«Η εκλογή του επαγγέλματος, ενώ πρόκειται για μια βραχύχρονη - στιγμιαία διαδικασία, επηρεάζεται και εξαρτάται ουσιαστικά από παραμέτρους που επιδρούν μακροχρόνια και διαμορφώνουν την προσωπικότητα του παιδιού».
Από διάφορες έρευνες διαπιστώθηκε ότι οι επαγγελματικές προτιμήσεις και οι στάσεις των νέων στα διάφορα επαγγέλματα αρχίζουν να διαμορφώνονται ήδη από την παιδική ηλικία, κατά την οποία ο ρόλος της οικογένειας πρώτα, του σχολείου αργότερα, και των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών σε όλες τις περιπτώσεις, είναι πολύ σημαντικός.
Μέσα σ’ όλη αυτή την πολυπλοκότητα λοιπόν καλούνται τα παιδιά μας να πάρουν μια Επαγγελματική Απόφαση! Με τι κριτήριο όμως; Tη λογική ή το συναίσθημα; Η Επαγγελματική Επιλογή πρέπει να είναι επιθυμία ή ανάγκη; Καλό είναι να υπερισχύει το πρέπει ή το θέλω; Είναι σε θέση τα παιδιά μας να τα διαχωρίσουν;
Η απάντηση δεν είναι καθόλου απλή! Με δυο λόγια όμως μπορούμε να πούμε ότι εδώ κυριαρχεί η λέξη ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ. Η δουλειά που κάνουμε ως ειδικοί είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά (και όχι μόνο) να αναγνωρίσουν και να συνδέσουν τους παραπάνω παράγοντες.
Ας σκεφτούμε τον εαυτό μας… Η πιο μικρή απόφαση που παίρνουμε επηρεάζει και καθορίζει τις επόμενες αποφάσεις μας. Η ποιότητα των αποφάσεων που παίρνουμε, είναι συνάρτηση των πληροφοριών που έχουμε για τον εαυτό μας και για τον κόσμο. Κατά κανόνα όσο περισσότερα δεδομένα έχουμε υπόψη μας, τόσο πιο αποτελεσματικές αποφάσεις παίρνουμε.
Η διαπίστωση αυτή οδηγεί στην παραπέρα διαπίστωση για την αναγκαιότητα της αυτογνωσίας, η οποία σαν διαδικασία διευκολύνει προκειμένου ν’ αποφασίσει κάποιος αποτελεσματικά. Η συλλογή πληροφοριών είναι μια δεξιότητα που είναι εξαιρετικά χρήσιμη στη διαδικασία της επιλογής. Τέλος, η ικανότητα προσαρμογής στις συνθήκες προβάλλει ως επιτακτική αναγκαιότητα. Μ’ άλλα λόγια στόχος είναι οι έφηβοι να καταλήξουν σε ένα επάγγελμα, το οποίο να αντιπροσωπεύει ένα συνδυασμό ανάμεσα στο τι θέλουν να κάνουν και στο τι είναι ικανοί να κάνουν, προσαρμοσμένοι στις εκάστοτε συνθήκες!
Όπως ήδη τονίστηκε, η διαδικασία λήψης απόφασης είναι πολύ σημαντική για όλη τη ζωή των παιδιών μας. Με το μελλοντικό επάγγελμα εκφράζεται στην πραγματικότητα ο εαυτός, ο οποίος όμως αναπτύσσεται και ολοκληρώνεται ως προσωπικότητα με βάση και την επαγγελματική ασχολία. Γι’ αυτό διαλέγοντας κανείς ένα επάγγελμα διαλέγει έναν τρόπο ζωής.
Είναι φανερό, ότι η επαγγελματική απόφαση δεν επιτελείται παρορμητικά και χωρίς καμία προηγούμενη επεξεργασία από το άτομο. Αυτή λοιπόν η πορεία ή η διαδικασία λήψης της απόφασης για επιλογή κάποιου επαγγέλματος, με τις φάσεις και τις αλλαγές μέσα από τις οποίες διέρχεται, είναι το αντικείμενο της δουλειάς μας. Η διαδικασία, δηλαδή, με την οποία οι μαθητές παίρνουν τις εκπαιδευτικές και συγχρόνως τις επαγγελματικές τους αποφάσεις, αποτελεί ένα ουσιαστικό επιμέρους αντικείμενο του Επαγγελματικού Προσανατολισμού.
Η οικονομική κρίση αποτελεί έναν απολύτως δεσμευτικό και περιοριστικό παράγοντα στην επαγγελματική επιλογή των παιδιών. Σήμερα είναι ο καθοριστικός παράγοντας που συγκρούεται με την έννοια της «επιθυμίας» και συναινεί μ’ αυτή της «ανάγκης». Τα παιδιά μας αισθάνονται μεγαλύτερη δέσμευση και ευθύνη γιατί καλούνται να λύσουν βασικά και πρωταρχικά ζητήματα επιβίωσης μέσα από την επαγγελματική τους επιλογή.
Από την άλλη, υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι η κρίση αφήνει στους νέους το περιθώριο να επιλέξουν ελεύθερα, αφού σήμερα όλοι οι επαγγελματικοί προσανατολισμοί έχουν προβλήματα!
Και οι δύο απαντήσεις είναι αληθείς, όμως δεν συνιστούν ολοκληρωμένες απαντήσεις!
Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ στην δεξιότητα της Επαγγελματικής Προσαρμοστικότητας. Πρόκειται για μια πολυδιάστατη έννοια που περιγράφει την ετοιμότητα του ατόμου να ανταποκριθεί στη συνειδητή και διαρκή διερεύνηση του εαυτού και του περιβάλλοντος προκειμένου να αντιμετωπίσει, να ακολουθήσει ή να αποδεχτεί την αλλαγή εργασιακών ρόλων στη σταδιοδρομία του και να χειριστεί με επιτυχία όλες τις απρόβλεπτες προσαρμογές και μεταβάσεις που ενδεχομένως θα απαιτηθούν από τις αλλαγές στις εργασιακές συνθήκες και την αγορά εργασίας.
Η εποχή που από την απόκτηση του πτυχίου μέχρι την συνταξιοδότηση οι άνθρωποι έκαναν μια δουλειά, ασκούσαν ένα επάγγελμα, είναι παρελθόν. Η έννοια της Επαγγελματικής Προσαρμοστικότητας και οι δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσα διαδικασία του Επαγγελματικού Προσανατολισμού, είναι το εφόδιο για την μελλοντική επαγγελματική επιβίωση των παιδιών μας.
Από την Τζένη Γαλάνη
* Η Τζένη Γαλάνη, MSc. είναι σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού, επιστημονικός συνεργάτης Ι.Ψ.Α., Τμήμα Επαγγελματικής Συμβουλευτικής Διαχείρισης Σταδιοδρομίας και Καριέρας, ipsyd@otenet.gr, www.ipsa.gr
