Οι φωνές των επιστημόνων για άμεση λήψη μέτρων και αναζήτηση ενός πιο σύγχρονου, παραγωγικού μοντέλου στη γεωργία, πληθαίνουν.
Η Θεσσαλία -προειδοποιούν- ερημοποιείται, το έδαφός της διαβρώνεται και μεγάλο μέρος των νερών της, καταλήγει αναξιοποίητο στη θάλασσα, ενώ τα οικοσυστήματά της (Πηνειός, υδροφόροι ορίζοντες) ταπεινώνονται δραματικά.
Η ασφάλεια καλλιεργειών, υποδομών και ανθρώπων, διακυβεύεται, ενώ το κόστος των επιδοτήσεων για επούλωση των πληγών είναι τεράστιο.
Η «ΕτΔ» θέλοντας να κοινωνήσει τις διαστάσεις του σύνθετου και πολυπαραγοντικού αυτού προβλήματος, και να συμβάλει, με τον τρόπο της, στην επίλυσή του, δημιουργεί μια «ΑΝΟΙΧΤΗ ΓΡΑΜΜΗ», μεταξύ των αναγνωστών της και ειδικών επιστημόνων της νεοσυσταθείσας Επιτροπής Διεκδίκησης Επίλυσης του Υδατικού Προβλήματος (ΕΔΥΘΕ), οι οποίοι θα απαντούν σε σχετικά ερωτήματα για τα νερά, το περιβάλλον και τον πρωτογενή τομέα στη Θεσσαλία. Εννοείται πως η στήλη αυτή θα είναι ανοιχτή και σε άλλους επιστήμονες, εκπροσώπους φορέων, μεμονωμένους αγρότες και σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο θα ήθελε να εκφράσει την άποψή του -τεκμηριωμένα και καλόπιστα.
Με στόχο την ασφάλεια και τη βελτίωση της καθημερινότητας, αλλά και τη συνειδητοποίηση πως -ειδικά- το νερό, από απειλή που είναι σήμερα, μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για την ευημερία της Θεσσαλίας.
Ερώτηση «ΕτΔ»:
• Ως γνωστόν, τα τελευταία χρόνια έχουν τεθεί σε ισχύ με Υπουργικές Αποφάσεις (2014, αναθεώρηση 2017) τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΥ) που ορίζουν τους στόχους, τις δράσεις και τα αναγκαία έργα για ένα ισοσκελισμένο ΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ στο Υδατικό Διαμέρισμα (ΥΔ) της λεκάνης του Πηνειού.
Είναι εφικτή η υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί;
Απάντηση ΕΔΥΘΕ:
Το πρόβλημα των υδάτων της Θεσσαλίας επιδεινώνεται με ταχείς ρυθμούς.
Συνεχίζεται η καταστροφική διαχείριση των υδάτων, η κακή κατάσταση μεγάλου αριθμού των υδάτινων οικοσυστημάτων, ενώ παραμένει μονίμως ελλειμματικό το υδατικό ισοζύγιο.
Σήμερα βρίσκεται σε ισχύ η Υπουργική Απόφαση έγκρισης της 1ης αναθεώρησης του ΣΔΥ του 2017 (σημ.: το σχέδιο αυτό απέρριψαν στο σύνολό τους όλοι οι φορείς και οργανώσεις της Θεσσαλίας).
Ας δούμε μια βασική παράμετρο που έθεσε η (τότε) πολιτική ηγεσία (Σ. Φάμελλος - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 11/10/2017): «Βασική μας επιλογή είναι να μην μειωθούν (υπογράμμιση δική μας) οι αρδευόμενες εκτάσεις στην περιοχή και να διατηρηθεί η γεωργική παραγωγή στις εκτάσεις που ήδη αρδεύονται. Απορρίπτουμε τις προτάσεις για ξηρικές καλλιέργειες και περιορισμό της άρδευσης.....».
Πρόκειται για μια κατεύθυνση στην οποία δύσκολα κανείς θα διαφωνούσε.
Όμως για να είναι εφικτή η υλοποίηση ενός τόσο φιλόδοξου στόχου, απαιτούνται ταυτόχρονα δράσεις και έργα προς δύο κατευθύνσεις:
Αφενός με την επίμονη εφαρμογή ενός προγράμματος εξοικονόμησης νερού, με στόχο τη μείωση των καταναλώσεων τουλάχιστον κατά 15% - 20%, αφετέρου με τη σταδιακή μείωση των αντλήσεων, αξιοποιώντας συνδυαστικά όλες τις προσφερόμενες δυνατότητες ταμίευσης, ώστε να επιτευχθεί η ανατροπή αναλογίας χρήσης υπόγειων έναντι επιφανειακών υδάτων.
