Όπως είναι γνωστό, το ένα από τα βασικά ένστικτα του ανθρώπου, είναι αυτό της αυτοσυντήρησης, δηλαδή, το ένστικτο να τρέφεται για να διατηρείται στη ζωή. Ο πρώτος λοιπόν και κορυφαίος ρόλος της είναι η εξασφάλιση της διατροφής του ανθρώπου και γι’ αυτό έχει το χρέος να παράγει τα τρόφιμα που ο άνθρωπος έχει απόλυτη ανάγκη. Έτσι, από τότε που ανακαλύφθηκε η γεωργία, συνέχεια παράγει ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες, τις ανάγκες του ανθρώπου, τη γνώση και τα μέσα που σε κάθε εποχή υπήρχαν. Τα αρχαιότερα προϊόντα, στη μεσογειακή λεκάνη, είναι τα σιτηρά, το λάδι, το κρασί, το κρέας, το μαλλί, τα τεύτλα και κάποια φρούτα όπως τα σύκα, τα κυδώνια, τα αχλάδια και τα αμύγδαλα.
Στην πορεία, από την επικοινωνία με νέους τόπους κυρίως προς την κεντρική Ασία, γνώρισαν περισσότερα φρούτα, όπως τα μήλα, τα ροδάκινα, τα κεράσια, τα βερίκοκα, τα δαμάσκηνα, τα εσπεριδοειδή αλλά και τα καρύδια, τα φιστίκια, το ρύζι, το βαμβάκι. Μετά την ανακάλυψη των νέων ηπείρων της Ασίας, της Αφρικής και της Αμερικής, εισήλθαν στη χρήση και διατροφή νέα προϊόντα, όπως ο καπνός, η πατάτα, τα φασόλια, η ντομάτα και άλλα κηπευτικά, το καλαμπόκι και πολλά άλλα. Στην πιο σύγχρονη εποχή και κυρίως με τη βιομηχανική ανάπτυξη, έχουμε μία πρωτοφανή ανάπτυξη της τεχνολογίας και της έρευνας, που πέραν των άλλων, επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό και τη γεωργία. Πλέον, διαδίδεται η εκμηχάνιση της γεωργίας, ανακαλύπτονται και εφαρμόζονται τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα, αναπτύσσεται η γενετική βελτίωση και φέρνει χιλιάδες ποικιλίες και υβρίδια, και βέβαια εφευρίσκονται και βρίσκουν εφαρμογή πάρα πολλές αγρονομικές τεχνολογικές καινοτομίες, που όλα μαζί έχουν στόχο την αύξηση των τροφίμων για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Τώρα πλέον, όλος ο κόσμος των τροφίμων είναι στα πόδια μας και η γεωργία μπορεί να παράγει τα πάντα.
Όπως είναι γνωστό, από την υπερεκμετάλλευση του εδάφους και τις υπερβολές στη χρήση των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων, παρατηρούνται αρνητικές επιπτώσεις και βλάβες στο περιβάλλον αλλά και κίνδυνοι για την υγεία των ανθρώπων. Αυτό σημαίνει, ότι η γεωργία πλέον, εκτός από την παραγωγή ικανών ποσοτήτων τροφίμων για τις διατροφικές ανάγκες του ανθρώπου, θα πρέπει να παράγει και υγιεινά τρόφιμα και ακόμη θα πρέπει να εφαρμόζει αγρονομικές τεχνικές που να εξασφαλίζουν και την αειφορία του εδάφους, ώστε να παράγονται τρόφιμα και στις επόμενες γενεές. Για όλους αυτούς τους λόγους, όλοι, όσοι ασχολούνται ή εμπλέκονται με τον τομέα της γεωργίας, θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι και σοβαροί.
