ψιλά γράμματα της Συμφωνίας.
Με αφορμή αυτή την εξέλιξη, θέλω να θυμηθούμε μαζί σήμερα μια παλιά μαύρη σελίδα στις σχέσεις των δύο χωρών. Αναφερόμαστε στο έτος 1923, όταν η πατρίδα μας, μετά τη Μικρασιατική εκστρατεία και την καταστροφή που επακολούθησε, περνούσε μια από τις τραγικότερες φάσεις της σύγχρονης Ιστορίας της. Μετά τον Θρίαμβο των Βαλκανικών Πολέμων, λόγω της αιώνιας διχόνοιας, η Τουρκία παίρνει το αίμα της πίσω...
Κέρκυρα, απομεσήμερο της 31ης Αυγούστου του 1923. Ο ήλιος ζεστός, ο ουρανός καθαρός, η θάλασσα ήρεμη. Ξαφνικά στο λιμάνι του νησιού εισέρχεται ένα ιταλικό αντιτορπιλικό, το οποίο ακολουθεί ολόκληρη ναυτική μοίρα! Ιταλικά υδροπλάνα υπερίπτανται της πόλης. Οι κάτοικοι δεν ανησυχούν. Άλλωστε δεν υπήρχε κανένας απολύτως λόγος ανησυχίας. Πίστευαν πως επρόκειτο για συνήθη επίσκεψη ξένου στόλου.
Μια ατμάκατος πλευρίζει την προκυμαία και αποβιβάζεται ο πλοίαρχος Φοσκίνι, συνοδευόμενος υπό κατωτέρων αξιωματικών. Ζητά να δει τον Νομάρχη Ευριπαίο, για να του επιδώσει έγγραφο του αρχηγού της μοίρας αντιναύαρχου Σολάρι. «Κατά διαταγή της κυβερνήσεως της Α.Μ. του βασιλέως της Ιταλίας» έλεγε το έγγραφο, «θα προβώ εις την ειρηνικήν κατάληψη της νήσου Κερκύρας»! Καμία προθεσμία δεν δίνεται για οποιαδήποτε διαβούλευση με την κεντρική κυβέρνηση. Στην Κέρκυρα δεν υπάρχει καμία σχεδόν στρατιωτική δύναμη, πλην εκατό περίπου ανδρών.
Ο Ευριπαίος (επικαλούμενος και τη Συνθήκη της 29ης Μαρτίου 1864, δια της οποίας η Κέρκυρα κηρύχθηκε ουδέτερη ζώνη), απαντά στον Φοσκίνι: «Δεν σας παραδίδω την νήσον δια πρωτοκόλλου, αλλά και δεν προβάλλω αντίστασιν, διότι στερούμαι δυνάμεων». Οι Αγγλοι, όταν έφυγαν το 1864, κατέστρεψαν κάθε έργον αμυντικής σημασίας των φρουρίων και ολόκληρον τον οπλισμό τους! Ο Σολάρι τα γνώριζε όλα αυτά. Εντούτοις, όταν εξέπνευσε η προθεσμία που ζήτησε και η ελληνική σημαία δεν υπεστάλη, διέταξε βομβαρδισμό, διότι όπως είπε στον Μητροπολίτη Κέρκυρας και μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, εκτελούσε διαταγές της κυβερνήσεώς του. Στόχοι τα δύο φρούρια, δηλαδή οι εντός αυτών εγκατεστημένοι πρόσφυγες! Ο πληθυσμός καταλήφθηκε από πανικό. Οι πρόσφυγες έτρεξαν να κρυφτούν στις υπόγειες στοές των δύο φρουρίων. Τα θύματα ήσαν 16 νεκροί και 34 τραυματίες, μεταξύ τους μία παιδούλα, η κόρη του λοχαγού Βρυώνη που μόλις άνοιγαν τα πέταλά της! Τα θύματα περιορίσθηκαν μόνο όταν ο Νομάρχης, βλέποντας ότι ο Ιταλός ναύαρχος δεν ωχριούσε μπροστά σε τίποτε, διέταξε να υψωθεί λευκή σημαία.
