24 Ιουνίου 1798: Θανάτωση του Ρήγα Φεραίου

Από την Αριστέα Κωστίμπα – Βαλιώτου, εκπαιδευτικό

Ήταν αρχές του 19ου αιώνα, όταν ο Αυστριακός φιλόσοφος Hegels, διατύπωσε τη θεωρία του ότι τα πάντα στο σύμπαν υπόκεινται στον νόμο της «θέσης –αντίθεσης –σύνθεσης».

Θεωρία της οποίας η διαχρονική ισχύ και η επιβεβαιωμένη νομοτέλεια, παρουσιάζεται αδιάλειπτα, αφού μέσα από την πολυποικιλότητα της αλληλεπίδρασης ιδεών, πράξεων, καταστάσεων, προκύπτουν καινοφανή στοιχεία, τα οποία με τη σειρά τους αποτελούν τη «θέση» για νέα «αντίθεση» και πρόκληση για διαφορετική «σύνθεση». Σ΄ αυτό το θελκτικό παιχνίδι των αέναων διαφοροποιήσεων οφείλει τη γοητεία του το σύμπαν. Και ανάγεται σε πραγματικό κόσμημα της πλάσης, υπέροχο, θαυμαστό, άξιο διερεύνησης. Μέσα από συνεχείς διαφοροποιήσεις και ανασυνθέσεις, σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς του, φυσικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, το ενδιαφέρον κεντρίζεται και η μονοτονία εκλείπει.
Στην ύπαρξη τέτοιου είδους ατέρμονων εξελίξεων οφείλονται και οι δράσεις του Ρήγα, αφού τα ενεργήματα του συνέχιζαν με τον δικό του τρόπο τις προσπάθειες προηγούμενων αγωνιστών για αποτίναξη του Οθωμανικού «charouhѐ».
Οι απανταχού της χώρας σποραδικές εξεγέρσεις δεν έφεραν το ποθούμενο αποτέλεσμα για γενικό ξεσηκωμό. Μποτζαραίοι, Βλαχαβαίοι, Μπασδέκηδες έδιναν μάχες για τη λευτεριά του τόπου. Τα αποτελέσματα ωστόσο απέβαιναν πενιχρά. Η ώρα του μεγάλου ξεσηκωμού δεν είχε ωριμάσει ακόμη, παρ΄ όλο που πατριώτες κατέθεταν ο καθένας τους και σώμα και ψυχή και χρήμα. Και οι ενέργειες του Ρήγα κατέχουν εξέχουσα θέση στο στερέωμα αυτών των αγωνιστών.
Γεννημένος στο Βελεστίνο ανήκε σε εύπορη οικογένεια νοικοκυραίων της Μαγνησίας. Το όνομά του ήταν Αντώνιος, γιος του Κυριαζή. Ρήγας ήταν το χαϊδευτικό με το οποίο η αγάπη και η τρυφερότητα της μάνας, τον αποκαλούσε. Γι΄ αυτήν ήταν ο Ρήγας, το βασιλόπουλο της ψυχής της. Ο ίδιος, άτομο εξαιρετικά ευφυές και ευαίσθητο, αφού μαθήτευσε στα σχολεία του Βελεστίνου, της Ζαγοράς, των Αμπελακίων, συνέχισε μόνος του σπουδές στην Κωνσταντινούπολη, στον Άθω, στο Βουκουρέστι, εντρυφώντας στη γαλλική, γερμανική και ιταλική φιλολογία. Οι φιλοδοξίες του τον σπρώχνουν στις παραδουνάβιες, κρατερές ηγεμονίες της Βλαχίας και Μολδαβίας, όπου η ευστροφία και η αξιοσύνη του τον καθιστούν γραμματικό σπουδαίων πολιτικών προσωπικοτήτων. Στις «αυλές» αυτών αντιλαμβάνεται την πολυπλοκότητα των ποικίλων κυβερνητικών «παιχνιδιών» και παρακολουθεί τις διπλωματικές «επιδόσεις», τις «συναλλαγές» του πολιτικού κόσμου με ενδιαφέρον Το επαναστατικό κίνημα των Γάλλων, τον συναρπάζει. Οι εξαγγελίες του Βοναπάρτη τον γοητεύουν. Οι βαθύτερες επιθυμίες του για απελευθέρωση όλων των Τουρκοκρατούμενων Ευρωπαϊκών χωρών, αναδύονται στη συνείδησή του και υποστασιοποιούνται. Το ιδεαλιστικό σύνθημα «Libertѐ, Egalite, Fraternite», Ελευθερία –Ισότης –Αδελφοσύνη, κυρίαρχο της νέας τάξης πραγμάτων στη Γαλλία και η μελέτη του νέου συντάγματός της, τον εμπνέουν και τον καθοδηγούν στο δικό του συγγραφικό έργο. «Τα δίκαια του ανθρώπου», ο περίφημος «Θούριος» η «Χάρτα», είναι από τις σημαντικότερες πνευματικές του δημιουργίες. Απηχούν τις δικές του ηθικές αξίες, προσαρμοσμένες στην υπάρχουσα διαβαλκανική πραγματικότητα. Η ζέση της ψυχής, η ευγλωττία, η σπιρτάδα του πνεύματός του, γοητεύουν και τον καθιστούν αβίαστα, ηγεμονική προσωπικότητα. Οι ακαταπόνητες προσπάθειες διαφώτισης και ενθάρρυνσης των λαών στην ιδέα της ελευθερίας και δικαιοσύνης, τον οδηγούν σε συνεχείς μετακινήσεις στον ευρωπαϊκό χώρο. Η προδοσία όμως – όπως πάντα άλλωστε – κάνει το «θαύμα» της. Η εκδικητικότητα οδηγεί συνεργάτη του σε καταγγελία εναντίον του, στις αυστριακές αρχές. Έτσι ζοφερή επέρχεται η αρχή του τέλους. Μέσα σε αμοιβαία παζαρέματα και πολιτικές συναλλαγές «η εγκάρδια συνεννόηση δύο γειτονικών ιμπερίων –του αυστριακού και του οθωμανικού – έδωσε τη λύση».
Ο Ρήγας παραδίδεται στον Τούρκο καϊμακάμη, φυλακίζεται, βασανίζεται και τελικά στραγγαλίζεται στο φρούριο της Neboisa, στον Δούναβη. Το ημερολόγιο έδειχνε 24 Ιουνίου του 1798. Έτσι θλιβερά, μια εξέχουσα προσωπικότητα στα σαράντα της χρόνια, χάνεται από τη ζωή. Η λάμψη του πνεύματος ωστόσο, η φλόγα της ψυχής, η αξία του έργου του συνεχίζουν να καταυγάζουν, να εμψυχώνουν, να καθοδηγούν. Οι ιδέες του οικειοποιούνται από πολλούς, εξαπλώνονται, θεριεύουν. Η θεώρηση της δημοκρατίας σαν πανανθρώπινο ιδανικό με υπερεθνικές διαστάσεις, μετουσιώνεται σε αβίαστη παραδοχή, η οποία οδηγεί σε γενναίες πράξεις. Οι λόγοι του «έσπειραν» σπόρο ποιότητας για να καρπίσει το φυτό της λευτεριάς.
Και στις ημέρες μας οι σκεπτικιστικές απόψεις μερικών εκτιμητών για δήθεν ανεδαφικό, ευφάνταστο ή ουτοπικό ποιόν του έργου του, καταρρίπτονται από τις σταθερές πεποιθήσεις ότι για τα μεγαλόπνοα έργα απαιτείται και έμπνευση και φαντασία και σύνεση και ρίσκο. Και ο Ρήγας τα διέθετε και τα πρόσφερε ανιδιοτελώς για τη μεγάλη ιδέα της Λευτεριάς της χώρας του! Γνώριζε ότι «θέλει αρετή και τόλμην η ελευθερία!».