Πόσες ανθρωπιστικές κρίσεις δεν κατέγραψε η παγκόσμια ιστορία, ύστερα από λιμούς, επιδημίες-πανδημίες, πολέμους, εκτεταμένες φυσικές καταστροφές, ερημώσεις της υπαίθρου, μαζικές κινητοποιήσεις πληθυσμών, κακή διαχείριση (οικονομική) των διοικούντων, λαθεμένες επιλογές...
Ένα διαχρονικό, συνεχές ολίσθημα με μικρά φωτεινά διαλείμματα και θύματα αθώες ανθρώπινες ψυχές.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Φραγκλίνος Ρούσβελτ, σε μια ομιλία του, το 1932, κατά την περίοδο εκείνη της οικονομικής κρίσης, εκφράζει τους προβληματισμούς του και τις επιφυλάξεις του για την μέχρι τότε ασκούμενη οικονομική πολιτική. (...) Η χώρα απαιτεί τολμηρές και επίπονες πρωτοβουλίες πειραματισμού. Είναι ζήτημα του κοινού νου να δοκιμάζεται κάθε τόσο μια μέθοδος· αν αποτύχει, το παραδέχεσαι ειλικρινά και δοκιμάζεις άλλη. Κυρίως όμως, οφείλεις να δοκιμάζεις. Συνεχίζοντας, εκφράζει τις ανησυχίες και τους φόβους του, για το ενδεχόμενο κοινωνικής έκρηξης... (...) Εκείνοι που κατά εκατομμύρια ζουν μέσα στην «ανάγκη» (ένδεια), δεν θα μείνουν για πάντα σιωπηλοί, τη στιγμή, που όσα θα ικανοποιούσαν τις ανάγκες τους, βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής...
Πάντως, το ερώτημα που «πιέζει» τις συνειδήσεις των εκάστοτε ισχυρών της γης, αλλά ακόμα περισσότερο, των λαών, και που δε βρήκε μέχρι σήμερα απάντηση, είναι αυτό που εκφράζει η Κοινωνιολόγος Esther Duflo, στο βιβλίο της, «Η πάλη κατά της φτώχειας»: (...) Πώς θα γίνει υποφερτή η ζωή του 1 δισεκατομμυρίου ανθρώπων που ζουν σήμερα με λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα;
Ένα τεράστιο αγωνιώδες ερώτημα... και από κάτω σιωπή...
Προς το παρόν, επειδή εμείς εδώ -ως μη οικονομολόγοι- δεν έχουμε την απάντηση, ούτε περισσότερο, τη λύση, ας ελαφρύνουμε λίγο την ατμόσφαιρα, χρησιμοποιώντας τον λόγο του ευρηματικού Αριστοφάνη, ο οποίος σατιρίζει, ειρωνεύεται, στηλιτεύει, διδάσκει και συγχρόνως προβληματίζει.
Ως θέατρο της επικαιρότητας, η Αρχαία Αττική Κωμωδία έχει πολλά κοινά σημεία με τη σύγχρονη Επιθεώρηση, όπου ο λόγος «ρέει» ανατάπαυστα, αλλά και με τη δημοσιογραφία, αφού η πληροφόρηση του κόσμου, εκείνη την εποχή, ήταν ανεπαρκής. Ο Αριστοφάνης, ως οπαδός των ολιγαρχικών και θαυμαστής της εποχής των Μαραθωνομάχων, επιθυμούσε την επιστροφή στα χρόνια εκείνα τα «στεφανωμένα» με την νίκη κατά των Περσών. Στον «Πλούτο» του, απλώνεται ξεκάθαρο και σε όλη του την έκταση το αιώνιο «ελάττωμα» του ανθρώπου, να θέλει και να επιδιώκει να γίνει οπωσδήποτε πλούσιος, κάθε μέρα και περισσότερο, με οποιοδήποτε μέσο, για να νιώθει ασφαλής, ισχυρός, να είναι ο «κάποιος»...
Ο Χρεμύλος, ένας φτωχός, τίμιος αλλά καταχρεωμένος αγρότης από ένα περιφερειακό Δήμο της Αθήνας, «σπάζει» το κεφάλι του κι απορεί, πώς τα καταφέρνουν μερικοί και «κολυμπούν» στο χρήμα κι αυτός έμεινε φτωχός… Έχει συνειδησιακό πρόβλημα. Πώς άραγε να αναθρέψει τον γιο του; τίμια, για να πεθάνει φτωχός ή ως κλέφτη-απατεώνα, αλλά πλούσιο;…
Καταφεύγει στο Μαντείο των Δελφών, όπου η Πυθία, στον χρησμό της, του λέει ν’ ακολουθήσει και να τον πάρει στο σπίτι του, όποιον συναντήσει πρώτο, έξω από το Μαντείο, βγαίνοντας. Ο Χρεμύλος βλέπει κάποιον τυφλό, τον παίρνει από πίσω, τον πείθει να τον ακολουθήσει σπίτι κι εκεί αρχίζει να τον… ανακρίνει. Όταν ύστερα από αφόρητη πίεση, ο τυφλός-άγνωστος αποκαλύπτει το όνομά του, ΠΛΟΥΤΟΣ, γίνεται πανικός… Ο Χρεμύλος θέλει να τον πάει στο Ασκληπιείο, να του θεραπεύσουν την τύφλωση, για να μοιράζει δίκαια και τίμια τον Πλούτο, αφού θα βλέπει και το άδικο και το δίκαιο. Εμφανίζεται η Πενία που μυρίστηκε πως κάτι ετοιμάζεται στο σπίτι του και ο Χρεμύλος την κατακεραυνώνει, λέγοντας: (…) Πλήθος άνθρωποι πλουτούν, κατεργαρέοι, σημαδεμένοι,/ που το χρήμα το’ χουν μάσει με την αδικία· και πλήθος/ τίμιοι πάσχουνε, πεινάνε-κι απ’ αυτούς δεν ξεκολλάς. Η Πενία αντεπιτίθεται: (…) Αν ο Πλούτος ξαναϊδεί/ και μοιράσει τον εαυτό του σ’ όλους ίσα κομμάτια,/δε θα θέλει πια κανένας τέχνη να δουλεύει κι ούτε/ να εφευρίσκει.
Κι άμα λείψουν απ’ τον κόσμο αυτά τα δυο/ ποιος θα θέλει πια να κάνει τον τσαγκάρη και τον γύφτο,/ τον ταμπάκη και τον ράφτη, τον καραβομαραγκό,/ ή τον τσουκαλά και ποιος θα θέλει αμάξια να σκαρώνει,/ ή σκουτιά να πλένει, ή και ποιος με τ’ αλέτρι του θα οργώνει/ το χωράφι να θερίζει τον καρπό της Δήμητρας… Συνεχίζοντας η Πενία, υπερασπίζεται τη θέση της, με επιχειρήματα όπως(…) Φκιάνω πιο καλούς ανθρώπους στο μυαλό και στη μορφή/ απ’ τον Πλούτο. Η αφεντιά του φκιάνει ανθρώπους κοιλαράδες,/ χοντροπόδαρους με πάχια που γεννούν τη σιχασιά/ λυγερούς εγώ με μέση δαχτυλίδι, και στη μάχη φοβερούς./ Τη σεμνότητα εγώ χαρίζω, την ξετσιπωσιά ο Πλούτος. Το φριχτό χιούμορ-αστεϊσμός του Κέϋνς (1883-1946), μακροπρόθεσμα όλοι θα έχουμε πεθάνει (In the long run, we will all be dead) και το αποκαρδιωτικό συμπέρασμα της εργασίας του Thomas Piketty, που μιλάει για εκρηκτική αύξηση των περιουσιών στην Ινδία, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για σοβαρή αντιμετώπιση της φτώχειας, στον κόσμο…
Τώρα όσον αφορά στη χώρα μας, τα πράγματα δεν φαίνεται να είναι ενθαρρυντικά, αφού η ΕΛΣΤΑΤ, αποφαίνεται, πως παρατηρείται αύξηση των Ελλήνων που στερούνται βασικών ειδών, διατήρηση της εισοδηματικής φτώχειας και ανισότητας, ενώ η EUROSTAT, σε μια έρευνά της για τη φτώχεια, κατατάσσει τη χώρα μας στην 5η θέση, στην Ευρώπη. Η φτωχοποίηση δεν έχει τέλος. Σε μια άλλη έρευνά που διεξήγαγε η εταιρία News World Wealthγια την απώλεια πλούτου, τη δεκαετία 2007-2017, παρουσιάζει τη χώρα μας με τη μεγαλύτερη μείωση μετά τη Βενεζουέλα. (Βενεζουέλα 48%, Ελλάδα 37%, Ιταλία-Ισπανία 19%, Νορβηγία 17%, Πορτογαλία 13%, Γαλλία 11%). ΤΑ ΝΕΑ 31/1/2017.
Βοηθήματα
Esther Duflo. Η πάλη κατά της φτώχειας σελ.20,67,68,69,70. 2010 ΠΟΛΙΣ
Αριστοφάνη. Πλούτος μτφρ. Κ.Βάρναλης σελ. 71, Ι.Ζαχαρόπουλος1956
massimomontanari. Πείνα και αφθονία στην Ευρώπη. Ελλ.γράμματα1997
Βασίλειος Τράντος. Το αρχαίο Ελλην. θέατρο σελ.221 2013
Κ. Κωστής. Αφορία. Ακρίβεια. Πείνα. Αλεξάνδρεια
Του Τάσου Πουλτσάκη
