Από τον Κων/νο Ι. Παπακωνσταντίνου
«Οίου δ’ αν έργου τυγχάνεις,
τον κατειδόταν καλόν»
Ισοκράτης
Εικοσαετής ών, περατώσας την εις την Παιδαγωγικήν Ακαδημίαν σπουδήν μου, αυθωρεί και διωρίσθην. Τουτέστιν εντός τριμήνου, το πτυχίον μου επεστέγασεν ο διορισμός μου. Ήρχισα υπηρετών ευόρκως την δύσμοιρον Ελληνικήν Παιδείαν. (Αγλααί αι εποχαί δια διορισμούς). Ετοποθετήθην είς τι απομεμακρυσμένον μικρόν χωρίον εις τας εσχατιάς της Θεσσαλίας. Ουδέ κάν εν τω χάρτη εσημειούτο. Ενθουσιών και πλήρης ευφροσύνης, φέρων μεθ’ εαυτού βιβλία τινά, μίαν ομβρέλα το σύμβολον των Διδασκάλων τότε, ως και άλλα χρειώδη, ώδευσα εις τον στίβον των εμπειρών και δημιουργίας.
Μέχρι σημείου τινός, μετέβην δια συγκοινωνίας. Εκείθεν όμως, τας υπαρχούσας δυσβάτους ατραπούς, μόνο οδοιπορών ηδύνασο να διανύσης. Αφίχθην εις το χωρίον, πλήρης συγκεχυμένων συναισθημάτων. Ήδη οι μέλλοντες μαθηταί μου, ανυπόδητοι όντες, ίσταντο κρυπτόμενοι παρακολουθούντες την έλευσίν μου.
Το χωρίον ήτο ολιγάριθμον μέν εις κατοίκους, πολυπληθές δε εις μαθητάς. Πασιφανής ο μετά περισσού ζήλου αγών των κατοίκων, προς τόνωσιν της Δημογραφίας. Προφανής δε ήτο η μετ’ ακωλύτου επίδοσίς των ου μην, αλλά και η ευφρόσυνος ενασχόλησίς των με την παιδοποιίαν, αι Αρχαί του τόπου, εμερίμνησαν, όπως στεγασθώ, είς τι μικρόν δωμάτιον, το έν εκ των δύο όπερ διέθετεν η επταμελής οικογένεια.
Δύναταί τις να εικάση δηλονότι, την καταιγίδα γοερών θρήνων και γελώτων, εκ των πέντε της οικογενείας τέκνων, ήντινα υφιστάμην οσάκις δεν ήμην εις το Σχολείον. Το δωμάτιον διέθετεν μίαν κλίνην μετά στρωμνής εξ αχύρου, έν ξύλινον σκαμνίον και μικράν τράπεζαν εφ’ ής και μία λάμπα πετρελαίου. Διέθετεν δε και κλιματιστικόν, αισθητόν κατά τον χειμώνα, ότε ριπαί βορείου ανέμου διεπέρνα τα χάσματα του παραθύρου.
Το σχολικόν «συγκρότημα» συνίστατο εκ μίας και μόνης αιθούσης διδασκαλίας και ενός παρακειμένου Γραφείου Διευθυντού, διότι ήμην πράγματι Διευθυντής Μονοθεσίου! Ωιμέ άμοιρε Διδάσκαλε! Έν πεπαλαιωμένον γραφείον μετ’ ερμαρίων, αρκούντος εφθαρμένου εκ του κατ’ αυτού μανιωδώς ανσκύψαντος σαρακίου. Η αίθουσα; Ω! η αίθουσα. Ρύποι πανταχόθεν. Το ξύλινον δάπεδον σεσαθρωμένον. Τα θρανία πεπαλαιωμένα. Και οι τοίχοι βεβαμμένοι εκ της αιθάλης ήν εξέπεμπε η διαρκώς καπνίζουσα ξύλινη θερμάστρα. Η δε έδρα έκρωζεν εκβάλλουσα κραυγάς καταρρεύσεως, ως επεχείρουν να ανέλθω επ’ αυτής.
Υπό την αίθουσαν Διδασκαλίας υπήρχεν και μικρόν τι υπόγειον βρίθον ευμεγέθων μυών. Ούτοι συχνάκις ενεφανίζοντο προκλητικοί, καθ’ ώραν μαθήματος, προκαλούντες αλλοφρόνους κραυγάς πανικού, κυρίως εις τας κορασίδας. Αλλ’ ούτοι εξωλοθρεύθησαν εν μια νυκτί υπό των μαθητών τη βοηθεία γονέως τινός, όστις προσέφερεν μυοκτόνον εμπεποτισμένον εν σακχαρούχω διαλύματι. Την επομένην δε θαρσούντες μαθηταί κατήλθον εις το υπόγειον, συναποκομίζοντες τα θύματα της μυοκτονίας, άτινα και κατεκαύσαμεν εις το προαύλιον, προς τέρψιν όλων και δη των κορασίδων.
