Πέρυσι ανακοινώσαμε ότι θα χρειαζόμασταν ένα διώροφο λεωφορείο για να μεταφέρουμε τους 62 ανθρώπους που πιστεύαμε ότι κατέχουν όσα και οι 3,6 δισεκατομμύρια φτωχότεροι κάτοικοι του πλανήτη. Φέτος κάναμε ακριβέστερους υπολογισμούς. Και βρήκαμε ότι η ομάδα αυτή θα χωρούσε σε ένα βανάκι.
Απόψε, κάπου 800 εκατομμύρια κάτοικοι του πλανήτη – σχεδόν ένας στους εννιά – θα πάνε για ύπνο πεινασμένοι ή υποσιτισμένοι. Οι ενήλικες αυτής της κατηγορίας θα ξυπνήσουν χωρίς να ξέρουν πότε θα φάνε ξανά, αν θα έχουν δουλειά, πώς θα πληρώσουν τον γιατρό αν αρρωστήσουν. Την ίδια στιγμή, οι οκτώ άνδρες – ναι, είναι όλοι άνδρες – και οι δισεκατομμυριούχοι φίλοι τους θα ξυπνήσουν έχοντας κοιμηθεί λίγο καλύτερα και με τον πλούτο τους να έχει αυξηθεί κατά αμέτρητα εκατομμύρια την ώρα που εκείνοι κοιμόντουσαν.
Θα ήταν εύκολο να δαιμονοποιήσουμε αυτούς τους οκτώ, να τους παρουσιάσουμε ως σύμβολα του αυξανόμενου χάσματος μεταξύ των πιο πλούσιων και των υπολοίπων. Αλλά θα ήταν άδικο. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται μερικοί από τους πιο γενναιόδωρους φιλάνθρωπους του κόσμου, καθώς και άνθρωποι σαν τον Γουόρεν Μπάφετ και τον Μπιλ Γκέιτς που έχουν καταγγείλει τις ανισότητες στον κόσμο. Οι οκτώ αυτοί άνθρωποι δεν είναι η αιτία της φτώχειας στην οποία ζουν τόσα εκατομμύρια. Είναι όμως οι ισχυρότεροι εκπρόσωποι ενός οικονομικού συστήματος όπου ο πλούτος γεννά περισσότερο πλούτο. Ενός συστήματος όπου ο πλούτος σημαίνει δύναμη και επιρροή, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε νόμους και πρακτικές που βοηθούν τους πλούσιους να γίνουν πλουσιότεροι.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι με τους οκτώ αυτούς άνδρες, αλλά με ένα αποτυχημένο σύστημα. Η μείωση του χάσματος ανάμεσα στους πλούσιους και τους υπόλοιπους δεν θα επιτευχθεί με το να ζητήσουμε από οκτώ άνδρες να αλλάξουν συμπεριφορά, αλλά με το να δημιουργήσουμε μια πιο ανθρώπινη οικονομία, όπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν θα κατέχει τον ίδιο πλούτο με το υπόλοιπο 99%. Μια οικονομία που θα ενθαρρύνει και θα επιβραβεύει φυσικά τις επιχειρήσεις και την καινοτομία, αλλά ταυτόχρονα θα προσφέρει σε όλους μια ευκαιρία στη ζωή και θα εξασφαλίζει ότι η επιτυχία των ατόμων και των επιχειρήσεων ωφελεί τους υπόλοιπους, δεν τους βλάπτει.
Η οικονομία μας επιβραβεύει πολλές φορές την κακή συμπεριφορά, αντί να την αποθαρρύνει. Η φοροδιαφυγή κοστίζει στις φτωχές χώρες πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, τα οποία θα μπορούσαν να διατεθούν για την υγεία ή την εκπαίδευση των πληθυσμών αυτών. Αλλά και οι πλούσιες χώρες ζημιώνονται πολλά δισεκατομμύρια. Κι όμως, οι κυβερνήσεις επιτρέπουν στις εταιρείες να χρησιμοποιούν τα παραθυράκια του νόμου και τις νέες τεχνολογίες για να μην πληρώνουν το φορολογικό μερίδιο που τους αναλογεί. Οι μικρές επιχειρήσεις που πληρώνουν κανονικά τους φόρους τους υποχρεώνονται να ανταγωνιστούν τις πολυεθνικές σε ένα άνισο περιβάλλον, με αποτέλεσμα να προσπαθούν κι εκείνες να αξιοποιήσουν όποια δυνατότητα έχουν για να μειώσουν το βάρος.
Η διαπίστωση πως το χρήμα γεννά χρήμα ταιριάζει γάντι στον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες εταιρείες αμείβουν τα στελέχη τους. Στη Βρετανία, ο διευθύνων σύμβουλος μιας εταιρείας κερδίζει σήμερα 130 φορές περισσότερα από τον μισθό του μέσου υπαλλήλου του. Η αντίστοιχη αναλογία πριν από τριάντα χρόνια ήταν 10 με 20 φορές.
Σε μια μελέτη 700 ειδικών που έγινε ενόψει της συνόδου αυτής της εβδομάδας στο Νταβός, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ επισημαίνει ότι η ανισότητα συνιστά τη μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια οικονομία. Ο ίδιος παράγων ευθύνεται για τη συνεχιζόμενη ακραία φτώχεια, την πολιτική αστάθεια, τη βία και την πόλωση των κοινωνιών. Παρ’όλα αυτά, οι ηγέτες που θα λάβουν μέρος σε αυτή τη σύνοδο δεν θα δώσουν απαντήσεις – εκτός από την αύξηση του ΑΕΠ.
Έχουμε σημειώσει τεράστια πρόοδο στη μείωση της φτώχειας και η δημιουργία πλούτου έχει συμβάλει αποφασιστικά σε αυτή την κατεύθυνση. Τα πραγματικά εισοδήματα των πιο φτωχών κατοίκων του πλανήτη έχουν αυξηθεί όμως μόλις κατά 3 δολάρια τον χρόνο τα τελευταία 25 χρόνια. Πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι η οικονομική ανάπτυξη και η δημιουργία πλούτου δεν αρκούν για να εξασφαλίσουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για όλους.
Μια οικονομία που λειτουργεί σωστά απαιτεί από τις εταιρείες να συνεισφέρουν στην κοινωνία, όχι να προσπαθούν να κερδίσουν από αυτήν. Απαιτεί από τις κυβερνήσεις να επιβραβεύουν, όχι να τιμωρούν, τις εταιρείες που συμπεριφέρονται καλά. Απαιτεί από εμάς να διαχειριζόμαστε καλύτερα τα κίνητρα αποταμίευσης, επένδυσης και δημιουργίας θέσεων εργασίας. Υπεύθυνη ηγεσία – το θέμα της φετινής συνόδου του Νταβός - σημαίνει ανάληψη πρωτοβουλιών από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις για την εξάλειψη της παγκόσμιας φτώχειας και τη μείωση των ανισοτήτων.
Του Mark Goldring
(*) Ο Μαρκ Γκόλντρινγκ είναι πρόεδρος της Oxfam
(Πηγή: The Guardian)
