Το άγαλμα παριστάνει φτερωτή τη Νίκη. Ήταν θεά της μυθολογίας που προσωποποιούσε τη νίκη. Απεικονιζόταν ως γυναίκα με φτερούγες που κατέβαινε, με εντολή του Δία, στο πεδίο της μάχης, ή στο στάδιο, για να στεφανώσει τους νικητές. Πάντα ιπτάμενη, γεμάτη κίνηση και δυναμισμό. Εξυμνούσε μία νίκη ή έστεφε έναν κερδισμένο. Ήταν κόρη της Στύγας (χθόνια θεότητα του ομώνυμου ποταμού του Άδη) και του Πάλλαντα (γιος Τιτάνα). Αδέλφια της ήταν το Κράτος (η ωμή εξουσία), ο Ζήλος (η αφοσίωση, η άμιλλα, η υπεροχή) και η Βία.
* Η ΑΝΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΑΓΑΛΜΑΤΟΣ: Τον Απρίλιο του 1863, γαλλική αρχαιολογική αποστολή με επικεφαλής τον Σαμπουαζό, Γάλλο πρόξενο στην Αδριανούπολη, έσκαβε σε μια χαράδρα του αρχαιολογικού χώρου. Στις 15 Απριλίου, ένας Έλληνας εργάτης φώναξε: «Κύριε, εύραμεν μία γυναίκα»! Είχαν βρεθεί τα πόδια και ο κορμός της «Νίκης». Οι Γάλλοι, μετά από έγκριση της Υψηλής Πύλης, τη φόρτωσαν σε πολεμικό τους πλοίο με προορισμό τη Γαλλία. Το άγαλμα υπέστη φθορές κατά τη μετακίνησή του. 11 Μαΐου 1864 έφτασε στο Λούβρο. Μετά από δύο χρόνια εκτέθηκε για πρώτη φορά, δίχως τα φτερά της και δίχως την πλώρη. Τα κομμάτια της πλώρης οι Γάλλοι τα είχαν αφήσει στη Σαμοθράκη, νομίζοντας ότι ανήκαν σε τύμβο. Δεν γνώριζαν ακόμη πως το γλυπτό ακουμπούσε πάνω σε πλώρη καραβιού....
* ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΠΛΩΡΗΣ και ΑΓΑΛΜΑΤΟΣ: Το άγαλμα από μόνο του είχε πρόβλημα ισορροπίας, γιατί τα μεγάλα μαρμάρινα φτερά του ήταν μεν συνδεδεμένα στην πλάτη, αλλά χωρίς άλλη εξωτερική σύνδεση. Ο γλύπτης το έλυσε χρησιμοποιώντας την πλώρη ως αντίβαρο. Έτσι, άγαλμα και πλοίο ισοζυγίζονταν. Το δε κέντρο βάρους της Νίκης είχε σταθμιστεί έτσι ώστε να πέφτει στο σημείο που ανασηκωνόταν η πλώρη. Το όλο σύμπλεγμα θεωρείται όχι μόνον αριστουργηματικό από καλλιτεχνικής άποψης, αλλά και ιδιοφυές. Για τα μάρμαρα της πλώρης ο Σαμπουαζό έμαθε 15 χρόνια αργότερα, το 1879. Κατάφερε να τα πάρει κι αυτά στο Λούβρο.
* Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΛΩΡΗΣ: Η πρώρα αποτελείται από 23 κομμάτια μαρμάρου. Σε μία ορθογώνια βάση από 6 μαρμάρινες πλάκες στερεώνονταν 17 τεμάχια. Αυτά ενώνονταν αρχικά με μέταλλο και σχημάτιζαν 3 οριζόντιες σειρές. Αυτές κλιμακώνονταν προς τα εμπρός για τον σχηματισμό της πρώρας. Χωρίς την πλώρη, το άγαλμα δεν μπορούσε να σταθεροποιηθεί. Ήταν έτσι δημιουργημένο, που έπρεπε να στέκεται σ’ αυτή για να υπάρχει εξισορρόπηση. Η συναρμολόγηση και η πλήρης αποκατάσταση ολοκληρώθηκαν το 1884.
* Ο ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΥ ΦΙΛΟΤΕΧΝΗΘΗΚΕ: Έχει ύψος μεγαλύτερο από το φυσικό, 3,28 μ. με τα φτερά και 5,58 με την πλώρη. Σμιλεύτηκε για να τιμήσει τη θεά Νίκη λόγω μιας νικηφόρας ναυμαχίας. Οι Ρόδιοι το αφιέρωσαν στον ναό της Σαμοθράκης, όταν το 191 π.Χ., συμμαχώντας με την Πέργαμο, νίκησαν στη θάλασσα τον Αντίοχο Γ’ της Συρίας. Είχαν δώσει παραγγελία να κατασκευαστεί ένα σύμπλεγμα θεάς και πλοίου. Η θεά λαξεύτηκε χωριστά από λευκό παριανό μάρμαρο. Το πλοίο ήταν από μάρμαρο Ρόδου, το γκριζωπό μάρμαρο της Λίνδου. Η Νίκη παρουσιάζεται με τη μορφή φτερωτής γυναίκας, η οποία κατέβηκε από τον ουρανό για να αναγγείλει τη νίκη.
