Το βράδυ γκρεμιζόταν». Θα μας απασχολήσει η ιστορία του Αχελώου σε τέσσερις αυτοτελείς συνέχειες.
Το σύμπλεγμα των έργων στον επάνω Αχελώο αποτελεί εμβληματικό εν «υπνώσει» εθνικό άθλο με απόλυτα αρνητικό πρόσημο. Από εκείνους τους «άθλους» που οι «οικολόγοι», αλλά και το Ανωτ. Διοικ. Δικαστήριο της Χώρας με ολοκληρωτικά αβάσιμα επιχειρήματα κατάφεραν εμμονικά να το σταματήσουν 8 φορές από το 1985 μέχρι σήμερα. Ώσπου «πέσαμε» και στο πολιτικό δυστύχημα – κατά την ταπεινή μου γνώμη – της συγκυρίας των ιδεοληπτικών που κυβερνούν. Είναι οι ίδιοι που εδώ και 15 χρόνια κίνησαν γη και ουρανό για την ματαίωση των υδροηλεκτρικών έργων και της μερικής εκτροπής ελάχιστων ποσοτήτων Θεσσαλικών νερών από τον Αχελώο προς τον Πηνειό.
Οι γραμμές ενός άρθρου με την οποιαδήποτε πυκνότητα γραφής αδυνατούν ν’ αντιμετωπίσουν με πληρότητα την αφθονία των επιχειρημάτων, όσων αντιμάχονται τα έργα του άνω Αχελώου. Αντιδρούν θεσμικοί φορείς νότια της Θεσσαλίας, Δήμοι των περιοχών αυτών, το Ταμείο για τη Φύση, και διάφορες Μ.Κ.Ο., ακόμα και για την εκτροπή της μισής – από την αρχική των 1100 εκατ. κυβικών μέτρων – ποσότητας νερού τον χρόνο. Καθρέφτης ιδεοληψιών, «οικολογικών» εμμονών, αλλά και ..δικαστικής τηλεθέασης συνθέτουν αληθινή οικολογική καταστροφή. Όλα αυτά στο όνομα της οικολογίας (!).
Τι σχεδιάστηκε από τις αρχές του 1980 – με εκπορευθείσες ιδέες του ΕΜΠ ακόμα από τα μέσα του 1920 –, τι έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, και τι έχει αφεθεί σε εγκατάλειψη στα βουνά της Πίνδου;
Α. Ο Υ/Η σταθμός της Γλύστρας, έτοιμος από το 2000, του οποίου σκουριάζει ο εξοπλισμός. Το φράγμα της Μεσοχώρας, που ξεκίνησε το 1985 ύψους 135μ. για τη δημιουργία τεχνιτής λίμνης χωρητικότητας 385εκ. κυβ. μ., που είναι κι αυτό έτοιμο από χρόνια. Η σήραγγα προσαγωγής 7.400μ., από την οποία περνάει σήμερα όλος ο Αχελώος και κινδυνεύει να κλείσει από τις φερτές του ύλες. Έτοιμη κι αυτή από το 1996. Όλα αυτά τα έργα δεν συνδέονται με την εκτροπή. Ωστόσο έχουν σταματήσει. Το πώς και το γιατί θα μας απασχολήσει στη συνέχεια.
Β. Το φράγμα Συκιάς ύψους 165μ. για τη δημιουργία τεχνιτής λίμνης χωρητικότητας 530εκ. κυβ. μ., έτοιμο κατά 50%. Η σήραγγα εκτροπής της προβλεπόμενης αρχικής ποσότητας 1100εκ. κυβ. μ. το χρόνο προς το Πευκόφυτο της Θεσσαλίας, και από κει στον Πηνειό ολοκληρωμένη 100% εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Η διάμετρος της σήραγγας είναι 4,70μ. Αρχίζει από τη Συκιά με κατάληξη το Πευκόφυτο, όπου έχει σχεδιαστεί η δημιουργία τεχνιτής λίμνης και φράγματος. Από το Πευκόφυτο σχεδιάστηκε σήραγγα εκτροπής 3,5χλμ. προς την Πύλη Τρικάλων, όπου παραπόταμος του Πηνειού.
