Αναγκαία τα μεγάλα, αλλά έμφαση πλέον στα μικρά αρδευτικά έργα

*Από τον Άρη Αγραφιώτη

Έχει περάσει περισσότερο από ένας αιώνας από την πρώτη διατύπωση της ιδέας της εκτροπής νερών του Αχελώου στον θεσσαλικό κάμπο, στον οποίο συνέβησαν κοσμοϊστορικά γεγονότα, φέροντας τον πλανήτη πολλές φορές στα όρια της καταστροφής.

Πάντα, όμως, βρίσκονταν κάποια λύση, καλή ή κακή, και η ανθρωπότητα προχωρούσε. Ορισμένα, όμως, ζητήματα, ιδιαίτερα στη χώρα μας και πολύ κοντά στην περιοχή μας, παρέμειναν αμετακίνητα, στάσιμα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα γι’ αυτό αποτελεί το θέμα της λύσης του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας μέσω της εκτροπής νερού από τον Αχελώο. Ύστερα από πολυδαίδαλες διαδικασίες και ενώ είχε ξεκινήσει η κατασκευή έργων που θα έφερνε νερό από τον Αχελώο, μετατρέποντας τη Θεσσαλία σε... παράδεισο γεωργικής παραγωγής, όπως ισχυρίζονται οι θιασώτες της εκτροπής, σήμερα βρισκόμαστε και πάλι στην αρχή, συζητώντας εάν πρέπει ή όχι να γίνει εκτροπή (ή «μερική μεταφορά») νερών από τον ποταμό Αχελώο.
Ενώ, όμως, ακόμη συζητάμε εάν πρέπει ή όχι να μεταφέρουμε νερό από τον Αχελώο, η γεωργία της Θεσσαλίας αντιμετωπίζει τεράστιο πρόβλημα έλλειψης νερού, αρδεύοντας λιγότερα από 1 εκατ. στρ. καλλιεργούμενης γης και η περιοχή ερημοποιείται με γρήγορους ρυθμούς. Και οι παραγωγοί δίκαια ρωτούν απαιτώντας καθαρές απαντήσεις για το πού θα πάει αυτή η κατάσταση.
Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Ας δούμε τα γεγονότα με καθαρή ματιά.
Η Θεσσαλία είναι μια πολύ σημαντική περιοχή της χώρας σε ό,τι αφορά τη γεωργική παραγωγή. Καλύπτει περί το 10% της συνολικής έκτασης της χώρας, έχει το 7% περίπου του πληθυσμού της και παράγει το 5% περίπου του ΑΕΠ της χώρας (στοιχεία 2014). Τα στοιχεία αυτά απεικονίζουν τη σημασία της γεωργίας της Θεσσαλίας, τόσο για την ίδια την Περιφέρεια όσο και τη χώρα.
Το νερό μαζί με το έδαφος είναι οι βασικοί συντελεστές της γεωργικής παραγωγής. Η αρδευόμενη γεωργία είναι ασύγκριτα πιο αποδοτική από την ξηρική, η οποία, όμως, δεν πρέπει να απαξιώνεται, δεδομένου ότι αποτελεί πολύ μεγάλο ποσοστό της γεωργικής παραγωγής. Ποια είναι, όμως, τα πραγματικά δεδομένα για το νερό που υπάρχει στη Θεσσαλία και τη διαχείρισή του; Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν πρόσφατα σε εκδήλωση που οργανώθηκε με αντικείμενο την ερημοποίηση του θεσσαλικού κάμπου, το 76% περίπου της ποσότητας του αρδευτικού νερού προέρχεται από τα υπόγεια νερά και μόλις το 24% από επιφανειακά νερά. Αυτό οδήγησε σε έντονη χειροτέρευση των υπόγειων υδατικών συστημάτων, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Στο ΝΑ τμήμα της Θεσσαλίας η περιοχή ερημοποιείται και οι αρδευόμενες εκτάσεις μειώνονται. Το προηγούμενο έτος αρδεύθηκαν σε ολόκληρη τη Θεσσαλία λιγότερα από 1 εκατ. στρ. Εάν δε σε αυτά προσθέσουμε το έντονο πρόβλημα της διάβρωσης των επικλινών εδαφών που επιδεινώνει έντονα το πρόβλημα της διαχείρισης του νερού και έχοντας κακές προοπτικές σε ό,τι αφορά το κλίμα, αναμένοντας αύξηση των θερμοκρασιών και της διάρκειας των ξηρασιών, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για την αναχαίτιση της επερχόμενης με γρήγορους ρυθμούς ερημοποίησης. Τι πρέπει, λοιπόν, να γίνει;
