Καμιά από τις κρίσεις των τελευταίων μηνών δεν έχει καταφέρει να κάμψει την αντίσταση της Ένωσης. Την ίδια στιγμή, όμως, δεν λύνεται και κανένα πρόβλημα. Οι Βρυξέλλες ελπίζουν να διατηρήσουν αυτή την εύθραυστη ισορροπία (καμιά ρήξη, αλλά και καμιά βελτίωση) και απέναντι στις νέες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει: την άνοδο των εξτρεμιστών και το νέο τοπίο που διαμορφώνεται εξαιτίας του Brexit.
Η προσπάθεια να διηγηθεί κανείς την πορεία της Ευρώπης είναι σαν να θέλει να περιγράψει τα χρώματα ενός χαμαιλέοντα: αλλάζουν ανάλογα με το περιβάλλον, με τους κινδύνους και με τις κρίσεις. Μια έρευνα του YouGov έδειξε ότι οι ψηφοφόροι είναι πιστοί σε αξίες όπως ο σεβασμός της εξουσίας. Μια μελέτη του Χάρβαρντ αναφέρει ότι στην Ευρώπη σημειώνεται ένα είδος πολιτισμικής αντεπανάστασης, με τη σχετική εγκατάλειψη των «προοδευτικών αξιών». Φαίνεται λοιπόν πως η οικονομική κρίση δίνει έδαφος σε προβλήματα άλλου είδους. Η ανάκαμψη είναι μέτρια και γεμάτη παγίδες - Ελλάδα, Ιταλία -, αλλά η μεταναστευτική κρίση είναι μόνιμη, οι τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν αναδείξει τα κενά στην ασφάλεια και η αναταραχή στον νότο (Συρία) και τα ανατολικά (Ρωσία) συμβάλλει σε ένα ταραγμένο περιβάλλον, όπου θα εισβάλει σε λίγες ημέρες και ο Ντόναλντ Τραμπ. «Ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια γεωπολιτική ύφεση», επισημαίνει ο Ιαν Μπρέμερ από το ίδρυμα Eurasia Group. Και η Ευρώπη μοιάζει να διέρχεται μια υπαρξιακή κρίση.
Πέρα από τις συγκεκριμένες απειλές, ο κίνδυνος της παράλυσης είναι διπλός. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι υποχρεωμένοι να προετοιμαστούν για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι διαπραγματεύσεις θα είναι μακρές και έντονες και θα σηματοδοτήσουν ένα «πριν» κι ένα «μετά» για την ΕΕ. Την ίδια στιγμή, όμως, οι εκλογικές αναμετρήσεις του 2017 στο Παρίσι και το Βερολίνο υποχρεώνουν την ΕΕ να κινείται στο «ρελαντί». Οι μόνοι τομείς στους οποίους θα μπορούσε να σημειωθεί πρόοδος είναι εκείνοι της άμυνας και της ασφάλειας.
Από την άλλη πλευρά, ο νέος ρόλος των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, η πολιτική του Βλαντιμίρ Πούτιν και η τρομοκρατική απειλή «υποχρεώνουν την Ευρώπη να κάνει ένα βήμα μπροστά και στην εξωτερική πολιτική, έστω και με τον κίνδυνο να σημειωθούν διαφωνίες σε ζητήματα όπως οι κυρώσεις προς τη Ρωσία», επισημαίνει ο Φιλίπ Λεγκρέν, πρώην σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Στην Ολλανδία θα πραγματοποιηθούν εκλογές τον Μάρτιο, με αρκετά κόμματα αποφασισμένα να φράξουν τον δρόμο στον ξενόφοβο Γκέερτ Βίλντερς. Τη νύχτα της 7ης προς 8η Μαΐου θα γνωρίζουμε επίσης αν πλησιάζουμε προς μια Ευρώπη των Τραμπ: η Μαρίν Λεπέν μπορεί να περάσει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, αλλά τα ινστιτούτα δημοσκοπήσεων ουσιαστικά αποκλείουν την τελική της νίκη. Κι ύστερα θα υπάρξει η δοκιμασία του Σεπτεμβρίου για τη Μέρκελ: οι δημοσκοπήσεις τής δίνουν τη νίκη, προβλέπουν όμως και σημαντική ενίσχυση του AfD.
Οι Γερμανοί εκτιμούν τη σταθερότητα που έχει φέρει η καγκελάριος, το νέο πολιτικό τοπίο όμως μπορεί να την αποδυναμώσει. Θα είναι πιο δύσκολο γι' αυτήν να κάνει παραχωρήσεις στην Τουρκία για να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα της συμφωνίας για τη μετανάστευση. Θα της είναι πιο δύσκολο να αναζητήσει αξιόπιστες διεξόδους για την Ελλάδα, όπως και να διατηρήσει μια σκληρή γλώσσα σε σχέση με το Brexit.
«Όλες αυτές οι δυσκολίες θα μεταφερθούν στο ευρωπαϊκό επίπεδο», προβλέπει ο Γιάκομπ Κίρκεγκορ από το Peterson Institute.
Tα τελευταία χρόνια, η κρίση αποδείχθηκε πιο έξυπνη και εφευρετική από τους πολιτικούς που τρέχουν από πίσω της. «Η κατάσταση είναι σοβαρή: η θυσία των εθνικών συμφερόντων γίνεται όλο και πιο δύσκολη, και έχουμε δει διάφορες εκδηλώσεις του ευρωσκεπτικισμού, από δημοψηφίσματα όπου κανείς δεν υπερασπίζεται την Ευρώπη μέχρι την άρνηση της ανατολικής Ευρώπης να δεχθεί πρόσφυγες», λέει ανώτατη ευρωπαϊκή πηγή. «Ο πολιτικός λόγος των Κατσίνσκι και των Ορμπαν είναι όλο και πιο επιθετικός και οι υπόλοιπες χώρες αρχίζουν να κουράζονται με αυτή τη στάση».
Η Κομισιόν είναι πιο αισιόδοξη. «Το 2017 δεν θα είναι η χρονιά του Brexit, αλλά των πρώτων ψηγμάτων της διαπραγμάτευσης, τα προβλήματα δεν θα αρχίσουν να εμφανίζονται πριν από το 2018», σημειώνουν κοινοτικές πηγές. «Και στη Γαλλία, στην Ολλανδία ή στη Γερμανία δεν πρόκειται να κυβερνήσουν οι λαϊκιστές: αν το πολιτικό τοπίο ξεκαθαρίσει, θα φυσήξει αέρας υπέρ της Ευρώπης ύστερα από δύο πολύ δύσκολα χρόνια».(Πηγή: El Pais)(*) Ο Κλάουντι Πέρεθ είναι αρθρογράφος της El Pais
Του Κλάουντι Πέρεθ (*)
