Στην περίοδο των γιορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς κυριαρχεί το κοινωνικό μας πρόσωπο, είμαστε περισσότερο εστιασμένοι στους κοινωνικούς μας ρόλους, επιδιώκουμε τις συναναστροφές και φυσικά αποφεύγουμε να είμαστε μόνοι μας με κάθε τρόπο. Οι γιορτές είναι συνυφασμένες με τις παρέες, με πολύ ή λιγότερο κόσμο κι όλοι περιμένουν ή ελπίζουν οι γιορτές να φέρουν μαζί τους πολλή χαρά και ξεγνοιασιά. Από παλιά οι άνθρωποι ήταν εστιασμένοι στο κοινωνικό τους πρόσωπο και μόνο μέσα από τη θρησκευτική κατάνυξη των ημερών μπορούσαν να προσεγγίσουν τις συμβολικές διαστάσεις των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Φέτος, περισσότερο από τις προηγούμενες χρονιές, παρατηρούμε μια αναζωπύρωση της κοινωνικότητας και την αύξηση των δρώμενων που έχουν ένα δημόσιο χαρακτήρα. Όλο και περισσότερες πόλεις ντύνονται φανταχτερά κι εξειδικεύουν τις γιορτές σε θεματικά πάρκα με ποικίλες δράσεις και προγράμματα. Οι δήμαρχοι, και οι πόλεις αντίστοιχα, ανταγωνίζονται για το ψηλότερο δέντρο, το πιο φανταχτερό πάρκο, τα πιο πολλά λαμπιόνια.
Όλο και περισσότερο, λοιπόν, το εορταστικό κλίμα κατασκευάζεται, όπως κατασκευάζονται τα πάρκα των ευχών, οι μύλοι των ξωτικών κλπ. κι όλο και περισσότερο οι άνθρωποι δυσκολεύονται να ζήσουν με πιο συμβολικό τρόπο αυτές τις ημέρες. Χρειάζεται όμως μια ισορροπία ανάμεσα στο κοινωνικό μας πρόσωπο και στον εαυτό μας.
Είναι προφανές πως οι ημέρες των Χριστουγέννων, πέρα από τους θρησκευτικούς συμβολισμούς που φέρουν, σπάνε τη ρουτίνα της καθημερινότητας και δίνουν ένα διαφορετικό ρυθμό στη ζωή μας, ο οποίος είναι απαραίτητος κυρίως για ψυχολογικούς λόγους. Οι μέρες αυτές, ανεξάρτητα από το πού και πώς θα γιορταστούν, βιώνονται από τον καθένα με ένα εσωτερικό τρόπο και συχνά είναι φορτισμένες από συνειδητές ή ασυνείδητες πιέσεις και έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Όπως χαρακτηριστικά μου έλεγε ένας νεαρός φοιτητής στο γραφείο μου πρόσφατα: «Τα Χριστούγεννα το οικογενειακό τραπέζι μετατρέπεται σε σκηνή θεάτρου, όπου όλοι θα παίξουμε το έργο «η δεμένη οικογένεια». Ποτέ όμως ως τώρα δεν έχουμε παίξει με επιτυχία το σενάριο της δεμένης οικογένειας, γιατί απλά δεν είμαστε! Πάντα όμως προσδοκούμε πως τα επόμενα Χριστούγεννα όλα θα είναι διαφορετικά».