* Η ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΑΣ: Αναπαριστάνεται η στιγμή ακριβώς που η Νίκη φθάνει στο έδαφος, λίγο πριν σταθεί στην πλώρη, ενάντια στον δυνατό άνεμο που κάνει τα ενδύματά της να κυματίζουν. Ίσως κρατούσε στεφάνι για τον νικητή ή είχε υψωμένο το χέρι της στο στόμα για να διαλαλήσει την επιτυχία. Το πτυχωτό ένδυμα κολλά πάνω στο σώμα της σαν να είναι βρεγμένο. Το μέρος του ρούχου που γλιστρά από τους ώμους κυματίζει πίσω της και τυλίγεται γύρω από τα πόδια.
* ΟΙ ΦΤΕΡΟΥΓΕΣ ΤΗΣ «ΝΙΚΗΣ»: Λόγω σεισμού, το άγαλμα κατακρημνίστηκε και έσπασε (6ος αι. μ.Χ.). Τα φτερά ξεκόλλησαν και το δεξί βρέθηκε σχεδόν διαλυμένο. Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι αποκατάσταση, «καθρέφτης» του αριστερού φτερού. Στα ελληνιστικά χρόνια οι καλλιτέχνες δούλευαν το γλυπτό σε ξεχωριστά κομμάτια, ενώ στην κλασική εποχή σμίλευαν χωριστά μόνο το κεφάλι και τα άκρα που εξείχαν. Ο άγνωστος γλύπτης είχε ενώσει τα κομμάτια, οπότε με το γκρέμισμά της έσπασε πολύ πιο εύκολα σε πολλά τεμάχια. Οι δυνατές φτερούγες της θεάς μοιάζουν έτοιμες να την απογειώσουν ξανά. Παρά τους αιώνες που έχουν περάσει, διατηρούν ακόμα μία αξιοθαύμαστη αναπαραστατική ακρίβεια.
* Στον αύλειο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Σαμοθράκης, στέκει ακριβές αντίγραφο του αγάλματος. Φιλοτεχνήθηκε από λευκό μάρμαρο Θάσου, με βάση την τρισδιάστατη (3D) ψηφιοποίηση αρχείων, που εστάλησαν από το Λούβρο. Έχει ύψος 2,44 μ. και βάρος 6,5 τόνους. Αυτό το μεγαλοφυές σύμπλεγμα έχει εμπνεύσει πολλούς ανά την υφήλιο. Έχει απεικονιστεί σε πλήθος γραμματοσήμων δεκάδων χωρών. Επίσης, έχει αποτυπωθεί σε Ολυμπιακά μετάλλια, καρτ ποστάλ, σφραγίδες και φακέλους.
* ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ: Το αθάνατο αυτό δημιούργημα εμπνέει ολόκληρο τον πλανήτη με τα ιδανικά της ελπίδας και της πίστης για ελευθερία και νίκη. Θυμίζει τα φτερά που όλοι έχουμε, αλλά ξεχνάμε. Μας προσκαλεί να πετάξουμε προς έναν κόσμο καλύτερο, μας απευθύνει κάλεσμα για επιδίωξη της ελευθερίας του μυαλού και της ψυχής... Η «Νίκη» είναι, όμως, και απόδειξη της λεηλασίας των ελληνικών γλυπτών από πολλούς τυχοδιώκτες, οι οποίοι δεν ήταν τόσο ξεδιάντροποι όσο ο λόρδος του Έλγιν. Αυτοί απλά έκλεβαν από ανασκαφές σε όλον τον κόσμο και δεν κατέστρεφαν...
* ΕΙΡΩΝΕΙΑ...
Αναφερθήκαμε στη «Νίκη», σε ένα τόσο σπουδαίο, επιφανές και επώνυμο γλυπτό, ως έργο ανώνυμου δημιουργού, σε μια εποχή σαν τη δική μας όπου εμφανίζονται σωρηδόν «επώνυμοι» δήθεν καλλιτέχνες, αλλά ανώνυμων έργων... Τελικά τα αιώνια πλαστουργήματα της Αρχαίας Ελλάδας δεσπόζουν και ξεχωρίζουν στο εξωτερικό και για μία ακόμα φορά καταλαβαίνουμε πως η ιστορία μας είναι αυτή που μας κρατά «ζωντανούς»... Ας διασώσουμε την ιστορία, για να διασωθούμε εμείς...
φιλόλογο
