Αντίθετα, η εξήγηση αυτού του φαινομένου μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτή, με χρήση κοινής λογικής, χωρίς να απαιτούνται ειδικές γνώσεις: Στις δυτικές δημοκρατίες, οι κυβερνώντες έχουν πολλούς περιορισμούς. Υπάρχει διάκριση εξουσιών, υπάρχουν πολλές θεσμικές δικλείδες και πολλές ανεξάρτητες αρχές. Επίσης, η οικονομική ισχύς διαχέεται σε πολλά οικονομικά κέντρα. Αντίθετα στη χώρα μας, η εκάστοτε κυβέρνηση ελέγχει σχεδόν τα πάντα: Τράπεζες, ΜΜΕ ως και Δικαιοσύνη. Επιπλέον, ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της εθνικής οικονομίας. Ο Έλληνας πρωθυπουργός έχει πολλή περισσότερη εξουσία, από τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου ή τον Αμερικανό Πρόεδρο! Ο δεύτερος δεν θα μπορούσε ούτε στο όνειρό του να φανταστεί ότι μπορεί να ελέγξει τι θα πουν οι δημοσιογράφοι του BBC κι ο τρίτος πρέπει να περάσει από 40 κύματα για να μεταρρυθμίσει το ασφαλιστικό της χώρας του. Αντιστοίχως, πολύ μικρότερα είναι και τα ποσοστά της οικονομικής δραστηριότητας, που ελέγχει άμεσα το κράτος σε Η.Β. και ΗΠΑ.
Αν πάμε ανατολικότερα (Τουρκία, Ρωσία, Β. Κορέα) αυξάνουν ακόμα περισσότερο οι διοικητικές και οικονομικές εξουσίες των κυβερνώντων. Είναι λογικό λοιπόν στην Ελλάδα τα κόμματα να κάνουν τα πάντα για να κερδίσουν στις εκλογές, στην Τουρκία να αξίζει να ρισκάρεις ακόμα και πραξικόπημα και στη Β. Κορέα ακόμα και φόνο ή πόλεμο για να πάρεις την εξουσία. Δεν είναι ζήτημα DNA. Έχει να κάνει με το πόσα είναι τα "λάφυρα" της εξουσίας. Και στην Ελλάδα είναι πολλά: ολόκληρο το (έτσι κι αλλιώς τεράστιο για τις δυνατότητες της χώρας) δημόσιο, μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας, περνάει σε μια νύχτα στον απόλυτο έλεγχο του νικητή των εκλογών. Αν λοιπόν θέλουμε μια δημοκρατία περισσότερης συνεργασίας και λιγότερης διαμάχης, θα πρέπει πρώτα να μειώσουμε σημαντικά τα "λάφυρα", που η εκλογή συνεπάγεται. Να διαχωρίσουμε πραγματικά τις πολιτειακές εξουσίες (Κοινοβούλιο, Κυβέρνηση, Δικαιοσύνη), να αυξήσουμε και να ενδυναμώσουμε τις Ανεξάρτητες αρχές και να απελευθερώσουμε περαιτέρω την οικονομία, κάνοντας όλο και περισσότερους να εξαρτώνται όλο και λιγότερο από το κράτος.
2) Άκουγα πάλι πρόσφατα, τη ...βαρύγδουπη είδηση, ότι «οι 62 πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου κατέχουν το 50% του παγκόσμιου πλούτου». Ας σκεφτούμε λίγο τι σημαίνει αυτό. Ορισμένοι πιστεύουν πως ο παγκόσμιος πλούτος είναι ένα σταθερό νούμερο και πως θα ήταν δικαιότερο να μοιράζεται σε πιο ίσα μέρη. Πως, με άλλα λόγια, κάποιοι είναι πλούσιοι επειδή πήραν από τους υπόλοιπους, κάτι που ήδη υπήρχε. Δεν είναι όμως έτσι!
