Από τον Πέτρο Μπουρουτζή*
Χάρη στις πρωτοβουλίες και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του σχολικού συμβούλου φιλολόγων κ. Ιωάννη Ηλιούδη και σε συνεννόηση με τη διεύθυνση του σχολείου, επισκέφθηκαν το Γυμνάσιο Τσαριτσάνης τη Δευτέρα 9 Φεβρουαρίου 2015 ο κορυφαίος διεθνώς φιλόλογος – παλαιογράφος Αγαμέμνων Τσελίκας , προϊστάμενος του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου και του Εργαστηρίου Συντήρησης Χειρογράφων του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) με τη συνεργάτιδά του κ. Χριστίνα Κόσυβα.
Το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο (ΙΠΑ) αποτελεί ιδιαίτερο τμήμα του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης και ιδρύθηκε το 1974 από τον καθηγητή Λίνο Πολίτη. Σκοπός του είναι η σύσταση και η οργάνωση αρχείου μικροταινιών από χειρόγραφους κώδικες και ιστορικά αρχεία του ελληνικού χώρου. Επίσης η παροχή συμβουλών και πληροφοριών σχετικά με τη μελέτη των ελληνικών χειρογράφων, καθώς και η επιστημονική συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς του εσωτερικού και εξωτερικού για την προαγωγή της ελληνικής Παλαιογραφίας.
Ο γεννημένος στην Πάτρα κ. Αγαμέμνων Τσελίκας σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και ακολούθως, ως υπότροφος του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, ασχολήθηκε με το θέμα των ελληνικών χειρογράφων που γράφτηκαν στη Βενετία κατά την περίοδο της Αναγέννησης. Με υποτροφία του CNRS Γαλλίας συνέχισε την εργασία του στην Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισίων. Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης στο Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Από το 1980 εργάζεται στο Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, του οποίου και προΐσταται από το 1984. Έχει οργανώσει 120 παλαιογραφικές αποστολές στην Ελλάδα και το εξωτερικό για μικροφωτογράφηση και εντοπισμό νέων χειρόγραφων, και έχει δημοσιεύσει 70 μελέτες σχετικά με θέματα ελληνικής παλαιογραφίας. Τιμήθηκε με το σταυρό του Ταξιάρχου του Πανάγιου Τάφου ένεκα της ταξινόμησης του Αρχείου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και της δημοσιεύσεως του καταλόγου του. Να επισημάνουμε δε ότι ο κ. Τσελίκας αποκρυπτογράφησε τις οδηγίες χρήσης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, ενός ευρήματος οικουμενικής σημασίας που απασχόλησε και απασχολεί ευρέως επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο.
Εξαιρετικά σπάνια βιβλία και μοναδικά χειρόγραφα των μεγάλων δασκάλων του Γένους αλλά και σημαντικών ιστορικών, που χρονολογούνται από τον 16ο μέχρι τον 19ο αιώνα, συνθέτουν τον πολύτιμο θησαυρό της βιβλιοθήκης του Οικονόμου στην Τσαριτσάνη. Πρόκειται για μια ξεχωριστής σημασίας βιβλιοθήκη με σπάνιο υλικό, που περιλαμβάνει λεξικά, χάρτες, θρησκευτικά και ιστορικά κείμενα, εγχειρίδια, φιλολογικά έργα και χειρόγραφα του Οικονόμου εξ Οικονόμων, του Άνθιμου Γαζή, του Δημήτριου και Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, γνωστών πατριαρχών και επισκόπων και πολλών άλλων συγγραφέων. Αρκετό είναι επίσης και το αρχειακό υλικό με τα διάφορα οικονομικής φύσης έντυπα των Μονών Τσαριτσάνης και των Εκπαιδευτηρίων, έντυπα αλληλογραφίας σχετικά με τα Μετόχια και με άλλα περιουσιακά στοιχεία γενικά, που μέχρι σήμερα είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό.