Ο δεύτερος σημαντικός, επίσης, ρόλος της γεωργίας είναι η στήριξη της βιομηχανίας, είτε δίδοντας σε αυτήν τις πρώτες ύλες, όπως το βαμβάκι στην κλωστοϋφαντουργία, το σιτάρι στην αλευροβιομηχανία, τα φρούτα στην κονσερβοποιία και χυμοποιία, τα σταφύλια στην οινοποιία, τα ζώα στα σφαγεία και αλλαντοποιία κλπ, είτε παίρνοντας από αυτή τα αναγκαία εφόδια και μηχανήματα, όπως λιπάσματα, φάρμακα, τρακτέρ, γεωργικά μηχανήματα, πλαστικά, ζωοτροφές κλπ. Όλοι γνωρίζουν ότι, η τροφή του ανθρώπου ξεκινάει από κάποιο χωράφι, παράλληλα όμως θα πρέπει να γνωρίζουν και ότι, ολόκληρη βιομηχανία τροφίμων στηρίζεται στα αγροτικά προϊόντα που παράγονται στα χωράφια, ολόκληρος κλάδος των μεταφορών υφίσταται χάριν της μεταφοράς αγροτικών προϊόντων και τροφίμων και στις μέρες μας ένας νέος κλάδος διαχείρισης τροφίμων αναπτύχθηκε, τα λεγόμενα logistics, χάριν επίσης των αγροτικών προϊόντων και τροφίμων. Για παράδειγμα, το βαμβάκι που παράγεται από ένα χωράφι της Θεσσαλίας, δίνει δουλειά στο εκκοκκιστήριο, στη συνέχεια στο κλωστήριο και στο υφαντουργείο για να γίνει ύφασμα, στη συνέχεια δουλεύουν μεταφορικές εταιρείες, οι μοδίστρες και οι οίκοι μόδας, τα εμπορικά καταστήματα ρούχων και υφασμάτων. Διατρέχει, δηλαδή, ένα μεγάλο κύκλο όπου, σε κάθε σταθμό προστίθεται νέα αξία και τελικά κινητοποιείται ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας. Το σιτάρι από το Θεσσαλικό χωράφι θα δώσει δουλειά σε αποθήκες, σε μύλους, σε μεταφορικές εταιρείες, σε φούρνους και ζαχαροπλαστεία, σε βιομηχανίες μπισκότων και ζυμαρικών, πολλαπλασιάζοντας έτσι και αυτό το προϊόν την αξία της οικονομίας. Ανάλογες διαδρομές μέσα στην οικονομία έχουν όλα τα αγροτικά προϊόντα. Γι’ αυτό το λόγο η δυναμική της γεωργίας μπορεί να κινητοποιήσει ολόκληρη την οικονομία της χώρας. Με δυο λόγια, η γεωργία είναι η «μητέρα και τροφός των άλλων τεχνών», σοφή φράση, του Σωκράτη, όπως διατυπώθηκε από τον Ξενοφώντα στο έργο του «οικονομικός».
Είναι φανερό ότι, το να παράγεται η πρώτη ύλη εδώ (π.χ. το βαμβάκι), να εξάγεται ως έχει και να εισάγονται τα τελικά προϊόντα (π.χ. τα ρούχα), η βιομηχανία δεν λειτουργεί και όλη την προστιθέμενη αξία την επωφελούνται άλλες οικονομίες και όχι η δική μας. Το ίδιο μπορεί να φαντασθεί κάποιος ότι θα γίνει με την εξαγωγή του σταριού και την εισαγωγή μπισκότων και άλλων προϊόντων του σίτου, με την εξαγωγή των φρούτων ή της σάλτσας και την εισαγωγή έτοιμων κονσερβών κλπ. Επίσης, είναι διαδεδομένη η στενή λογιστική αντίληψη, που λέει ότι αυτή η καλλιέργεια δεν συμφέρει, παύουμε να καλλιεργούμε και εισάγουμε έτοιμο το προϊόν από έξω διότι στοιχίζει φθηνότερα. Έτσι χάθηκαν καλλιέργειες, όπως τα φουντούκια και το σουσάμι, για ένα διάστημα η φακή και τα ρεβίθια, τώρα τα τεύτλα και συζητιέται πολύ το βαμβάκι. Κατά την εκτίμησή μου, είναι λανθασμένη αντίληψη, διότι χάνεται η διαδρομή των προϊόντων στην ελληνική οικονομία, η οικονομία γίνεται φτωχότερη και η γεωργία δεν πατάει σε γερά θεμέλια.
