αληθινά παραμύθια που δεν γράφονταν με σκοπό να μείνουν ως μαρτυρίες ή αυτοβιογραφική κατάθεση, αλλά για παραμυθία και αναγνωστική απόλαυση» τονίζει στην «Ε» ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Χρίστος Ζαφείρης με αφορμή την παρουσίαση του νέου του βιβλίου «Ο καιρός του Χρόνου» (εκδόσεις «Επίκεντρο») σήμερα και ώρα 8 μ.μ. στο Γαλλικό Ινστιτούτο Λάρισας. Ο εκ Κρανιάς Ελασσόνας Χρίστος Ζαφείρης στη συνέντευξή του αναφέρεται στο νέο του βιβλίο στο οποίο βγήκαν στην επιφάνεια «καταχωνιασμένα βιώματα», το πώς γεννήθηκε και πραγματώθηκε η ιδέα του συγκεκριμένου βιβλίου, το πόσο Κρανιά «κρύβεται» στο βιβλίο, την απάντηση στο δίλημμα δημοσιογράφος ή συγγραφέας, ενώ δηλώνει ότι παραμένει «ουτοπικός οπαδός του τυπωμένου χαρτιού, αν και οι καιροί έχουν αλλάξει». Μιλώντας δε για τον τίτλο του βιβλίου του ο Χρίστος Ζαφείρης θα σημειώσει ότι: «Είναι τίτλος μιας τοιχογραφίας του 18ου αιώνα από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου της ιστορικής Τσαριτσάνης».
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
• Κύριε Ζαφείρη, «Ο καιρός του χρόνου», μιλήστε μας για το νέο σας βιβλίο...
- Στον δύσκολο καιρό της μάστιγας και της κλεισούρας, για να απασχολώ τα χέρια και το μυαλό μου, βρήκα καταφύγιο στη μνήμη και τον αναστοχασμό. Έτσι βγήκαν καταχωνιασμένα βιώματα και ιστορίες της ζωής μου που τις κατέγραφα και τις έστελνα ηλεκτρονικά σε φίλους μου, ως σήματα παρουσίας και ευψυχίας. Τους άρεσαν και με παρότρυναν να συνεχίσω. Έτσι προέκυψαν τα 18 αφηγήματα του «Καιρού του Χρόνου». Είναι το δεύτερο προσωπικό «λογοτεχνικό» βιβλίο μου, που έχει αυτοβιογραφικές αναφορές, καθώς τα περισσότερα που έγραψα ως τώρα είναι εκλαϊκευτικές ιστορίες για τη Θεσσαλονίκη και τον μείζονα ελληνισμό.
• Τα 18 διηγήματα κινούνται αυτόνομα ή τα διατρέχει κάποιο νήμα;
- Κοινός άξονας είναι η επιλεκτική μνήμη, το ενοχλητικό παρελθόν. Το τελικό απόθεμα δεν συνιστά μια αυτοβιογραφία μου, αλλά μια αντιπροσωπευτική κατάθεση από την πορεία της ζωής μου. Είναι όπως γράφω στην εισαγωγή, «σπαράγματα (κομμάτια) και σπαραγμοί της ξοδεμένης ζωής». Είναι προσωπικές απλές ιστορίες του καφενείου ή του σύγχρονου φέισμπουκ, αληθινά παραμύθια που δεν γράφονταν με σκοπό να μείνουν ως μαρτυρίες ή αυτοβιογραφική κατάθεση, αλλά για παραμυθία και αναγνωστική απόλαυση.
• Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο αυτό και πώς πραγματώθηκε;
- Το βιβλίο «Ο Καιρός του Χρόνου» είναι παιδί της πανδημίας. Στράφηκα χωρίς ιεραρχήσεις σε ξεχασμένες εικόνες, στα παιδικά μου χρόνια, στο χωριό, στη φοιτητική ζωή, στις οδυνηρές μνήμες της δικτατορίας, στις πλάκες και τις τραυματικές εμπειρίες του στρατού, στα δύσκολα χρόνια της μάχιμης δημοσιογραφίας επί Χούντας, την παραμονή μου στην επαρχία, ως καθηγητής σε Γυμνάσια της Πτολεμαΐδας και ως υποψήφιος βουλευτής το 1977 στον Νομό Κοζάνης, στα διάφορα δημοσιογραφικά ρεπορτάζ εδώ και στα Βαλκάνια, ακόμη και σε πιο σύγχρονα βιώματα που είχαν απωθηθεί από τις προτεραιότητες της καθημερινότητας στο μνημονικό περιθώριο.