Οι μαθηταί μου ήσαν πεντήκοντα οκτώ, εξικνούμενοι από της Α’ έως και της ΣΤ’ τάξεως. Ασφυκτικός εσμος εν τη αιθούση. Φόβητρον δια την παιδευτικήν μου απειρίαν. Έφερον ούτοι μεθ’ εαυτών πανίνην σάκκαν, έν κονδύλιον, τον άβακα, και οι εκ των ευπόρων έν τετράδιον. Πολλοί εξ αυτών είχον αποθρασυνθή, εξ αδυναμίας επιβολής τάξεως, υπό του από τινος χρόνου συνταξιοδοτηθέντος γεγηρακότος συναδέλφου μου.
Έν σύγγραμα Παιδαγωγικής και έτερόν τι της Ψυχολογίας, άτινα έφερον μεθ’ εαυτού, απέβησαν το πάνυ αλυσιτελή, και άκαρπα ίνα μοι συντρέξουσι εις το παιδευτικόν μου έργον. Απεδείξαντο εν ταυτώ την ατελέσφωρον εν τη Ακαδημία σπουδήν μου, διότι πόρρω απέχουσιν και αβυσσαλέον είναι το χάσμα μεταξύ θεωρίας και πράξεως. Ο Σεπτέμβριος εκείνος, υπήρξεν δι’ εμέ συγκλονιστικός. Απέβη αναιρετικός δια το σύστημα. Βαρύς δια το θυμικόν μου. Δυσοίωνος δια το μέλλον.
Αλλά φεύ! Η νεότης τα πάντα ανατρέπει και τα πάντα ευποιεί. Μετ’ ού πολύ εύρον ρυθμόν δημιουργίας. Υπερέβην τας δυσκολίας, προς έτι δε ενθαρρυνθείς απέκτησα και ευοιώνους προοπτικάς. Οι μαθηταί μου απηλλάγησαν των φθειρών, κατόπιν εντόνου αγώνος μου, πάντα εν χρώ κεκαρμένοι και φοβούμενοι δε πάνυ και τον ως εκπαιδευτικού μέσου του ισχύοντος τότε δαρμού, ηκολούθουν δε αρμονικώς και επιτυχώς τας διδομένας προς αυτούς οδηγίας μου.
Ενίοτε φίλα προσκείμεναι οικογένειαι μαθητών μου, προσήνεγκον ημίν λιτόν τι γεύμα. Συνήθως όμως, οι βαναύσως οξείς εκ πείνης νυγμοί, μοι ωδήγουν εις παρακείμενον καφενέ, τον μόνον εν τω χωρίω, ένθα ο κυρ-Τάσος μεθ’ ού συνήψα αρρήκτους δεσμούς, κατεπράυνε το της πείνης βασανιστικόν αίσθημά μου με κονσέρβας αορίστου χρόνου. Έτι δε και με εγχώρια ωά, τοσαύτα, ώστε με καθίστουν οιονεί λαλίστατον όρνιθα. Έκτοτε ωά εσθίω μόνο καθ’ εκάστην Ανάστασιν. Τας κονσέρβας δε ατενίζων, αποστρέφω απ’ αυτών μετά βδελυγμίας, νούν και όμματα.
Αι μέν νύκτες του χειμώνος, μακραί κατετυράννουν την νεανικήν μου ψυχήν. Αι δε ημέραι άκρως κοπιώδεις καθ’ ό ειργαζόμην και το Σάββατον. Αι κηπουρικαί εργασίαι, ο ευπρεπισμός του Διδακτηρίου, έτι δε και κατά τας Κυριακάς ο εκκλησιασμός των μαθητών τη συνοδεία μου. 36 ώρας καθ’ εβδομάδα. Πού χρόνος δι’ ανάπαυσιν; Πού δια διασκέδασιν; Πού δια μελέτην και επιμόρφωσιν;
Ενοχλητικαί υπήρξαν ωσαύτως δι’ εμέ, αι των ενίων κατοίκων διαθέσεις και κρούσεις, προσβλέποντες εν τω προσώπω του Διδασκάλου φέρελπιν γαμβρόν. Πρόβλημα το οποίον με ηνώχλη σφόδρα. Παρεξέκλινον δε τας καλοπροαιρέτους αυτών νύξεις και ωχλήσεις, μετά μειζόνων φρονήμων τεχνουργημάτων και φειδωλευόμενος εις τας μετ’ αυτών επαφάς.
Ο χρόνος όμως ου μην πανδαμάτωρ μόνον είναι, αλλά και αενάως ρέων ταχέως και ακαταπαύστως. Ούτω μετ’ ού πολύ ήγγικεν η ώρα, μετά λύπης να αποχωρισθώ εκ των μαθητών μου, μεθ’ ών ου μην μόνον συνεδέθην συναισθηματικώς, αλλά και δι’ αυτών απέκτησα πολυτίμους εμπειρίας και γνώσεις αίτινες απέβησαν χρήσιμοι δι’ εμέ. Κατόπιν επιτυχών εξετάσεων εισήχθην εις το Πανεπιστήμιο, ένθα άλλαι προοπτικαί και άλλοι ορίζοντες ηνεώχθησαν.
