Νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις για τη νόσο Alzheimer

* Ομιλία και αναγόρευσή σε διδάκτορα του κορυφαίου επιστήμονα κ. Κωνσταντίνου Γ. Λυκέτσου αύριο και ώρα 6.30 μ.μ. στη Βιόπολη Λάρισας

Η νόσος Alzheimer αποτελεί τη συχνότερη μορφή άνοιας με περισσότερα από 50 εκατομμύρια ανθρώπους να ζουν με τη νόσο παγκοσμίως. Χαρακτηρίζεται από προοδευτική έκπτωση της μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών και οδηγεί σε απώλεια αυτονομίας του ατόμου και σοβαρή αναπηρία.

Η διάγνωση σήμερα βασίζεται σε κλινικά κριτήρια (λήψη ιστορικού, εξέταση νοητικών λειτουργιών και νευρολογική εξέταση), καθώς και σε εργαστηριακές και απεικονιστικές μεθόδους, ενώ η υπάρχουσα φαρμακοθεραπεία είναι συμπτωματική και επιτυγχάνει μόνο καθυστέρηση στην εξέλιξη του νοσήματος. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η έρευνα για τη νόσο Alzheimer έχει εμφανίσει αξιοσημείωτη πρόοδο, με νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις να ανοίγουν τον δρόμο για έγκαιρη διάγνωση, ακόμη και σε προκλινικό στάδιο και περισσότερο στοχευμένες και αιτιολογικές θεραπείες. Καθώς το νόσημα έχει μια μακρά προκλινική περίοδο15-20 ετών, στη διάρκεια της οποίας συσσωρεύονται αλλοιώσεις στον εγκέφαλο, χωρίς, ωστόσο, να εκδηλώνονται συμπτώματα, η έγκαιρη διάγνωση της νόσου θεωρείται κρίσιμη, καθώς επιτρέπει την έναρξη θεραπειών σε πρωιμότερο στάδιο, όταν ακόμη δεν έχουν εγκατασταθεί μη αναστρέψιμες εγκεφαλικές βλάβες, τροποποιώντας κατά τον τρόπο αυτόν τη φυσική πορεία του νοσήματος. Για τον λόγο αυτόν είναι σημαντικός ο ρόλος βιοδεικτών που να μπορούν να ανιχνεύσουν το νόσημα πρώιμα στην πορεία του.
Οι βιοδείκτες στη νόσο Alzheimer που χρησιμοποιούνται σήμερα, δηλαδή η μέτρηση των επιπέδων Αβ αμυλοειδούς και πρωτεΐνης tau, λειτουργούν ως μετρήσιμες παράμετροι που αντικατοπτρίζουν θεμελιώδη χαρακτηριστικά της παθοφυσιολογίας της νόσου και λαμβάνονται από το εγκεφαλονωτιαίο υγρό μετά από οσφυονωτιαία παρακέντηση, η οποία, ωστόσο, αποτελεί μια επεμβατική μέθοδο. Ως αποτέλεσμα μακροχρόνιων ερευνών, είμαστε πλέον πολύ κοντά στην αξιόπιστη μέτρηση των βιοδεικτών της νόσου στο περιφερικό αίμα, γεγονός που θα επιτρέψει την ανίχνευση του νοσήματος στον γενικό πληθυσμό, την εξατομικευμένη εκτίμηση του κίνδυνου εμφάνισης νοητικών διαταραχών και βεβαίως, την έγκαιρη διάγνωση της νόσου με μια απλή αιμοληψία.
Επιπρόσθετα, η μέτρηση της συγκέντρωσης μορίων σχετιζόμενων με τον μηχανισμό της νόσου Alzheimerσε εξωσώματα, δηλαδή εξωκυτταρικά κυστίδια, τα οποία προέρχονται από κύτταρα του εγκεφάλου και διαχέονται στο περιφερικό αίμα, συνιστά μια καινούρια προσέγγιση στον εντοπισμό νέων, μη επεμβατικών και πρακτικών βιοδεικτών της νόσου.
Επιπλέον, μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως ερευνητικά, όπως η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (Positron Emission Tomography, PET), που στηρίζεται στην ανάδειξη διαφορών κατά την πρόσληψη ραδιενεργούς ουσίας σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, ανάλογα με τις παθολογικές μεταβολές που υπάρχουν στην κάθε περιοχή π.χ. λόγω της συσσώρευσης του Αβ αμυλοειδούς, αναμένεται το προσεχές διάστημα να περάσουν στην καθημερινή κλινική πρακτική. Τέλος, οι ψηφιακοί βιοδείκτες αποτελούν σημαντικό τομέα εξελισσόμενης έρευνας. Μέσω ειδικών εφαρμογών ελέγχονται και καταγράφονται πιθανά σημάδια/εκδηλώσεις από τη συμπεριφορά, την ομιλία ή τις καθημερινές δραστηριότητες, που πιθανώς αντικατοπτρίζουν τη νευροπαθολογία που συσσωρεύεται με τον χρόνο στον εγκέφαλο. Ακολούθως, τα δεδομένα αυτά συλλέγονται και αναλύονται με τεχνικές τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης και ελέγχεται η δυνατότητά τους να προβλέψουν την πιθανότητα το συγκεκριμένο άτομο να εμφανίσει ή όχι νόσο Alzheimer στο μέλλον.
Όσον αφορά τις εξελίξεις στη φαρμακοθεραπεία της νόσου Alzheimer, την αιχμή του δόρατος αποτελούν σήμερα δύο διαφορετικά μονοκλωνικά αντισώματα, τα οποία στοχεύουν στο αμυλοειδικό σκέλος της νόσου Alzheimer, η λεκανεμάμπη και η δονανεμάμπη, τα οποία είτε έχουν λάβει, είτε αναμένουν να λάβουν έγκριση τόσο από τον Αμερικάνικο Οργανισμό Φαρμάκων (Food and Drug Administration-FDA) όσο και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). Η ανακάλυψή τους μετά από πολλά χρόνια ερευνών και η έγκριση χορήγησής τους αποτελούν ορόσημο στην ιστορία του νοσήματος, καθώς πρόκειται για τις πρώτες αιτιολογικές θεραπείες, οι οποίες μόνο αισιοδοξία μπορούν να προσφέρουν στους ασθενείς σήμερα, αλλά και προσδοκίες για ακόμα αποτελεσματικότερες και ασφαλέστερες θεραπείες στο μέλλον.Για όλες τις νεότερες διαγνωστικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις για τη νόσο Alzheimer θα μιλήσει αύριο Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2024 και ώρα 18.30 ο κορυφαίος επιστήμονας κ. Κωνσταντίνος Γ. Λυκέτσος, tακτικός καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Johns Hopkins, κάτοχος της έδρας Elizabeth Plank Althouse και διευθυντής του Τομέα Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς στο Johns Hopkins Bayview, στην ειδική τιμητική εκδήλωση που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στη διάρκεια της οποίας θα αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η τελετή θα πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο «Ιπποκράτης», στη Βιόπολη Λάρισας, αύριο Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2024 και ώρα 18.30. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.