Ας υποθέσουμε πως ο παγκόσμιος πλούτος είναι σήμερα 100 και αύριο, εξαιτίας μιας δικής σας ανακάλυψης, γίνεται 120. Σε ποιον ανήκουν αυτά τα καινούργια 20 παγκόσμιου πλούτου; Θα πρέπει να μοιραστεί σε ίσα μέρη σε όλο τον πλανήτη; Πόσα θα ήταν δίκαιο να κρατήσετε εσείς από τα επιπλέον που παρήγαγε η δική σας ανακάλυψη; Το 80% ; Το 50% ; Το 20% ;
Η ιστορία δείχνει πως, όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό που κρατά αυτός που παράγει πλούτο, τόσο μεγαλύτερο είναι και το κίνητρο του για παραγωγή. Αντίθετα, όταν το ποσοστό που κρατά μικραίνει και το ποσοστό που διανέμεται μεγαλώνει, κάποια στιγμή χάνεται το ενδιαφέρον για νέα παραγωγή. Γίνεται αποδοτικότερο να εισπράττεις από την παραγωγή των άλλων παρά να παράγεις ο ίδιος. Τελικά κανείς δεν παράγει νέο πλούτο.
Αυτό συνέβη με τον Κομμουνισμό: κανένας δεν είχε κίνητρο να παράξει και οι πολίτες μοιράζονταν σε ίσα μέρη τη φτώχεια τους. Αντίθετα, στον Καπιταλισμό το κίνητρο - και συνεπώς η παραγωγή - είναι μεγάλο. Έτσι, ο πλούσιος γίνεται πλουσιότερος αλλά κι ο φτωχός γίνεται πλούσιος ή έστω λιγότερο φτωχός. Μπορεί η διαφορά μεταξύ τους να αυξάνει (και καλώς αυξάνει, διαφορετικά θα χάνονταν το κίνητρο για παραγωγή) αλλά η απόλυτη θέση τόσο πλουσίων όσο και φτωχών βελτιώνεται: έχουν καλύτερη υγεία από πριν, υψηλότερο προσδόκιμο ζωής, καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Ένας φτωχός ευρωπαϊκού κράτους ζει πολύ καλύτερα από έναν μεσαίο ή και πλούσιο αφρικανό, μάλιστα όχι εξαιτίας του δικού του κόπου (που μπορεί να είναι μηδενικός) αλλά του κόπου αυτών που παράγουν στη χώρα του.
Ομοίως, οι 62 αυτοί πολύ πλούσιοι άνθρωποι (οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι επιστήμονες της πληροφορικής ή άνθρωποι που έφεραν επανάσταση στους τρόπους του παγκόσμιου εμπορίου και του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και οι οποίοι εξακολουθούν να εργάζονται και σήμερα), με τον πλούτο που παράγουν κάνουν και εμάς πλουσιότερους σε απόλυτα νούμερα. Ο υπολογιστής που χρησιμοποιεί ο καθένας μας στο μαγαζί του, βελτιώνει την απόδοση και της δικής του επιχείρησης, ακόμα κι αν καθόλου δεν συμμετείχε ο ίδιος στην εφεύρεση ή την κατασκευή του. Δεν είναι λοιπόν δίκαιο αυτός που τον εφηύρε και αυτός που τον παράγει, να κρατήσει ένα μεγάλο μέρος των εσόδων του για τον εαυτό του; Δεν κερδίζει και ο υπόλοιπος κόσμος από αυτό;
Υπάρχει και κάτι άλλο: όταν λέμε "κατέχει πλούτο" τί εννοούμε; Ότι έχει τα λεφτά του κάπου ακουμπισμένα και κάθεται επάνω τους; Όχι βέβαια! Τα χρήματα αυτά είναι επενδυμένα σε επιχειρήσεις που δίνουν δουλειά σε χιλιάδες άλλους ανθρώπους! Επιχειρήσεις που συνεχίζουν να παράγουν και να καινοτομούν, πηγαίνοντας τον κόσμο εμπρός. Αν δεν υπήρχαν αυτοί που κατέχουν το 50% του παγκόσμιου πλούτου, ούτε ο πλούτος που παρήγαγαν θα υπήρχε. Θα είμαστε όλοι ακόμα φτωχότεροι. Δεν θα υπήρχε κάτι επιπλέον να μοιραστεί το υπόλοιπο 50% του πλανήτη. Ενώ τώρα υπάρχει: ο πλανήτης μοιράζεται ένα μέρος αυτού του νέου πλούτου, που κάποιοι άλλοι παρήγαγαν!
* Του Γ. Καραβάνα (karavanas1@yahoo.gr)
*Ο Γιώργος Καραβάνας είναι μορ. βιολόγος - γενετιστής