Στα σκαμμένα βουνά θα υπήρχαν σήμερα, αν το σύνθετο αυτό έργο είχε ολοκληρωθεί, 4 λίμνες. Η πρώτη επάνω από τη Μεσοχώρα, δεύτερη μεταξύ Μεσοχώρας και Συκιάς, τρίτη κάτω δεξιά της Συκιάς και τέταρτη στο Πευκόφυτο Θεσσαλίας. Εκεί θα κατέληγαν τα νερά της μερικής εκτροπής. Τα σκαμμένα βουνά, τα εγκαταλελειμμένα εργοτάξια, τα μεγάλα φράγματα και τα συνοδευτικά έργα τους μοιάζουν σήμερα με απόκοσμους γιγάντιους κρατήρες.
Όταν ο καθηγητής του ΕΜΠ Κουτσοκώστας ονειρευόταν στα μέσα της δεκαετίας του ’20 αυτό το εγχείρημα, δεν φανταζόταν την κατάληξή του. Η αναγκαιότητα του σύνθετου αυτού έργου έχει τεκμηριωθεί μέχρι σήμερα από κορυφαίους έλληνες και ξένους επιστήμονες αλλά και ελληνικούς και ευρωπαϊκούς φορείς (ΔΕΗ, ΥΠΕΧΩΔΕ, 4 Ελληνικές Κυβερνήσεις, ΕΟΚ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και πολλά υπουργικά συμβούλια). Όποιος σοβαρά ενδιαφέρεται, υπάρχουν τα κατάλληλα εργαλεία για τεκμηρίωση και ενημέρωσή του.
Τι είναι η μερική εκτροπή του Αχελώου; Τα προβλεπόμενα σήμερα 650 εκ. κυβ. μ. – ύστερα από τις αλλαγές μελετών του ’94 – αντιπροσωπεύουν ένα ελάχιστο ποσοστό από τα 4.030εκ. κυβ. μ. που εκβάλλει ο Αχελώος στην Αιτωλοακαρνανία. Μιλάμε για ένα ποσοστό γύρω στο 14% καθαρά θεσσαλικών νερών όχι μάλιστα συνεχούς ροής, αλλά μέγιστης δυνατότητας. Την ίδια στιγμή όλα τα νερά του Αχελώου χύνονται αναξιοποίητα στη θάλασσα. Μονάχα ένα 4% χρησιμοποιεί η Αιτωλοακαρνανία και αυτό από τις 3 μεγάλες λίμνες των φραγμάτων Κρεμαστών, Καστρακιού και Στράτου. Είναι γνωστό, πως η πόλη του Αγρινίου και η περιοχή της υδρεύονται από τα πεντακάθαρα νερά του Αχελώου. Κατά τους “ειδήμονες” όμως εμμονικούς της κατακρήμνησης των έργων στον άνω Αχελώο, οι Θεσσαλοί δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουν ούτε την ελάχιστη ποσότητα για την ύδρευση των πόλεών τους και την άρδρευση του 1,7 εκ. στρεμμάτων της διαρκώς ερημοποιούμενης γης τους. Σήμερα αντικρύζουμε εικόνα ερήμωσης. Εικόνα Ελλάδας του 21ου αιώνα.
Τι χάνει η Χώρα από την παράνοια της εγκατάλειψης του έργου;;
α) Τα χαμένα πλέον 700εκ. ευρώ σημερινής αξίας για τα έργα που έχουν δαπανηθεί μέχρι σήμερα.
β) Απώλεια καθαρής ενέργειας 384gwh για χάρη των ρυπογόνων λιγνιτικών κοιτασμάτων της δυτικής Μακεδονίας. Ετήσιο όφελος 25 εκ. ευρώ.