Επιβάλλεται επίσης η θέσπιση κανόνων ελέγχου, μετρήσεις κατανάλωσης νερού, καλή διοίκηση κ.ά. Όσο επίμονα και συστηματικά οφείλουμε να επικεντρώσουμε την προσπάθειά μας στο σκέλος της ζήτησης, άλλο τόσο θα πρέπει να εξαντλήσουμε ΟΛΕΣ ΑΔΙΑΚΡΙΤΩΣ και χωρίς εξαιρέσεις, τις δυνατότητες που μας προσφέρονται στο σκέλος της προσφοράς.
Αλλιώς οδηγούμαστε αντικειμενικά σε περαιτέρω υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων, αδυνατώντας να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας και να αντιμετωπίσουμε την επερχόμενη ερημοποίηση της Θεσσαλίας.
Δυστυχώς όμως οι δύο παραπάνω βασικές κατευθύνσεις που περιγράψαμε, ακολουθούνται σε πολύ περιορισμένο βαθμό, ενώ οι αρδευτικές ανάγκες δεν μπορούν να «χωρέσουν» στα στενά πλαίσια του συγκεκριμένου ΣΔΥ.
Ήδη το συγκεκριμένο ΣΔΥ βρίσκεται στη διαδικασία νέας αναθεώρησης (2η) και ελπίζουμε στη νέα εκδοχή του να είναι πιο ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο.Για περισσότερα δες σχετικό άρθρο:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (3/9/2021): «Καθαρές θέσεις για υδατικό Θεσσαλίας και έργα Αχελώου»:
https://www.eleftheria.gr/m/%CE%B1%CF%80%CF%8C%CF%88%CE%B5%CE%B9%CF%82/item/297056-%CE%BA%CE%B1% CE%B8%CE%B1% CF%81%CE%AD%CF%82-%CE%B8%CE% AD%CF%83%CE%B5%CE% B9%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-% CF%85%CE% B4%CE%B1%CF%84%CE%B9% CE%BA%CF%8C-%CE%B8%CE%B5%CF% 83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CE%BA% CE%B1%CE%B9-% CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B1-%CE% B1%CF%87%CE%B5%CE% BB%CF%8E% CE%BF%CF%85.html
Για την ΕΔΥΘΕ: Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕE/Κεντρικής Ελλάδας,
Μπαρμπούτης Τάσος, μέλος Δ.Σ. ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/Κ-Δ Θεσσαλίας
Ποιο μοντέλο παραγωγής θέλουμε σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής;
Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας*
Καταρχήν θέλω να χαρακτηρίσω ως πολύ σημαντική την πρωτοβουλία σας για τη δημιουργία της «ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ» («ΕτΔ» 27-9-21, σελ. 8), που θα δώσει τη δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να πουν τη γνώμη τους για το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας, τις συνέπειες του οποίου, αν και τις υφίστανται όλοι, δεν έχουν την ανάλογη ευθύνη από εκείνους που είναι πραγματικά υπεύθυνοι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο για τη δημιουργία του. Ύστερα λοιπόν από δεκαετίες κυριολεκτικού βομβαρδισμού της κοινής γνώμης με απόψεις και «απόψεις» από αρμόδιους και «αρμόδιους», χωρίς όμως, όχι μόνο να μη λύνεται το πρόβλημα, αλλά αυτό συνεχώς να επιδεινώνεται, δημιουργείται μια δυνατότητα για οργανωμένο δημόσιο διάλογο, να ακουστούν και απόψεις πολιτών που δεν ανήκουν σε καμιά από τις κατηγορίες αυτές. Κάνοντας λοιπόν χρήση αυτής της δυνατότητας, σας γνωρίζω ότι επιθυμώ να εκφράσω και εγώ την άποψή μου, χωρίς να ζητάω κατ’ ανάγκη απάντηση από την Επιτροπή που μνημονεύετε στην πρόσκλησή σας, για την οποία, με όλη την εκτίμηση που τρέφω στα πρόσωπα που τη στελεχώνουν και την αναγνώριση της προσπάθειας που καταβάλλουν για την ανάδειξη του προβλήματος, πρέπει να τονιστεί, ότι δεν είναι κάποιο θεσμοθετημένο όργανο, το οποίο μπορεί να δίνει «ουδέτερες» απαντήσεις, κάτι που πρέπει να κάνουν όργανα με θεσμική ιδιότητα.