Ο βομβαρδισμός και η κατάληψη της Κέρκυρας είχε παγκόσμια απήχηση γιατί δεν στηριζόταν σε καμιά δικαιολογία και στερείτο κάθε νομιμότητας. Τα πιο έγκυρα μέσα καταφέρθηκαν με σφοδρότητα κατά της Ιταλίας και του Μπενίτο Μουσολίνι. Δεν συνέβη, όμως, το ίδιο με τις «μεγάλες δυνάμεις» της εποχής, που υιοθέτησαν την προκλητική δόλια ενέργεια (προβοκάτσια) του Μουσολίνι, για δήθεν δολοφονία, με ελληνική συνέργεια, του αρχηγού Τελλίνι και της ακολουθίας του, που αποτελούσαν την ιταλική αντιπροσωπεία στη Διεθνή Διάσκεψη της διαχαράξεως των ελληνοαλβανικών συνόρων (τίποτε δεν είναι τυχαίο τελικά). Η Ελληνική Κυβέρνηση καταδίκασε μετά βδελυγμίας την αποτρόπαια πράξη, διαβίβασε τα συλλυπητήριά της και ζήτησε συγγνώμη από την Ιταλική Κυβέρνηση, διέταξε δε άμεσες ανακρίσεις, και διαβεβαίωνε ότι θα γίνονταν όλες οι δέουσες ενέργειες για την ανεύρεση των δολοφόνων. Συγχρόνως ο Έλληνας ΥΠΕΞ απέστειλε προσωπικό τηλεγράφημα στον Μουσολίνι, δια του οποίου τον διαβεβαίωνε ότι οι δολοφόνοι δεν ήταν Έλληνες, αλλά ληστές αλβανικής καταγωγής. Ο Μουσολίνι συμπεριφέρθηκε στην πατρίδα μας, όπως συμπεριφέρθηκε η Αυστροουγγαρία απέναντι στη Σερβία, μετά τη δολοφονία στο Σεράγεβο. Ο Μουσολίνι (και με τη βούλα ψυχοπαθής που από σοσιαλιστής έγινε φασίστας), ήθελε να στείλει μήνυμα ισχύος, και δυστυχώς οι τότε ισχυροί τον ανέχτηκαν και τον ενίσχυσαν στο έπακρον (η ιστορία επαναλαμβάνεται σήμερα με τον Ερντογάν)! Είναι οι ίδιοι που το 1940, υμνούσαν την ελληνική λεβεντιά που έδωσε πληρωμένη απάντηση στους Μουσολίνι και Γκράτσι.
Την 31ην Αυγούστου 1923, η Ελληνική Κυβέρνηση έλαβε ρηματική διακοίνωση από την Πρεσβευτική Διάσκεψη, συνταγμένη σε αυστηρό ύφος, που την καλούσε να ενεργήσει να αποκαλυφθούν, χωρίς καμιά καθυστέρηση οι δολοφόνοι. Τι ήταν η Πρεσβευτική Διάσκεψη; Μετά την υπογραφή της συνθήκης των Βερσαλλιών, αποφασίσθηκε η εφαρμογή της τήρησης των όρων της Συνθήκης να ανατεθεί σε ειδική επιτροπή, περιλαμβάνουσα τους αντιπροσώπους των 5 «Μεγάλων Δυνάμεων», Μ. Βρετανίας, Γαλλίας, Η.Π.Α. (από το 1921, όταν αρνήθηκαν να υπογράψουν τη συνθήκη των Βερσαλλιών, οι Η.Π.Α. συμμετείχαν ως παρατηρητής, άνευ ψήφου), Ιταλίας και Ιαπωνίας.
Η ανακριτική επιτροπή της Πρεσβευτικής υπέβαλε έκθεση με την οποία απέκλειε κάθε ευθύνη της Ελλάδας για το έγκλημα. Τις δολοφονίες διέπραξε, κατά διαταγή του επίσημου αλβανικού κράτους, στον δρόμο Αργυροκάστρου-Ιωαννίνων, στη θέση Ζέπι, σε ελάχιστη απόσταση από το αλβανικό έδαφος, ο λήσταρχος Κώτσο Μέμος, που εβαρύνετο απέναντι των Ελληνικών Αρχών με δεκάδες φόνους και ισάριθμες ληστείες. Αλβανός λιποτάκτης βεβαίωσε ότι με άνωθεν διαταγή διευκόλυνε τον Μέμον να δραπετεύσει από τις φυλακές Αργυροκάστρου κατά διαταγή του διευθυντή της αλβανικής αστυνομίας Αργυροκάστρου!
Η Πρεσβευτική, χωρίς να περιμένει την τελική έκθεση της Ανακριτικής και τη λήξη της προθεσμίας που η ίδια έθεσε, εξέδωσε την απόφασή της η οποία επιδόθηκε στην Ελληνική Κυβέρνηση από τον πρέσβη της Γαλλίας στην Αθήνα την 27ην Σεπτεμβρίου. Με την απόφαση αυτή, η οποία αποτελεί δείγμα πρωτοφανούς κυνισμού των «Μεγάλων», η Ελλάδα καταδικαζόταν να πληρώσει αποζημίωση 50 εκατ. ιταλικών λιρετών, υπό μορφή ποινικής αποζημίωσης, στην Ιταλία. Αναγνωριζόταν, ακόμα, στην Ιταλία το δικαίωμα να ζητήσει αποζημίωση για τα έξοδα κατοχή της Κέρκυρας!
Ηθικό δίδαγμα: Οι «μεγάλοι» μπορεί να βιαιοπραγούν σε βάρος των «μικρών» και τελικώς να καταδικάζονται οι «μικροί»! Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι η απόφαση αυτή απετέλεσε την αιτία των μετέπειτα ιταμών αξιώσεων της Ιταλίας του Μουσολίνι και της Γερμανίας του Χίτλερ, που μας οδήγησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο... Κι ύστερα οι μεγάλοι κλαψούριζαν επί των ερειπίων που άφησε πίσω του ο φασισμός και παρακαλούσαν την Ελλάδα να αντισταθεί μέχρι εσχάτων γι’ αυτήν την άτιμη φάρα!
Από τον Δρα Αυγουστίνο (Ντίνο) Αυγουστή, αναπλ. Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