γ) Η ηλικία ζωής ενός Υ/Η έργου είναι το πολύ 60 χρόνια. Περισσότερα από τα μισά έχουν χαθεί μαζί με το αρνητικό κόστος της κατασκευής και το θετικό όφελος ενέργειας.
δ) ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ ΑΦΙΕΡΩΝΩ ΣΤΟΥΣ ΕΚΛΕΓΜΕΝΟΥΣ ΘΕΣΣΑΛΟΥΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥΣ ΚΑΘΕ ΒΑΘΜΙΔΑΣ. Δείτε λοιπόν: αα. Η επιτροπή μελέτης της κλιματ. αλλαγής της ΤτΕ θεωρεί - και καλείστε να το ανιχνεύσετε - , ότι «η λοφώδης περιοχή της κεντρικής Θεσσαλίας.. θεωρείται περιοχή υψηλού κινδύνου ερημοποίησης του εδάφους σε τουλάχιστον 35% του χερσαίου χώρου». Κατά την επιτροπή η υπολογιζόμενη απώλεια είναι 1 δις ευρώ τον χρόνο. ββ. Τι είδους πόσιμο νερό πίνουν οι θεσσαλοί; Πώς διακυμαίνονται οι τιμές συγκέντρωσης νιτρικών στον θεσσαλικό κάμπο; Πόσοι γνωρίζουν ότι στα πέριξ του Πηνειού εδάφη από τις πηγές μέχρι τις εκβολές του υπάρχει συγκέντρωση νιτρικών δέκα φορές περισσότερη από εκείνες των λιμνών Πλαστήρα και Σμοκόβου; Δεν είναι λοιπόν μονάχα οι καλλιέργειες, αλλά η ανθρώπινη υγεία και ζωή 700.000 ανθρώπων που κινδυνεύει από τις …ανάποδες στροφές μερικών εγκεφαλικών ελίκων.
ε) Σύμφωνα με μελετητές του ΕΜΠ σε πρόσφατη ειδική έκθεσή τους: «Μετά από μελέτη του υδροσυστήματος της Θεσσαλίας συμπεραίνεται, ότι οι υπάρχοντες ταμιευτήρες δεν είναι δυνατόν να παράσχουν επαρκή ποσότητα νερού για ικανοποίηση των παρουσών αναγκών σε νερό. Αποτέλεσμα είναι η μη αειφόρος άντληση υπογείων υδάτων να αδυνατεί να καλύψει το τεράστιο έλλειμμα. Η μερική εκτροπή θα αυξήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τη διαθεσιμότητα νερού. Θα βελτιωθεί το υδατικό ισοζύγιο..». Θα σημειώσω απλά εδώ, ότι η στρεμματική απόδοση στην Ελλάδα και τη Θεσσαλία ειδικότερα είναι μόλις 190 ευρώ. Στην άμμο του Ισραήλ 1290, και στην Ολλανδία 1700 ευρώ ανά στρέμμα (ιδ. 3ο Συνέδριο Αγροτικής Επιχειρηματικότητας του Economist στην Αθήνα). Παράγουμε 1 προς 9 της Ολλανδίας, και οι «οικοχόνδριοι» της Ελλάδας (έτσι τους έχει αποκαλέσει ο αείμνηστος Μάργαρης) καλούν τους Θεσσαλούς «να στραφούν σε ορεινές καλλιέργειες». Έτσι ακριβώς.