Τα Χριστούγεννα μεγαλώνει η ανάγκη για μόνιασμα και καλή επικοινωνία. Γιατί όμως; Ποιο είναι το βαθύτερο ψυχολογικό νόημά τους και γιατί αυτές οι γιορτές, ενώ είναι φωτεινές, μας δημιουργούν πολλές φορές αμφιθυμικά συναισθήματα, ανάμικτα από χαρά, στρες, θλίψη και μελαγχολία; Ίσως γιατί οι μέρες αυτές είναι φορτωμένες με πολλές προσδοκίες. Από μικρά παιδιά εξάλλου τις περιμένουμε με αγωνία για να νιώσουμε διαφορετικά. Διαμορφώνουμε επομένως ένα ψυχολογικό υπόβαθρο στο οποίο προσδοκούμε οι γιορτές να φέρουν χαρά μόνο και μόνο επειδή είναι γιορτές. Για όσους είναι μόνοι ή οι σχέσεις στην οικογένεια είναι δυσλειτουργικές τα Χριστούγεννα είναι μια δύσκολη περίοδος και η εξωστρέφεια της πόλης μπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο στη μοναξιά και στην κακή επικοινωνία. Όμως και για όσους σχεδιάζουν να περάσουν τις γιορτές σε οικογενειακό κλίμα δεν είναι πάντα καλά τα πράγματα. Οι γιορτινές μέρες δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον να εκδηλωθούν οι ασυνείδητες πιέσεις και να ξεδιπλωθούν τα δυναμικά της οικογένειας που κρατιούνται από ασταθείς ισορροπίες. Λειτουργούν οι γιορτές ως θερμοκήπια παραγωγής συγκρούσεων, επειδή έχουν την τάση να αναδεικνύουν τις κρυμμένες δυναμικές ισορροπίες και να φέρνουν στην επιφάνεια ό,τι προσπαθούμε επιμελώς να κρύψουμε. Και δεν αναφέρομαι μόνο στις οικογένειες που έχουν έντονα δυσλειτουργικές σχέσεις. Καβγάδες και πείσματα μπορεί να προκύψουν και με λιγότερο σημαντικές αιτίες, όπως το πού και πώς θα ξοδευτούν τα χρήματα. Είναι και το μοίρασμα των ρόλων που μπορεί, επίσης, να φέρει εντάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αν η μητέρα-νοικοκυρά που πρέπει να φροντίσει για το εορταστικό κλίμα, υιοθετώντας ένα ρόλο «μουλαριού», δεν έχει την αντίστοιχη βοήθεια ή αν το εορταστικό κλίμα δεν έχει τη συμμετοχή όλων, κάποια στιγμή θα καταρρεύσει.
Αν μπορέσουμε να βγούμε έξω από τις προσδοκίες, ίσως καταφέρουμε να εστιάσουμε στο βαθύτερο νόημα αυτών των ημερών, οι οποίες μας φέρνουν αντιμέτωπους με εσωτερικές αλήθειες και προβληματισμούς και μπορεί να λειτουργήσουν ως συμβολικά ορόσημα στο συνεχές της ζωής μας. Το κυρίαρχο εσωτερικό νόημα των Χριστουγέννων συμπυκνώνεται στο ερώτημα «ποιος είμαι και ποιο είναι το καινούργιο που θα γεννηθεί μέσα μου;». Είναι η περίοδος ενός βαθύτερου απολογισμού για τη χρονιά που φεύγει και της αναθεώρησης και του μετασχηματισμού για τη χρονιά που έρχεται.
Όπως κι αν αποφασίσετε να γιορτάσετε ο απολογισμός αυτός και οι εσωτερικές διεργασίες είναι αναπόφευκτες. Αυτό είναι και το «καλό» των γιορτών, μας καλούν σε ένα εσωτερικό ταξίδι. Το σπάσιμο της καθημερινότητας ανοίγει την πόρτα σε μνήμες και συλλογισμούς που έρχονται από πολύ παλιά κι από πολύ βαθιά, οι οποίες ζητούν να φωτιστούν, να έρθουν στο προσκήνιο και να νοηματοδοτηθούν διαφορετικά. Όσο καταπιέζουμε αυτές τις διεργασίες και αναζητούμε τη χαρά μόνο σε ό,τι έρχεται απ’έξω, αφαιρούμε τη δυνατότητα μιας πιο βαθιάς συνειδητοποίησης. Όσο τις επιτρέπουμε τόσο δημιουργούμε τις δυνατότητες μιας θετικής αναπλαισίωσης των συναισθημάτων μας και της δημιουργίας νέων συνδέσεων που θα μας επιτρέψουν να δημιουργήσουμε το δικό μας εσωτερικό εορταστικό κλίμα, το οποίο θα έχει φυσικά αντανακλάσεις και σε ό,τι άλλο δημιουργήσουμε, από το δείπνο και το ξεφάντωμα ως τα ταξίδια και τις κάθε είδους διασκεδάσεις.
Αν τα λαμπιόνια των Χριστουγέννων είχαν φωνή θα μας έλεγαν να ενισχύσουμε τη φωτεινότητά τους προσθέτοντας το δικό μας φως και τη δική μας εσωτερική χαρά.
Καλές γιορτές σε όλους!!!
* Του Γιώργου Γιαννούση, ψυχοθεραπευτή, οικογενειακού θεραπευτή