Ο πνευματικός αυτός θησαυρός, αφού διασώθηκε από τους κατοίκους στις δύο μεγάλες καταστροφικές πυρκαγιές του προηγούμενου αιώνα, καταγεγραμμένος και ταξινομημένος, παραμένει αναξιοποίητος. Φυλάσσεται σε καλά προστατευμένους και κλειδαμπαρωμένους φωριαμούς στο φυσικό του χώρο, στο ιστορικό κτίριο της Οικονόμειου Σχολής Τσαριτσάνης – όπου στεγάζεται σήμερα το Γυμνάσιο της περιοχής- με εμφανή τα σημάδια της φθοράς, που άφησε πίσω του ο χρόνος, αλλά τυλιγμένα προσεκτικά και καλά δεμένα για να μην τα πειράξει το φως του ήλιου. Τα βιβλία δεν είναι δυνατό να μεταφερθούν σε άλλο χώρο ούτε να εκτεθούν σε κάποιες προθήκες. Πρέπει να διατηρηθούν και να μείνουν στην Τσαριτσάνη επειδή αποτελούν τμήμα της πολιτιστικής της κληρονομιάς. Είναι όμως αναγκαία η συντήρηση και η ψηφιοποίησή τους, ώστε να είναι προσβάσιμα για τον όποιο ερευνητή θελήσει να αντλήσει πληροφορίες από το σπάνιο αυτό υλικό, κυρίως τα χειρόγραφα, ώστε να αναδειχθούν οι ιστορικές αξίες της ορθοδοξίας και του Έθνους. Άλλωστε δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι το τρίγωνο Τύρναβος - Μονή Ολυμπιώτισσας Ελασσόνας – Τσαριτσάνη θεωρείτο το Πανεπιστήμιο της περιοχής στα χρόνια πριν την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους.
Το σημαντικότατο αυτό υλικό των χειρογράφων κίνησε το ενδιαφέρον του κ. Ηλιούδη και με ενέργειές του πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη του κ. Τσελίκα στο Γυμνάσιο Τσαριτσάνης ο οποίος σχημάτισε μια πρώτη εικόνα από το υπάρχον υλικό και όπως ο ίδιος ανέφερε θα προγραμματίσει και άλλες επισκέψεις και θα δρομολογήσει τις απαραίτητες ενέργειες για την ψηφιοποίηση των χειρογράφων ώστε να βγουν από την αφάνεια και επιτέλους να αξιοποιηθούν από τους μελετητές.
Παράλληλα ο κ. Τσελίκας ενημέρωσε τους εκπαιδευτικούς του σχολείου για τον ρόλο της Ελληνικής Παλαιογραφίας ως μία από τις φιλολογικές επιστήμες που τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει αυτονομηθεί και έχει σημειώσει σημαντική και θεαματική πρόοδο. Τόνισε επίσης τη σημαντική συμβολή του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) στην ανάδειξη , προβολή και αξιοποίηση του τεράστιου πνευματικού μας πολιτισμού.
Σαν διευθυντής του Γυμνασίου Τσαριτσάνης οφείλω από τη θέση αυτή να συγχαρώ και να ευχαριστήσω για την πρωτοβουλία του τον σχολικό σύμβουλο φιλολόγων κ. Ιωάννη Ηλιούδη καθώς και τον παλαιογράφο Αγαμέμνονα Τσελίκα, προϊστάμενο του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου και του Εργαστηρίου Συντήρησης Χειρογράφων του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης για την άμεση ανταπόκριση και το ενδιαφέρον του, με την ελπίδα ότι σύντομα ο πνευματικός θησαυρός που επί χρόνια φιλοξενείται στα ράφια της Βιβλιοθήκης του Γυμνασίου, θα δει σε ψηφιακή μορφή το φως της δημοσιότητας και θα αποτελέσει όχι μόνο ένα αξιόλογο εντρύφημα για όλους όσους ασχολούνται με τα γράμματα και τις τέχνες αλλά και φόρος τιμής προς το μεγάλο τέκνο της Τσαριτσάνης, του Έθνους και της Εκκλησίας, διδάσκαλο του γένους Κων. Οικονόμου τον εξ Οικονόμων.
* Ο κ. Πέτρος Μπουρουτζής είναι φιλόλογος, διευθυντής του Γυμνασίου Τσαριτσάνης
ΦΩΤΟ: Ο προϊστάμενος του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, κ. Αγαμέμνων Τσελίκας, ο οποίος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα χειρόγραφα της Οικονομείου Σχολής Τσαριτσάνης.
