Η μαθητεία καθιερώθηκε στην Ελλάδα με το Ν.Δ. υπ’ αριθμ. 3971/1959, συνδυάζει την επαγγελματική κατάρτιση στο σχολείο και την αμειβόμενη πρακτική άσκηση σε επιχειρήσεις. Βασίζεται στο πρότυπο του γερμανικού δυϊκού συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης. Σύμφωνα με το Cedefop (2011), το δυϊκό σύστημα εκπαίδευσης ορίζεται ως η εκπαίδευση ή κατάρτιση που συνδυάζει που συνδυάζει περιόδους σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα ή κέντρο κατάρτισης και στο χώρο εργασίας. Ανάλογα με την ισχύουσα νομοθεσία της χώρας οι συμμετέχοντες συνάπτουν συμφωνητικό με τον εργοδότη ή/και λαμβάνουν αμοιβή. Στον ίδιο ορισμό (Cedefop, 2011) η δυϊκή εκπαίδευση ονομάζεται και εναλλασσόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση. Στην Ελλάδα ο μαθητευόμενος λαμβάνει και αμοιβή για την εργασία του στην επιχείρηση.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ
Για την ελληνική οικογένεια και για την ελληνική κοινωνία η επαγγελματική εκπαίδευση αποτελεί μια «δεύτερη» επιλογή και απευθύνεται στα παιδιά που δεν μπορούν να τα καταφέρουν στη γενική εκπαίδευση. Θεωρείται ότι απευθύνεται σε παιδιά που προέρχονται από οικογένειες με οικονομικές δυσκολίες και που οι γονείς τους δεν έχουν αποκτήσει ακαδημαϊκή μόρφωση. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων, η επαγγελματική εκπαίδευση στη χώρα μας απευθύνεται στους λιγότερους ικανούς νέους και νέες και κυρίως σε αγόρια που επιθυμούν να ασκήσουν ως επάγγελμα χειρωνακτική εργασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πλειοψηφία των μαθητών εμφανίζουν έντονα μαθησιακά κενά και δυσκολίες τα οποία αποτελούν εμπόδιο στην επαγγελματική τους ή την ακαδημαϊκή τους εξέλιξη. Επίσης, σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα απαξίωση για την επαγγελματική εκπαίδευση εκφράζουν ακόμη και ποσοστό των εκπαιδευτικών λειτουργών οι οποίοι υπηρετούν σε Γυμνάσια και Γενικά Λύκεια. Σε έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου που διεξήχθη το 2008 η επαγγελματική εκπαίδευση θεωρείται υποδεέστερη από την εκπαίδευση στο Γενικό Λύκειο. Οι μαθητές που επιλέγουν την Επαγγελματική Εκπαίδευση όχι μόνο γιατί σκέφτονται την επαγγελματική τους αποκατάσταση αλλά και γιατί θεωρούν ότι θα έχουν καλύτερες σχολικές επιδόσεις καθώς πιστεύουν ότι τα μαθήματα είναι πιο εύκολα από τα μαθήματα του Γενικού Λυκείου. Στην ίδια έρευνα (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2008) τα κορίτσια σε ποσοστό 49,5% απαντούν ότι η επιλογή της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι ευκαιριακή και δεν συνδέεται με την επιθυμία τους για την απόκτηση δεξιοτήτων και την εκπλήρωση της επαγγελματικής τους προσδοκίας, ενώ στα αγόρια η ίδια απάντηση προέρχεται από το 40,4% των ερωτηθέντων. Οι νέοι που δεν εργάζονται, που δεν είναι ενταγμένοι σε κάποιο επίπεδο εκπαίδευσης, ούτε παρακολουθούν πρόγραμμα κατάρτισης (NEETs, EUCommission, 2015) θεωρούν ότι η επαγγελματική εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει μία λύση για τη συνέχιση της εκπαίδευσής τους. Τα άτομα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης διάκεινται θετικότερα ως προς την επαγγελματική εκπαίδευση θεωρώντας ότι αυτή μπορεί να συμβάλει στην τόνωση της οικονομίας και τη μείωση της ανεργίας. Από την άλλη πλευρά οι άνθρωποι, με χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο πιστεύουν πολύ λιγότερο στις δυνατότητες της επαγγελματικής εκπαίδευσης να οδηγήσει σε υψηλά αμειβόμενη εργασία.
Στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ιταλία, στην Ελλάδα, αλλά και στη Γαλλία η επαγγελματική εκπαίδευση, θεωρείται υποδεέστερη. Οι νέοι και οι οικογένειές τους θεωρούν την Ακαδημαϊκή Εκπαίδευση άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανοδική κοινωνική κινητικότητα (ΙΖΑ, 2012). Σύμφωνα με έρευνα του ευρωβαρόμετρου περισσότερο από 60% των ερωτηθέντων απάντησαν σε σχετική ερώτηση ότι θα συμβούλευαν του νέους μετά την περάτωση της υποχρεωτικής τους εκπαίδευσης να ακολουθήσουν τη γενική εκπαίδευση ή ανώτερη εκπαίδευση, ενώ μόνο το 34% θα πρότειναν στους νέους να ακολουθήσουν επαγγελματική εκπαίδευση (Special Eurobarometer 369, 2011). Η άποψη αυτή δείχνει ότι ενώ η επαγγελματική εκπαίδευση είναι ευρέως αποδεκτή ως λογική και πρακτική επιλογή η οποία αυξάνει τις πιθανότητες ανεύρεσης εργασίας, δεν είναι τόσο δελεαστική και επιθυμητή επιλογή όπως η γενική δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ακόμη και η ευρωπαϊκή αντίληψη δίνει μεγαλύτερη αξία στην ακαδημαϊκή εκπαίδευση παρά στην επαγγελματική, για την οποία υπάρχει κοινωνική προκατάληψη και «στίγμα». Για να αντιμετωπισθούν αυτές οι νοοτροπίες και αρνητικές αντιλήψεις απαιτούνται πολιτικές ανάδειξης της σημασίας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της σημασίας στην επαγγελματική αποκατάσταση των πολιτών.
ΟΑΕΔ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ
Ο ΟΑΕΔ είναι ο δημόσιος φορέας που εφαρμόζει με επιτυχία το σύστημα της Μαθητείας στη χώρα μας από το 1952. Σε όλη την Ελλάδα λειτουργούν 49 Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑ.Σ) Μαθητείας του ΟΑΕΔ. Κατά μέσο όρο φοιτούν σε αυτές 8.000 μαθητές ετησίως. Η φοίτηση διαρκεί δύο (2) σχολικά έτη και μπορούν να εγγραφούν νέοι ηλικίας 16-23 ετών οι οποίοι πρέπει κατ’ ελάχιστο να έχουν αποφοιτήσει από την Α’ Λυκείου. Αμείβονται για πρακτική άσκηση τεσσάρων ή πέντε ημερών την εβδομάδα σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα ή σε υπηρεσίες του δημοσίου. Οι πιο δημοφιλείς ειδικότητες στις ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ στη Θεσσαλία είναι οι ειδικότητες: Τεχνίτης μηχανών και συστημάτων αυτοκινήτου, Κομμωτικής τέχνης, Μαγειρικής τέχνης, Τεχνίτης ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, Τεχνίτης υδραυλικών εγκαταστάσεων, Υπαλλήλων διοικητικών καθηκόντων. Το επιθυμητό είναι οι μαθητές μετά το τέλος των σπουδών τους να συνεχίζουν να απασχολούνται στις θέσεις πρακτικής άσκησης κάτι που σε πολλές περιπτώσεις επιτυγχάνεται. Ωστόσο, απαιτούνται ακόμη μεγαλύτερες προσπάθειες ώστε η επαγγελματική εκπαίδευση να μη θεωρείται δεύτερη επιλογή και περισσότεροι άνθρωποι να ωφεληθούν στην επαγγελματική τους αποκατάσταση.
Από την Όλγα Τσιούρβα,
αναπληρώτρια προϊσταμένη της Περιφερειακής Διεύθυνσης ΟΑΕΔ Θεσσαλίας
