Κατά την παράδοση, μία από τις τρεις εικόνες της θεομήτορος, ο Ευαγγελιστής Λουκάς την παρέδωσε σε έναν μαθητή του τον Ανανία. Η Παναγία η Αθηναία ή Αθηνιώτισσα Παναγία. Αργότερα η ιερή εικόνα μεταφέρθηκε στη Θήβα, όπου οι Θηβαίοι ανήγειραν προς τιμήν της περίλαμπρο ναό και παρέμεινε στην πόλη των Θηβών έως και τα έτη του αυτοκράτορος Θεοδοσίου του Α' (379-380). Η Θεοτόκος εμφανίστηκε στον ευσεβή χριστιανό Βασίλειο και τον ανιψιό του Σωτήριο, τους οποίους κάλεσε να απαρνηθούν τα εγκόσμια και να αλλάξουν τα ονόματά τους σε Βαρνάβα και Σωφρόνιο αντίστοιχα. Οι δύο άνδρες όταν μετέβησαν στη Θήβα για να προσκυνήσουν την Παναγία την Αθηναία άκουσαν φωνή να τους λέει: Εγώ προπορεύομαι τέκνα, όπως προείπαν, εις όπερ εξελεξάμην, όρος του Μελά μεθ' ημών ούσα. Οι δύο μοναχοί αφού προσκύνησαν στα Μετέωρα και στην Ιερά Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους ανεχώρησαν με πλοιάριο και έφθασαν στη Μαρώνεια της Θράκης και συνέχεια πεζοπορώντας έφθασαν στη Ραιδεστό, την Κωνσταντινούπολη και από εκεί στην Τραπεζούντα, όπου προσκύνησαν τη Θεοτόκο και την κάρα του Αγίου Ευγενίου και κατευθύνθηκαν στο όρος Μελά. Μέσα από τη βλάστηση αντίκρισαν την κορυφή του όρους Μελά και τα χελιδόνια εισέρχονταν και εξέρχονταν προς αυτούς, σε σπηλιά, την οποία όταν οι δύο μοναχοί εισήλθαν είδαν την ιερή εικόνα σε μια εσοχή των βράχων. Οι μοναχοί στο σπήλαιο αυτό έκτισαν ένα μικρό κελί και αργότερα στην ιερή μονή το έτος 380 μ.Χ. Η ιερή μονή γνώρισε μεγάλη αίγλη επί της δυναστείας των Κομνηνών, ιδιαίτερη μέριμνα στη μονή επέδειξε ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ' Κομνηνός, ο οποίος σώθηκε σε μια θαλασσοταραχή και χάρισε στο μοναστήρι 50 χωριά που αποτέλεσαν αργότερα την εξαρχείαν της Μονής. Πολλοί υπήρξαν και οι Σουλτάνοι που ευεργέτησαν το μοναστήρι με σουλτανικά φιρμάνια. Μετά τη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού με τα 300 χιλιάδες αθώα θύματα, το μοναστήρι έπαυσε να λειτουργεί (1923) και αφού υπέστη φθορές από τη μισαλλοδοξία των Τούρκων μετετράπη σε μουσείο. Από τα ιερά κειμήλια της ιστορικής μονής που φυλάσσονται στην Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στο όρος Βέρμιο της Βέροιας είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ο σταυρός του αυτοκράτορα Αλέξιου Γ' και το Ευαγγέλιο. Ύστερα από 90 συναπτά έτη σιωπής η Ιερή Μονή της Παναγίας ανέστη και ο κ. Βαρθολομαίος ετέλεσε την πρώτη πατριαρχική λειτουργία στο παλλάδιο του ποντιακού ελληνισμού. Όσα ζήσαμε, είδαμε και ακούσαμε ήταν θαύματα. Ήταν μέρα πασχαλιάς. Και τώρα κάθε χρόνο το σημείο συνάντησης όλων μας, είναι εκεί ψηλά στο όρος Μελά του ιστορικού Πόντου, στη Χάρη της Σουμελιώτισσας Παναγίας.
Νικόλαος Σισκόπουλος
Α' ΚΑΠΗ