Ο τρίτος, αλλά όχι μικρότερης σημασίας, ρόλος της γεωργίας, είναι οι σχέσεις της με το περιβάλλον και πιο συγκεκριμένα με την αειφορία του εδάφους, τη βιοποικιλότητα, τη διατήρηση των τροφικών αλυσίδων, την ισορροπία του αγροοικοσυστήματος. Αναπτύσσονται δράσεις στη γεωργία, που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και δράσεις με θετικές επιπτώσεις. Στις αρνητικές επιπτώσεις, είναι η υπερεκμετάλλευση του εδάφους, που έχει ως συνέπειες τη μείωση της γονιμότητας, την εξάντληση των μεταλλικών στοιχείων, τη μείωση της υδατοϊκανότητας, είναι η μονοκαλλιέργεια και η καταστροφή της οργανικής ύλης, που βάζουν σε κίνδυνο το αγροοικοσύστημα της περιοχής, είναι οι υπερβολές στη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, καθώς και η καταστροφή των φυσικών καταφυγίων και ενδιαιτημάτων της άγριας πανίδας, που διαταράσσουν τις ισορροπίες των τροφικών αλυσίδων και γενικότερα του οικοσυστήματος. Ενώ, στις θετικές επιπτώσεις, είναι η κανονική εκμετάλλευση του εδάφους, οι αμειψισπορές, η ενσωμάτωση της οργανικής ύλης, η συνεχής φυτοκάλυψη, ιδιαίτερα σε επικλινείς εκτάσεις, ώστε να εξασφαλίζεται η γονιμότητα και αειφορία του εδάφους, η πολυκαλλιέργεια, ώστε να εξασφαλίζεται η βιοποικιλότητα, η προστασία της φυτικής παραγωγής με συστήματα και μεθόδους που δεν εξολοθρεύουν τους εχθρούς, αλλά τους διατηρούν σε επίπεδα χαμηλά, ώστε να μην είναι ζημιογόνοι και ταυτόχρονα να διατηρούνται οι ισορροπίες στο οικοσύστημα. Έτσι, προκειμένου η γεωργία να παράγει και ταυτόχρονα να είναι φιλική προς το περιβάλλον, θα πρέπει όλοι, όσοι ασχολούνται ή εμπλέκονται με τον τομέα της γεωργίας, να διαδίδουν, να προωθούν και να εφαρμόζουν εκείνες τις δράσεις που έχουν θετικές και όχι αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον.
Θα μπορούσε ακόμη, να αναφερθεί και ο ρόλος της γεωργίας στη φύλαξη των συνόρων, με την παραμονή αγροτικού πληθυσμού στις παραμεθόριες περιοχές, με κίνητρα για τη γεωργία και τη δημιουργία καλών συνθηκών διαβίωσής τους. Η σημασία αυτών των ακριτικών αγροτικών πληθυσμών, δεν μπορεί να είναι αυτή που ίσχυε παλαιότερα, να πάρουν, δηλαδή, τα όπλα και να πολεμήσουν εναντίον των πιθανών εισβολέων. Αυτή, όταν και εάν απαιτηθεί, είναι δουλειά της κεντρικής εξουσίας και των ενόπλων δυνάμεων. Έχουν τη σημασία, να δηλώνουν με την καθημερινή παρουσία και ζωή τους, ότι τα εδάφη αυτά είναι δικά τους και της χώρας τους.
Του Κων. Γιατρόπουλου, γεωπόνου
