Οι σόμπες του Αγίου Νικολάου

ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ

Στην τηλεόραση το είπανε, στις ειδήσεις. Η ζήτηση, λέει, για ξυλόσομπες ή σόμπες πετρελαίου είναι τόσο μεγάλη φέτος, ώστε τα αποθέματα να έχουν ήδη εξαντληθεί και τα εργοστάσια να μην προλαβαίνουν να κατασκευάσουν καινούργιες.

Πίσω, λοιπόν, στις σόμπες; Έτσι φαίνεται. Τελικά η πιο σοφή κουβέντα που έχει ειπωθεί σ’ αυτήν τη ζωή είναι πως η ιστορία κάνει κύκλους…
Είναι μια ήττα η επιστροφή στη σόμπα… Εμείς που μεγαλώσαμε στα παλιά σπίτια της δεκαετίας του ‘60, με τα μωσαϊκά και τις γύψινες ροζέτες, μπορούμε να σας το πούμε…
Σπίτι με δύο σόμπες. Η μία ήταν μια απλή «Πίτσος», αγορασμένη απ’ το μαγαζί του παππού Καζάνα, ένα παντοπωλείο που είχε ξανοιχτεί και στην πώληση μικρών οικιακών συσκευών. Η δεύτερη ήταν μια μεγαλοπρεπής «Εσκιμό», με μεγάλη εστία από κρύσταλλο, που έδειχνε τη φωτιά της, γεγονός που αρκούσε από μόνο του για να σε ζεστάνει. Μα αυτή άναβε μόνο του Αγίου Νικολάου… Την είχαμε για …«καλή». Γενικά, κάθε σπίτι είχε δύο πλευρές. Την «καλή» και την «πρόχειρη». Καλά ρούχα, πρόχειρα ρούχα. Καλό σαλόνι για τους επισκέπτες, πρόχειρο σαλόνι για μας. Καλό σερβίτσιο για τις επίσημες γιορτές, πρόχειρα πιάτα στην πιατοθήκη. Και πάει λέγοντας. Το είναι και το φαίνεσθαι που λένε. Η εποχή του «τι θα πει ο κόσμος» μεσουρανούσε.
Τι μαγική ημέρα η ημέρα του Αγίου Νικολάου, ημέρα που γιόρταζε ο πατέρας! Οι σόμπες άναβαν από το πρωί, το σπίτι ζεσταινόταν και, σε συνδυασμό με τη γενική φωταψία, ο χώρος άλλαζε όψη. Με τις σόμπες του Αγίου Νικολάου μπορούσες μέχρι και να …αγαπήσεις το σπίτι σου. Οι πόρτες άνοιγαν διάπλατα για μία και μοναδική φορά τον χρόνο και μπορούσες να κυκλοφορείς άνετα σ’ όλα τα δωμάτια. Να πας στην τουαλέτα χωρίς να ξεπαγιάζεις, να κάτσεις να διαβάσεις στο τραπέζι κι όχι δίπλα στην «Πίτσος», με το βιβλίο μονίμως στα γόνατα… Και το βράδυ, να πας για ύπνο σε ένα δωμάτιο ζεστό κι όχι στο δωμάτιο - «ψυγείο» που ήταν όλες τις άλλες μέρες, τις «πρόχειρες». Και τι όνειρα να κάνει ένα παιδί, που τρέχει να κρυφτεί κάτω από μια βελέντζα με τα δόντια του να κροταλίζουν από το κρύο; Παγώνουν και τα όνειρα, αναβάλλονται για τα καλοκαίρια με τις ζεστές νύχτες, κάτω από έναστρους ουρανούς.
Μα, σαν κάθε ωραίο, η μέρα του Αγίου Νικολάου περνούσε κι αυτή γρήγορα, οι επισκέπτες έφευγαν, τα πιάτα με τους μεζέδες στοίβα στον νεροχύτη και τα παράθυρα ανοιχτά για να αεριστεί το σαλόνι από τον καπνό των τσιγάρων που ξεχείλιζαν στα τασάκια. Την επομένη, πέφταμε ξανά στην «πρόχειρη ζωή» και στην ανάγκη της «Πίτσος». Όλοι ξανά σε ένα δωμάτιο. Στην τραπεζαρία. Εκεί για φαγητό. Εκεί να μαζευτούν οι μεγάλοι για τον καφέ. Εκεί να διαβάσουν τα παιδιά. Εκεί και η τηλεόραση. Και ο χώρος να μυρίζει μονίμως πετρέλαιο. Γιατί η «Πίτσος» ερχόταν η ώρα που στόμωνε. Η καύση ατελής. Ντουμάνι… Ανοίξτε και κανένα παράθυρο, ασφυξία θα πάθουμε εδώ μέσα… Κάτι φλούδες από πορτοκάλι που καίγαμε για άρωμα σου ‘φέρναν πιο πολύ αναγούλα.
