Αντίθετα τα δημοτικά τραγούδια και οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί, που αποτελούν την έκφραση των καημών, πόθων και ελπίδων όλου του ελληνικού λαού, την ψυχή δηλ. των Νεοελλήνων, όπως αυτή πλάστηκε μέσα στους αιώνες, και ιδιαίτερα στα χρόνια της τουρκοκρατίας, από τη δεκαετία του 1960 κι ύστερα άρχισαν να απαξιώνονται. Η αστικοποίηση του πληθυσμού, που μέσα σε 3-4 δεκαετίες άλλαξε ριζικά τον τρόπο ζωής του, εξαφάνισαν προοδευτικά όλα τα ήθη και έθιμα, που για αιώνες είχαν διαμορφωθεί στο κύτταρο της νεοελληνικής κοινωνίας, το χωριό.
Από τις παραδοσιακές εκείνες εκδηλώσεις ελάχιστες επιβιώνουν σήμερα, περισσότερο ως αναβιώσεις φολκλορικού χαρακτήρα για την προσέλκυση τουριστών παρά ως βίωμα. Γάμοι, βαφτίσια, πανηγύρια, γλέντια δεν έχουν καμιά σχέση με τα παραδοσιακά. Ακόμα και το μοναδικό ουσιαστικά πανελλήνιο παραδοσιακό χορό, το συρτό, το μόνο που αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς, τον γνωρίζουν ίσως μόνο όσοι θυμούνται ακόμα την επαρχιακή τους καταγωγή. Το δημοτικό τραγούδι έχει απαξιωθεί και εξαφανιστεί από το στόμα όλων. Φανταστείτε πώς θα αντιμετωπιστεί από τους μαθητές ένας καθηγητής Λυκείου, αν αρχίσει να τραγουδάει στην τάξη κάποιο δημοτικό τραγούδι. «Βλάχο» θα τον ανεβάζουν, «βλάχο» θα τον κατεβάζουν.
Είναι ευτύχημα βέβαια που από τις αρχές του 20ού αιώνα κάποιες φωτισμένες κυρίες, προβλέποντας τη σταδιακή αστικοποίηση του πληθυσμού και την απαξίωση των δημοτικών τραγουδιών και τω χορών, ίδρυσαν το Λύκειο Ελληνίδων για τη μελέτη, διαφύλαξη και τη διδασκαλία των χορών στις νέες γενιές. Τον δρόμο τους ακολούθησαν μετά το 1974 και οι διάφοροι Πολιτιστικοί Σύλλογοι, που ιδρύθηκαν από φωτισμένους ανθρώπους στα χωριά και τις πόλεις. Σ’ αυτούς τους συλλόγους στέλνουν τα παιδιά τους οι γονείς που θέλουν να μάθουν ελληνικούς χορούς. Τα παιδιά όμως αυτά είναι ελάχιστα σχετικά. Το σύνολο δε γνωρίζει τους δημοτικούς χορούς. Κι έτσι τα Ελληνόπουλα έχουν αποκοπεί από την ελληνική χορευτική παράδοση.
Θα περίμενε κανείς τόσο οι Πολιτεία όσο και οι διάφοροι πολιτιστικοί φορείς που ενδιαφέρονται για τους δημοτικούς χορούς, να χρησιμοποιήσουν την τηλεόραση όχι μόνο ως μέσο προβολής αλλά και διδασκαλίας του μοναδικού αυτού πολιτιστικού μας αγαθού. Γιατί απ΄ όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς μόνον οι σλαβικοί πλησιάζουν κάπως την ποικιλία των ελληνικών χωρών. Κι η μεγάλη αυτή ποικιλία οφείλεται σ’ αυτό που τονίζει μια παροιμία: «Κάθε χώρα και ζακόνι (έθιμο), κάθε μαχαλάς και τάξη».
Οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την παρουσίαση δημοτικών χορών. Ασχολούνται με τις ξανθομαλλούσες γοητευτικές κυρίες, που το μόνο τηλεοπτικό προσόν που έχουν, είναι να κουτσομπολεύουν η μία την άλλη. Η ΕΡΤ αντίθετα παρουσιάζει τρεις αξιόλογες κατά τα άλλα εκπομπές δημοτικών χορών: «Κυριακή στο χωριό», «Κάθε τόπος και το τραγούδι του», «Το αλάτι της γης». Κάθε εκπομπή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Η πρώτη παρουσιάζει τοπικούς χορούς, αλλά κυρίως τα ντόπια φαγητά. Στη δεύτερη εκπομπή ο παρουσιαστής, που εμφανίζεται κάπως «κουλτουριάρης», αλλά δε φαίνεται να έχει σχέση με την ουσία του δημοτικού τραγουδιού, αν δε παρακολουθήσεις από την αρχή την εκπομπή, δεν καταλαβαίνεις σε ποιο χωριό αναφέρεται. Η τρίτη εκπομπή, που παρουσιάζει ο καθηγητής Λάμπρος Λιάβας κάθε Κυριακή, είναι από κάθε άποψη η πιο αξιόλογη. Δίνει το ειδικό στίγμα του δημοτικού τραγουδιού και των χορών της περιοχής, που επιλέγει ο καθηγητής.
Όμως και οι τρεις αυτές εκπομπές πάσχουν σε ένα σημείο. Αντί να παρουσιάσουν ολόκληρο τον χορό, όπως τον χορεύει το χορευτικό συγκρότημα της περιοχής, ο σκηνοθέτης παρουσιάζει μόνο μερικά δευτερόλεπτα κάποιες χορευτικές κινήσεις του χορευτικού συγκροτήματος, μερικά δευτερόλεπτα πώς παίζει το κλαρίνο ο κλαριτζής, ο βιολιτζής, ο κιθαρίστας, ο τραγουδιστής κ.λπ. Έτσι δεν προλαβαίνει ο θεατής να παρακολουθήσει κάποιο χορό, αλλά μόνο κάποιες αποσπασματικές εικόνες από τον χορό και το παίξιμο των διαφόρων οργανοπαικτών. Κι έτσι ολοκληρωμένη εικόνα ενός δημοτικού χορού είναι αδύνατο να σχηματίσει ο τηλεθεατής.
Αν θέλει κάποιος να παρακολουθήσει δημοτικούς χορούς π.χ. της Ιρλανδίας, θα δει πως οι Ιρλανδοί παρουσιάζουν ολοκληρωμένους τους δημοτικούς τους χορούς. Δεν εμφανίζονται οι οργανοπαίχτες. Απλά ακούγεται η μουσική τους.
Μήπως λοιπόν είναι καιρός, ιδιαίτερα η εκπομπή «Το αλάτι της γης», ν’ αλλάξει ρότα και να δείχνει όλο το χορό, ώστε κι εμείς οι «νεοαστοί», να σχηματίσουμε ολοκληρωμένη εικόνα των δημοτικών μας χορών;
Από τον Γιάννη Μπασλή, δρ. φ.
