικά χωρία, καθώς και έργα των διαφόρων πατέρων της Εκκλησίας, ώστε να ωφεληθούν, μαθαίνοντας βασικές αρχές της χριστιανικής διδασκαλίας και αποκτώντας, παράλληλα, τη θεία φώτιση.
Ο βίος και η δράση του Νικοδήμου, αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος της Εκκλησίας, κυριότερα ο θεολόγος, μπορεί να θεολογήσει, να εκφράζει, σύμφωνα με την ιερή παράδοση την εκκλησιαστική διδασκαλία με διαύγεια και πληρότητα, έχοντας ως πρότυπα την πνευματική ζωή και το παράδειγμα των αγίων πατέρων.
Επομένως, η μελέτη των θείων Γραφών αποσκοπεί στην τελείωση της εν Χριστώ πνευματικής προκοπής και επίδοσης, κατά τον Νικόδημο και Χρυσόστομο.. Επιπλέον, ο Νάξιος, άγιος, προσφέρει άφθονο παιδαγωγικό και καθοδηγητικό υλικό σε όλα τα μέλη του εκκλησιαστικού πληρώματος και ειδικά στον ιερό άμβωνα, μέσω του Ευεργετινού, πέραν της Φιλοκαλίας. Η παιδαγωγική ωφέλεια της ευαγγελικής διδασκαλίας στα Πνευματικά Γυμνάσματα, αναλύει το σωστό τρόπο της εκγύμνασης των πιστών για καρποφόρα πνευματική ζωή.
Ο άγιος τονίζει, ότι ο δάσκαλος του Ευαγγελίου, είναι ο Χριστός με λόγια, αλλά και με έργα στην ευαγγελική διδασκαλία. Το Ευαγγέλιο, αποτελεί μία αστείρευτη πηγή γνώσεων και ωφελειών που μπορούν να αποκομίσουν οι χριστιανοί με τη μελέτη, αλλά, κυρίως, την εφαρμογή των αρχών του στην καθημερινή ζωή τους Έτσι, η παιδεία που λαμβάνουν οι χριστιανοί μέσω της μελέτης του Ευαγγελίου τους καθιστά πιο μορφωμένους από άλλους ειδικούς, όπως είναι οι φιλόσοφοι, επειδή αυτού του είδους η μόρφωση προέρχεται από τον Θεό και για αυτόν το λόγο αγιάζει, ηρεμεί, και φωτίζει τον καθέναν που είναι αποδέκτης της.
Για αυτόν το λόγο, να μελετούν όχι μόνον παλαιοδιαθηκικά και καινοδιαθηκικά εδάφια, αλλά και έργα ή αποφθέγματα των τριών Ιεραρχών. Εκτός των άλλων, αποδεικνύεται δεινός χειριστής του γραπτού λόγου, καθότι καθοδηγεί το χριστεπώνυμο πλήρωμα με άρτιες πνευματικές, δηλαδή παιδαγωγικές, πολλές φορές δε και ψυχολογικές γνώσεις.