Ξεκινώ με την παρατήρηση ότι το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας έχει καταλήξει να απλοποιείται για τον μέσο πολίτη στην ανεπάρκεια του νερού σε σχέση με τη ζήτηση και στη συνεχή μείωσή του και ότι η λύση του είναι η μεταφορά νερού από τον Αχελώο. Λόγω δε της μέχρι σήμερα πολύ κακής επικοινώνησης του θέματος (από επιστήμονες που μετέφεραν μάλλον πολιτικές θέσεις, από «στελέχη» κομμάτων, από πολιτικούς με «στρογγυλές» απόψεις, αλλά και επιστήμονες με αντικειμενικές θέσεις που δυστυχώς δεν προβάλλονταν ισότιμα κ.ο.κ.), έχουν σχηματιστεί δύο «ομάδες» που πολλές φορές, ανάλογα με την ένταση της στιγμής, μπορεί να μετατρέπονται σε «συλλόγους» με χαρακτηριστικά φιλάθλων, υπέρ ή κατά της μεταφοράς νερών (μέχρι πρότινος αποκαλούνταν «εκτροπή») από τον Αχελώο που θα λύσει το πρόβλημα. Τα πραγματικά ζητήματα που αποτελούν τις παραμέτρους του προβλήματος, όπως π.χ. ποιες είναι οι πραγματικά διαθέσιμες ποσότητες νερού, ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες σε νερό, πώς χρησιμοποιούμε το νερό, ποια είναι η πραγματική περιβαλλοντική διάσταση, ποια ήταν η διαχείριση του νερού μέχρι σήμερα, ξεπερνιούνται χωρίς καμία ανάλυση, επιλέγοντας κατ’ ευθείαν τη «λύση» που είναι η υιοθέτηση των «απόψεων» της μιας ή της άλλης «ομάδας», δηλαδή υπέρ ή κατά της εκτροπής του Αχελώου. Θεωρώ λοιπόν ότι, εάν θέλουμε πραγματικά να φωτίσουμε την αλήθεια γύρω από το σοβαρότατο αυτό πρόβλημα, θα πρέπει αναλύσουμε όλες τις παραμέτρους που σχετίζονται με αυτό, με αντικειμενικότητα και χωρίς οποιαδήποτε άλλη στόχευση, πέρα από τη λύση του. Σε μια τέτοια διαδικασία, προσωπικά, θα καταθέσω την (επιστημονική) γνώμη μου, φιλοδοξώντας να συμβάλω στην ανάδειξη ορισμένων τουλάχιστον πλευρών του προβλήματος.
Καταρχήν πρέπει να σχολιαστεί η επάρκεια και αντικειμενικότητα των δεδομένων, τα οποία επικαλούνται όσοι τοποθετούνται για το θέμα αυτό, στα οποία βασίζονται οι προτάσεις για τη λύση του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας. Πόσο νερό εισέρχεται κάθε χρόνο στη Θεσσαλία, πόσο νερό καταναλώνεται, ποια είναι τα υπόγεια αποθέματα νερού, πού καταναλώνεται, με ποια συστήματα γίνεται η διαχείρισή του, πώς και εάν εφαρμόζονται οι σχετικές οδηγίες για τη διαχείριση του νερού, είναι βασικά ζητήματα που πρέπει να απαντηθούν με πραγματικά στοιχεία και όχι απλές εκτιμήσεις, ώστε να υπάρχει αντικειμενική βάση και να έχει νόημα η συζήτηση. Αφού απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, στη συνέχεια πρέπει να τοποθετηθούν οι αρμόδιοι, αλλά και οι «αρμόδιοι» στο βασικό ερώτημα, από το οποίο θα εξαρτηθούν οι απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν μοιράσει τους πολίτες στις δύο «ομάδες», την υπέρ της εκτροπής και την κατά της εκτροπής του Αχελώου: Ποιο μοντέλο παραγωγής θα υιοθετήσουμε; Θα συνεχίσουμε το σημερινό που προβλέπει την άρδευση 2,5 εκατομμυρίων στρεμμάτων με 450 mm νερού το στρέμμα με τις σημερινές καλλιέργειες (και το σιτάρι να έχει μετατραπεί από ξηρική σε αρδευόμενη καλλιέργεια), κάτι που δέχονται και οι δύο «αντίπαλες ομάδες» με βάση τα διαχειριστικά σχέδια των λεκανών απορροής (ΣΔΛΑΠ) του 2014 και 2017 ή θα το προσαρμόσουμε στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται από την κλιματική αλλαγή, τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική και τη νέα κοινωνικο-οικονομική κατάσταση, που δημιουργήθηκε ύστερα από τις απανωτές κρίσεις στην οικονομία και στην πρόσφατη κρίση της πανδημίας; Νομίζω ότι μια καθαρή θέση στα ερωτήματα αυτά, ιδιαίτερα από την «Επιτροπή Διεκδίκησης Επίλυσης του Υδατικού Προβλήματος - (ΕΔΥΘΕ)» είναι προϋπόθεση για να συνεχιστεί η τροφοδότηση της ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ, στην οποία θα επανέλθουμε με τις δικές μας απόψεις.
*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, ερευνητής, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