Όλοι συμφωνούν ότι πρέπει ο στόχος της διατήρησης των 2.5 εκατ. στρ. αρδευόμενων εκτάσεων πρέπει να παραμείνει ζωντανός. Αυτό, όμως, είναι μια εύκολη και ανέξοδη ευχή, εάν δεν προταθούν και οι τρόποι που αυτό μπορεί να γίνει. Επιχειρήματα υπάρχουν και υποστηρίζονται έντονα. Όμως, τους αγρότες δεν τους ενδιαφέρει ποιος έχει δίκαιο στις αναλύσεις που προβάλλονται, αλλά ζητούν νερό να ποτίσουν τις καλλιέργειές τους. Στο σημείο αυτό φαίνεται ανάγλυφα η αναποτελεσματικότητα όσων είχαν την αρμοδιότητα να απαντήσουν στο πρόβλημα και αναλογικά πρέπει να αναληφθούν οι ευθύνες τους για το γεγονός ότι επέτρεψαν να μείνει άλυτο ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα, τις συνέπειες του οποίου βιώνουν οι αγρότες σήμερα.
Ήρθε, λοιπόν, η ώρα να μιλήσουμε πολύ καθαρά και με ειλικρίνεια να αποφασίσουμε ότι το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπισθεί το συντομότερο δυνατόν. Σε πρώτη φάση πρέπει να ξεκαθαρισθούν με σαφήνεια τα παρακάτω:
Επιμένουμε να στοχεύουμε στην άρδευση 2.5 εκατ. στρ.;
Εάν ναι, να πούμε καθαρά πώς θα γίνει αυτό.
Τα όποια λάθη έγιναν και οι ευθύνες που τα συνοδεύουν πρέπει να καταλήξουν σε τιμωρία της γεωργικής παραγωγής και των αγροτών;
Εάν η απάντηση είναι ναι, να το πούμε καθαρά στους αγρότες και να μην τους κοροϊδεύουμε με αόριστες και ανεκπλήρωτες υποσχέσεις!!
Τα χρήματα που δαπανήθηκαν για τα έργα εκτροπής του Αχελώου μέχρι σήμερα έχουμε το δικαίωμα (ηθικό, πολιτικό και ίσως και νομικό) να τα θυσιάσουμε καταργώντας τα έργα, δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα ακόμα μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα;
Φαντάζομαι ότι δύσκολα θα μπορούσε οποιοσδήποτε να δώσει θετική απάντηση στο ερώτημα αυτό. Αυτό ισχύει κυρίως για τα ημιτελή έργα που έχουν εγκριθεί και προγραμματιστεί, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας (Φράγμα Συκιάς, όπως το Φράγμα της Μεσοχώρας) και όχι ΜΟΝΟ για την εκτροπή του Αχελώου. Μήπως πρέπει άμεσα τα έργα αυτά να αρχίσουν να υλοποιούνται;
Θα λάβουμε σοβαρά υπόψη τα νέα δεδομένα (κλιματικά, κοινωνικά, οικονομικά) ή θα συνεχίσουμε με ελλιπή στοιχεία να σχεδιάζουμε τεράστιας σημασίας (και τεράστιου οικονομικού μεγέθους) έργα; Τις αλλαγές που μεσολάβησαν στα 100 χρόνια που πέρασαν από την πρώτη εμφάνιση της ιδέας της εκτροπής του Αχελώου θα τις αγνοήσουμε σχεδιάζοντας εκτός της νέας πραγματικότητας, με εξασφαλισμένη νέα αποτυχία;
Επειδή τα μεγάλης κλίμακας έργα σε κάθε περίπτωση απαιτούν πολύ χρόνο να υλοποιηθούν, μήπως πρέπει να αρχίσουμε αμέσως με τα μικρά (ταμιευτήρες, συντήρηση αρδευτικών δικτύων, εκτέλεση έργων αναδασμών όπου δεν έγιναν ακόμα κ.λπ.);
Θα συνεχίσουμε να χειριζόμαστε ένα θέμα που αφορά όλη την κοινωνία και ιδιαίτερα τους αγρότες, με κριτήρια που αφορούν ΜΟΝΟ τμήματα του πολιτικού φάσματος δείχνοντας την ανικανότητά μας να καταλαβαίνουμε την κοινωνία συνολικά και όχι μόνο τα μικροσυμφέροντα του μικρόκοσμού μας;
Είναι, λοιπόν, μια καλή ευκαιρία με τη νέα χρονιά να προχωρήσουμε όλοι σε αλλαγές που επιβάλλονται από τα νέα δεδομένα κλιματικά, οικονομικά, κοινωνικά, με στόχο να συμβάλουμε στη λύση ενός από τα σοβαρότερα προβλήματα της περιοχής μας.
*Ο Άρης Αγραφιώτης είναι αγρότης, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ.