1. Είναι πολύ ενδιαφέρον που ασχολούνται με το «Μακεδονικό» οικονομικοί παράγοντες, οι αιμοδότες της κοινωνίας μας, κι όχι μόνον όλοι εμείς οι διαβασμένοι, συνήθως δημόσιοι υπάλληλοι, συνταξιούχοι, οι οποίοι στηριζόμαστε στο περίσσευμα της οικονομίας τέτοιων ανθρώπων, ιδίως εξαγωγέων. Διότι η οικονομική διάσταση θα κρίνει αν αξίζει να θεωρηθεί εθνικό θέμα το « Μακεδονικό». Δηλαδή τι θα γινόταν αν μια νέα πολιτεία στις ΗΠΑ έπαιρνε το όνομα «Μακεδονία»; Θα μας τιμούσε, βέβαια. Όλος ο κόσμος να πάρει ελληνικά ονόματα.
2. Έγραφα στο τέλος του άρθρου ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει ομοψυχία στο Μακεδονικό, όχι ότι δεν πρέπει να υπάρχουν γνώμες, οι απόψεις δε των ανθρώπων της οικονομίας είναι απολύτως σεβαστές. Διαφωνώ μόνον ως προς τον τίτλο «Για έναν έντιμο συμβιβασμό». Ένας τίτλος βγάζει μάτι, το περιεχόμενο περνάει αλλιώς στον αναγνώστη. Τέτοιο σύνθημα δεν ταιριάζει σε μαχητές, είναι σαν να πάνε να παραδοθούν ή προτρέπουν σε παράδοση.
3. Οι απόψεις των λεγομένων «Σκοπιανών» ακριβώς θίγουν την ελληνική οικονομική τάξη, και μάλιστα έτσι όπως εννοούν τη «Μακεδονία» και τους «Μακεδόνες», ότι δεν ήταν Έλληνες, οπότε αξίζει να γίνει μείζον ζήτημα πολιτικής. Αυτό υπεννόησα και στο άρθρο μου, ότι οι φίλοι μας, κατά τα άλλα, προτιμούν το ελληνικό «Μακεδόνες» κυρίως για οικονομικούς λόγους. Πουλάει. Όπως πουλάει και ο όρος «Έλληνες». Π.χ. η «Ολυμπιακή» (Olympic) η πιο αναγνωρισμένη πατέντα στον κόσμο, λόγω ιστορίας, αλλά και λόγω των «Olympic Games», που δυστυχώς εμείς οι ίδιοι την εξαφανίσαμε. Παντού μας ‘αναγνωρίζουν’ από το όνομά μας, γι’ αυτό και μίλησα για τη ‘ζήλεια’ τους προς την παράδοση του γείτονά τους.
4. Ένας εκπρόσωπος του εμπορικού κόσμου όπως ο κ. Μίχαλος βιώνει εμπράκτως και ειλικρινώς την εντιμότητα ως δομικό στοιχείο της σύγχρονης ζωής. Το εμπόριο (εντόπιο ή διεθνές), δεν μπορεί να σταθεί χωρίς «πίστη», εντιμότητα. Αν δεν δίνεις την εικόνα ότι είσαι έντιμος, πιστός στα οικονομικά, δεν σε πιστεύει κανένας, χάνεις πελάτες ή και τα πάντα.
Ακριβώς αυτό συμβαίνει στα Σκόπια. Αυτοί λένε ψέματα πρώτα στον εαυτό τους, στήνοντας, όπως έγραψα, μία φαντασιακή κοινωνία (fantastic community). Το διασαφηνίζει η διεθνής επιστημονική κοινότητα αυτό. Είναι παραχαράκτες της ιστορίας (από δεκαετία 1940 όταν στήθηκε αυτό το ιδεολόγημα, κάτι που χτυπάει ειδικά σήμερα που η ιστορική επιστήμη εξελίχθηκε τα μέγιστα και έχει οικονομικές συνέπειες. Αν θέλουν να λέγονται Μακεδόνες, με γεια τους με χαρά τους, αλλά αυτό θα μπορεί να ισχύει για μας, κυρίως αν δεχθούν αυτό που λένε εκατοντάδες ειδικοί επιστήμονες στον κόσμο, ότι οι αρχαίοι και βυζαντινοί Μακεδόνες ήταν Έλληνες. Αυτό που κάνουν είναι να κλέβουν ένα άυλο κεφάλαιο των Ελλήνων, τη φήμη τους. Ακριβώς γι’ αυτό οι πρώτοι που πρέπει να ανησυχούν είναι οι οικονομικοί παράγοντες. Πώς στήνεται μία οικονομική εταιρεία; Με πολύχρονο αγώνα να αποκτήσει φήμη στην αγορά. Σε σημείο που θα πρότεινα, μη γνωρίζοντας αν έγινε ήδη, το Εμπορικό Επιμελητήριο Αθηνών να οργανώσει τις οικονομικές διαστάσεις της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ειδικά για το Μακεδονικό, ποιες συνέπειες θα έχει στην οικονομία της Ελλάδος, αν χαρισθεί σε εκείνους μέσα στο ψεύδος που καλλιεργούν.
5. Το προαναφερθέν παράδειγμα της «Ολυμπιακής» δείχνει ότι το ίδιο θα πάθουμε και με τη «Μακεδονία» μας, μία παραδοσιακή ελληνική «εταιρία», αν φερθούμε ανάλογα. Ό,τι έπαθε στη βιβλική ιστορία ο Ησαύ, ο γιος του Ισαάκ, που παρέδωσε τα πρωτοτόκια στον Ιακώβ «αντί πινακίου φακής», την πατέντα της πρωτιάς του. Τώρα πινάκιο συμβιβασμού για το οικονομικό συμφέρον μερικών που πιστεύουν στο έντιμο εμπόριο και προφανώς πιέζουν τον κ. πρόεδρο του Επιμελητηρίου Αθηνών. Δεν το λέω ειρωνικά. Δυστυχώς στα Σκόπια υποβίβασαν το ζήτημα στο επίπεδο της χαρτοπαιξίας. Είναι αντίπαλος που μπλοφάρει, δεν παίζεται με ανοικτά χαρτιά, πίστη δηλαδή. Χαρίζεται μία πατέντα στον άλλον, έστω και κατά το ήμισυ; Μπορεί να τον βάλεις παίχτη στο παιχνίδι σου, μπορεί να του δώσεις μετοχές, ποσοστά κερδών, αλλά όχι τον τίτλο. Αυτό θα γίνει αν οι Σκοπιανοί πάρουν το όνομα Μακεδόνες έτσι όπως το βλέπουν. Κάποια στιγμή τι θα τους εμποδίζει να τα πάρουν όλα; Γι’ αυτό μίλησα ότι θέλουν πολλή δουλειά. Στην αγορά απαγορεύεται δύο εμπορικοί οίκοι να έχουν ίδιο όνομα και μάλιστα στην ίδια γωνία. Αλλιώς ο «νέος» είναι σαν να κλέβει τον «παλαιό».
6. Οι Δυτικοί σύμμαχοι, γνωρίζουν ότι είναι τέτοιοι στα Σκόπια, και προετοιμάζονται, αφού θέλουν ο πολιτισμός να είναι νόμιμα εμπορεύσιμο είδος, όχι με κάλπικη επένδυση. Δεν είναι σίγουρο αν μετά «έναν έντιμο συμβιβασμό» δεν θα ζητήσουν ως συνηθίζουν επί αιώνες κι άλλα realia. Αν ήταν σωστοί θα τους είχαν τακτοποιήσει. Αλλά βλέπουν ότι πάνε να ‘συμβιβαστούν’ Σλάβοι, οι οποίοι σήμερα πίνουν καφέ στην Νέα Υόρκη, αύριο στις Βρυξέλλες, μεθαύριο στη Μόσχα.
Έχουν ηθικό δικαίωμα οι Γάλλοι να μας το επιβάλουν που υποχρέωσαν μια Βρετανική αυτοκρατορία να περάσει στην Ευρώπη ως Ηνωμένο Βασίλειο, λόγω κινδύνου παρεξηγήσεως με την δική τους, γαλλική Βρετάνη;
7. Συμπέρασμα: Μπορούμε να έχουμε δοσοληψίες με έντιμους εμπόρους, αλλά όχι με αρχαιοκαπήλους της ιστορίας. Ίσως εθιστήκαμε που είχαμε ακόμη και πολιτικούς με ιδιωτική αρχαιολογική συλλογή, κάτι που δεν ταιριάζει στην ιδιότητά τους αλλά π.χ. σε νεόπλουτους, σχετιζόμενοι με αρχαιοκαπήλους ή τα προϊόντα τους, αν και νομικώς επιτρέπεται.
Ο καθένας πρέπει να δείχνει «πίστη» στην ‘αγορά’, όπως κι εγώ που σχολιάζω τις γνώμες άλλων, λέγοντας ότι αυτά έμαθα από τον Μανόλη Ανδρόνικο, που πριν τον μάθουν όλοι ως Έλληνα, τον ζήσαμε ως Δάσκαλο. Μάλιστα συνέβη, το θυμάμαι καλά, έτσι όπως παθιαζόταν στη διδασκαλία, να είναι ο πρώτος που μας είχε μυήσει τη σειρά μου, με το πρώτο μάθημά του, τι σημαίνει η υπόθεση του μακεδονισμού των Σκοπίων: επιστημονικώς, οικονομικώς, πολιτικώς. Πολύ πριν ξεσπάσει στη δεκαετία 1990.
Με εκτίμηση
Σταύρος Γουλούλης, διδάκτορας ιστορίας τέχνης