στ) Η πρόσφατη του έτους 2016 απόφαση του δικαστηρίου της Ε.Ε. για τον Αχελώο με αριθμό 43/12/16, που αγνοήθηκε υπερηφάνως από το ΣτΕ (σε επόμενο άρθρο μας γι’ αυτό), υπήρξε θετική για την μερική εκτροπή των νερών του Αχελώου. Έκρινε ότι «η μεταφορά είναι νόμιμη και αποδεκτή». Τα υπόγεια νερά της Θεσσαλίας είναι εξαντλημένα, και την ίδια ώρα εκατοντάδες εκατ. κυβ. μέτρα το χρόνο από τον Αχελώο χύνονται αενάως στον Κορινθιακό. Όταν δεν δημιουργούν μαζί και πλημμυρικά φαινόμενα στις περιοχές του Μεσολογγίου. Σου έρχονται λοιπόν οι αντιδραστικοί σταυροφόροι της κατακρήμνισης και μιλούν για την «προστασία άγριων ονειρικών τοπίων (πήγε κανείς από δαύτους και τους δικαστές του ΣτΕ να δει σήμερα από κοντά τις περιοχές των έργων;) και προστασία ολόκληρου πολιτισμού (SIC) που έζησε σε αρμονία με τη φύση..». Αυτά ακριβώς και άλλα ανάλογα έχουν ισχυριστεί κατά καιρούς οι φερόμενοι προστάτες βουνών, δασών, διπόδων και τετραπόδων στον ορεινό όγκο της Πίνδου. Κανένας τους δεν είπε ότι ολόκληρη η πόλη και περιοχή του Αγρινίου υδρεύεται από τα νερά του θεσσαλικού Αχελώου.
Ο εξαίρετος Νίκος Μάργαρης (έφυγε από τη ζωή το 2013) καθηγητής των Πανεπιστημίων Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Αιγαίου και εμπνευστής του πρώτου στην Ελλάδα τμήματος οικολογίας στο Βόρειο Αιγαίο έγραψε κάποτε για τον Αχελώο, τους οικολόγους και την οικολογία στην Ελλάδα: «Οι άνθρωποι είναι υποχόνδριοι. Η οικολογία έγινε μόδα. Βαρέθηκα τους άσχετους «οικοχόνδριους» ,όπως τους αποκάλεσε ο Νίκος Δήμου. Δεν υπάρχουν οικολογικές αρχές στην Ελλάδα. Μιλάνε με ξόρκια. Με τα ξόρκια δεν μπορεί να φύγει μια αρρώστια. Οι χειρότεροι ακτιβιστές βρίσκονται στο ΣτΕ..». Ειδικά για το Ανώτατο Δικαστήριο έγραψε κι άλλα. Δεν θέλω να τα μεταφέρω εδώ. Θα σημειώσω μονάχα ότι στην περίπτωση του Αχελώου έχουμε μπλέξει με τους «ταλιμπάν» της ελληνικής οικολογίας. Όλα θέλουν να τα γκρεμίζουν, χωρίς να θέλουν ή να ξέρουν να χτίζουν. Είναι η ώρα να τους μιλήσει κάποιος με καθαρό λόγο, ότι ο κόσμος και η χώρα δεν βρίσκονται στην εποχή των παγετώνων.
Θα ήθελα να κλείσω αυτό το άρθρο με τα λόγια που έκλεισε πρόσφατη ομιλία του στο συνέδριο του Economist ο πρέσβης της Ολλανδίας στην Ελλάδα Casper Veldkamp: «Το 2016 η Ολλανδία εξήγαγε αγροτοδιατροφικά προϊόντα αξίας 9,4 δις ευρώ, που αντιπροσωπεύουν το 10% της ολλανδικής οικονομίας..». Στην Ελλάδα μιλάμε για διαφύλαξη ανύπαρκτων αρχαίων πολιτισμών, προστατευτέα άγνωστα μνημεία στην Πίνδο, πουλιά και ζώα που τάχα θα εξαφανιστούν από τα έργα και θέλουμε εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες του θεσσαλικου κάμπου να στραφούν ..σε ορεινές καλλιέργειες. Μήπως και φτάσουμε στη μηδενική παραγωγική αξία, ώστε να είμαστε έτοιμοι να κατοικίσουμε σε σπήλαια της 10ης προχριστιανικής χιλιετίας.