• Γιατί «Ο καιρός του χρόνου»;
- Είναι τίτλος μιας τοιχογραφίας του 18ου αιώνα από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου της ιστορικής Τσαριτσάνης. Απεικονίζει τον τροχό της ανθρώπινης ζωής από τη γέννηση του ανθρώπου ως τον θάνατό του. Στην παράσταση ο άνθρωπος ανεβαίνει με νεανικές μορφές ως τα σαράντα του και παίρνει τον κατήφορο γέροντας πια ώσπου να τον καταπιεί ο δράκοντας, ο θάνατος. Η λέξη «καιρός» στα αρχαία και βυζαντινά χρόνια σήμαινε την ευκαιρία, την κατάλληλη στιγμή που είχε ο άνθρωπος για να αξιοποιήσει όσο γίνεται καλύτερα τον χρόνο για τον εαυτό του. Έτσι όλες οι παράμετροι και οι σημασίες του τίτλου της τοιχογραφίας ταιριάζουν και στα δικά μου μέτρα, στον δικό μου χρονοτροχό. Πώς έζησα και τι ευκαιρίες άδραξα. Αυτή είναι και η δομή του βιβλίου μου.
• Πόσο Κρανιά Ελασσόνας υπάρχει στο βιβλίο αυτό;
- Το χωριό μου είναι παρόν και ακοίμητο στο βιβλίο μου. Μνήμες και βιώματα του τόπου μου έχουν αποτυπωθεί και στο αυτοτελές αφήγημά μου «Το Ξενάχωμα» που κυκλοφόρησε από τον Εξάντα το 2002. Αρκετά αφηγήματα του αυτοβιογραφικού «Καιρού» επισκέπτονται τον γενέθλιο τόπο, την Κρανιά Ελασσόνας, και πολλές μνήμες είναι παρούσες και ζωντανές ως σήμερα και με συγκινούν. Όμως μετά τη φυγή των γονιών μου, το σπίτι στο χωριό μένει έρημο, ερειπώνεται και δεν το επισκέπτομαι πια. Ωστόσο, παρά τις προσωπικές αλλαγές, τις σπουδές και τις εμπειρίες ζωής που συγκρότησαν την προσωπικότητά μου και διατρέχουν το βιβλίο, η κρανιώτικη αύρα και η συναισθηματική και αξιακή κληρονομιά της οικογένειας και του χωριού μου με συντροφεύουν ισόβια.
• Τα πρώτα κείμενα αναφέρονται στον τόπο καταγωγής σας, την Κρανιά Ελασσόνας...
- Το πρώτο και μεγάλο τμήμα της μνήμης είναι η παιδική ηλικία και ο τραχύς τόπος όπου είδα το φως της ζωής. Από την πρώτη στιγμή της συγγραφής του με πολιόρκησαν οι παιδικές μνήμες, τα δραματικά βιώματα μιας δύσκολης εποχής, της μετεμφυλιακής περιόδου, που συμπίπτει με τη μαθητική μου ζωή. Είναι ο τόπος και οι μνήμες που καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία μου και κρατούν μεγάλο αξιακό απόθεμα στο μυαλό μου. Ωστόσο δεν έχουν νοσταλγική χροιά, είναι μια ρεαλιστική κατάθεση της έντονης επιλεκτικής μνήμης.
• Ο μεγάλος Ντίνος Χριστιανόπουλος είχε αναφέρει ότι κάποια βιβλία σας «αποτελούν ένα είδος δημοσιογραφικής λογοτεχνίας», οπότε αναπόφευκτα προκύπτει η ερώτηση: είστε δημοσιογράφος ή συγγραφέας;
- Αισθάνομαι ισόβια δημοσιογράφος με παράλληλο στόχο την τελειοποίηση της γλώσσας μου στη συγγραφή βιβλίων, που μου δίνουν συμπληρωματικά και τη δεύτερη ιδιότητα. Αν και ο αείμνηστος Ντίνος έγραψε ότι κάποια βιβλία μου «αποτελούν ένα είδος δημοσιογραφικής λογοτεχνίας», δεν θεωρώ ότι μετέχω του λογοτεχνικού σιναφιού. Το γεγονός ότι είμαι μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης δεν μου προσδίδει αυτοδικαίως αυτήν την ιδιότητα.
• Ως «εφημεριδάς» που είστε, είστε αισιόδοξος για το αύριο του έντυπου Τύπου;
- Παραμένω ουτοπικός οπαδός του τυπωμένου χαρτιού, αλλά οι καιροί άλλαξαν. Οι παραδοσιακές εφημερίδες, που έχουν σήμερα τα σύμφυτα προβλήματα της χρονοβόρας και κοστοβόρας παραγωγής, θα υποκύψουν και θα κληρονομήσουν οσονούπω τη λαμπρή παράδοση της εφημεριδογραφίας στο δίδυμο αδέρφι τους, την ηλεκτρονική εφημερίδα. Κοστίζει φθηνότερα, είναι αμεσότερη στην ειδησεογραφία, φτάνει αστραπιαία και στο πιο απρόσιτο σημείο, το οποίο η χάρτινη εφημερίδα προσεγγίζει με εμπόδια και καθυστέρηση. Δεν είναι θέμα αν είμαι αισιόδοξος για την τύχη του χάρτινου Τύπου, είναι θέμα ρεαλισμού, οικονομίας, άμεσης ενημέρωσης και αγοράς. Κοντολογίς η παραδοσιακή εφημεριδογραφία συρρικνώνεται δραστικά και θα εξαφανιστεί μαζί με τους τελευταίους οπαδούς και νοσταλγούς της.