Σαν ξαναγυρίζει το μυαλό σε κείνα τα χρόνια, σκέφτομαι πως το μεγάλο κρύο το έτρωγαν τότε οι μικροαστοί των πόλεων. Στις ακραίες εργατικές γειτονιές της Λάρισας, μάλιστα, τις γειτονιές τις παραποτάμιες, Ταμπάκικα, Πέρα Μαχαλάς, Νέα Σμύρνη, η υγρασία δημιουργούσε συνθήκες εξαιρετικά επώδυνες. Οι άνθρωποι δεν είχαν λεφτά για περισσότερη θέρμανση και μονάχα σαν πιάσαμε τη δεκαετία του ‘80 άλλαξε κάπως το πράμα. Καλύτερα εισοδήματα, περισσότερες ανέσεις, καινούργιες πολυκατοικίες με καυστήρες πετρελαίου και «παρακαλούνται οι κ.κ. ένοικοι όπως καταβάλλουν τα κοινόχρηστα εις τον κ. διαχειριστήν». Τουλάχιστον, μεγαλώσαμε τα παιδιά μας σε συνθήκες ανθρωπινές… Θυμάμαι, μάλιστα, ότι για πρώτη φορά άκουγες ανθρώπους να δηλώνουν πως αγαπημένη τους εποχή ήταν ο …χειμώνας με τη σπιτική θαλπωρή… Για φαντάσου… Εμείς πάλι τον μισούσαμε. Κι ονειρευόμασταν τα καλοκαίρια της ελευθερίας, τα καλοκαίρια των κοντών παντελονιών, των παγωτών – ξυλάκι και των διακοπών στη θάλασσα.
Δεν ξαναζήσαμε από τότε χειμώνες τόσο βάρβαρους... Ο ερχομός του φυσικού αερίου, οι θερμοσυσσωρευτές και συμπληρωματικά τα αιρκοντίσιον κατέστησαν τους χειμώνες μια εποχή σχεδόν φιλική. Τόσο φιλική που άνθρωποι να κυκλοφορούν στο σπίτι με το φανελάκι… Και τώρα πίσω στις …σόμπες. Εκεί αναρωτιέσαι πώς γίνεται σε μια εποχή τεχνολογικά τόσο προηγμένη να μην έχει αντιμετωπιστεί το ζήτημα της θέρμανσης που είναι εξίσου κρίσιμο με ζητήματα όπως ας πούμε η πείνα. Τι να λέει, δηλαδή, ότι στέλνουμε drones να εξερευνήσουν τον Άρη και στα σπίτια οι δυτικοί πληθυσμοί να τουρτουρίζουν; Γιατί πάει ανεκμετάλλευτη τόση ηλιακή και αιολική ενέργεια; Ποια είναι τελικά η κατεύθυνση; Τόσο τυφλές είναι οι παγκόσμιες ηγεσίες; Στο τέλος θα δικαιώσουμε τους συνωμοσιολόγους που λένε ότι Αμερική και Ρωσία βασίζουν την ισχύ τους στην πώληση ενέργειας στους υπόλοιπους και επομένως δεν έχουν κανέναν λόγο να αλλάξει το σημερινό στάτους. Σε λίγο θα αρχίσουμε να μιλάμε κι εμείς έτσι περίεργα...
Χειμώνας 2022-23. Πόλεμος στην Ουκρανία, γεωπολιτικά συμφέροντα, ενεργειακή κρίση. Κι εσύ, πίσω στις σόμπες. Πίσω στη θέρμανση του …ενός δωματίου. Ποιος ξέρει, μπορεί και να ξαναβρεθούμε οι άνθρωποι, άντρας με γυναίκα, γονείς με παιδιά, παππούδες με εγγόνια και να σπάσει η απομόνωση του πληκτρολογίου και του κινητού. Να ξαναστήσουμε κουβεντολόι, να πούμε τα δικά μας, σαν οικογένεια… Η «μαγκιά» στη ζωή είναι να ανακαλύπτεις το καλό μέσα στο κακό και τη μαυρίλα. Στην καταιγίδα, να ανακαλύπτεις καταφύγια.
Και του Αγίου Νικολάου, το φαντάζεσαι; Μπορεί να ανάψουμε τις σόμπες, διπλές, και να ζεστάνει όλο το σπίτι… Μπορεί ακόμη και να καλέσουμε συγγενείς και φίλους και να τους κεράσουμε αμυγδαλωτά και στη συνέχεια ένα πιάτο με κεφτεδάκια, κοτόπουλο, σαρμαδάκια κι ένα ποτήρι κρασί «Λευκός Ξηρός Τυρνάβου» που το ‘χουμε για «καλό», κι όχι από το «πρόχειρο», τη ρετσίνα.
Αν δεν είναι πια ζεστά τα σπίτια μας, τουλάχιστον να κάνουμε πιο ζεστές τις καρδιές μας…
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
[e-mail]