Η «Τόσκα» του Τζιάκομο Πουτσίνι ανεβαίνει στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας από την Συμφωνική Ορχήστρα Λάρισας, υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Χρήστου Κτιστάκη, σε συνεργασία με την Εταιρία Λυρικού Θεάτρου Ελλάδος (Skull of Yorick Productions) και το Σύλλογο Φίλων της Συμφωνικής Ορχήστρας Λάρισας.
Την σκηνοθεσία-φωτισμούς υπογράφει ο Φίλιππος Μοδινός ενώ τα σκηνικά είναι του Γιώργου Λεπίδα. Τόσκα είναι η Κασσάνδρα Δημοπούλου, ενώ μεταξύ των καλλιτεχνών που θα συμμετάσχουν στο εγχείρημα αυτό θα είναι και μαθητευόμενοι της νέας σχολής όπερας Opera da Camera Oscura, μία πρωτοβουλία της Εταιρίας Λυρικού Θεάτρου Ελλάδος, όπου δίδεται βήμα σε νέους καλλιτέχνες από Ελλάδα και εξωτερικό να συμμετέχουν σε επαγγελματικές παραγωγές όπερας. Ερμηνεύουν: Τόσκα: Κασσάνδρα Δημοπούλου, Καβαραντόσσι: Φίλιππος Μοδινός, Σκάρπια: Πέτρος Σαλάτας, Σακριστάνο: Γιάννης Νάκος, Αντζελόττι/Φύλακας: Βασίλης Ασημακόπουλος, Σπολέττα: John Rownan, Σιαρόνε: Γιάννης Νάκος. Στην παράσταση συμμετέχουν μέλη των χορωδιών InDonnation, Μουσικός Σύλλογος Λάρισας, Μουσικός Σύλλογος Τυρνάβου, Μικτή χορωδία Δ.Ω.Λ. παιδική χορωδία Δ.Ω.Λ. Μονωδοί. Παραστάσεις θα δοθούν επίσης τον Νοέμβριο στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Η προπώληση εισιτηρίων συνεχίζεται στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας
Τα γεγονότα της πρώτης παραγωγής της Τόσκα
Με τη δράση της όπερας να έχει τεθεί στη Ρώμη, η επιλογή του Ρικόρντι για την ιταλική πρωτεύουσα ήταν η πλέον κατάλληλη, προτάθηκε όμως και για λόγους διπλωματίας, αφού θεώρησε ότι θα κολακέψει το κοινό της πρωτεύουσας, και τον τοπικό πατριωτισμό. Ο εκδότης όμως δεν είχε υπολογίσει δύο παραμέτρους. Η πρώτη παράμετρος ήταν η συνεπαγόμενη αντικληρικοκρατία της όπερας που εκδηλώνεται όχι μόνο από τον Καβαραντόσσι αλλά και από το γεγονός ότι ο κακοποιός απεικονίζεται σαν ένας ευσεβής πιστός. Αυτό δημιούργησε μία περίεργη άποψη για την Καθολική Εκκλησία και θα μπορούσε πιθανότατα να πάει κόντρα στο ρεύμα πολλών θεατών, αλλά και ενάντια στο Βατικανό. Το δεύτερο πράγμα που ίσως να είχε αρνητική επιρροή στην υποδοχή της όπερας ήταν ο παραδοσιακός ανταγωνισμός που υπήρχε ανάμεσα στη Ρώμη και τις πόλεις της βόρειας Ιταλίας, όπως το Μιλάνο και η Τοσκάνη. Εκείνο που δεν υποψιάστηκε ο Ρικόρντι όμως, ήταν ότι η ενοχλητική πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής θα γινόταν η αιτία για τη νευρική ένταση που κυριάρχησε στο Teatro Costanzi το βράδυ της πρεμιέρας στις 14 Ιανουαρίου 1900. Υπήρξε παρεμπιπτόντως, μία αξιοσημείωτη σύμπτωση: δέκα χρόνια νωρίτερα, ο Μασκάνι είχε παρουσιάσει στο ίδιο θέατρο την Καβαλλερία Ρουστικάνα, την όπερα που σήμανε τη γέννηση του βερισμού.
Ο Τίτο Ρικόρντι διέπραξε σφάλμα τακτικής, προσλαμβάνοντας τον Φ. Α. Χοχενστάιν, έναν διάσημο γερμανό σκηνογράφο, δυσανασχετώντας με αυτό τον τρόπο τους ρωμαϊκούς κύκλους. Επιπλέον δημιουργήθηκε μια καταιγίδα διαμαρτυριών όταν έδωσε αυστηρές οδηγίες για τις πρόβες. Κανένας ξένος, συμπεριλαμβανομένων των κριτικών και των συγγενών των καλλιτεχνών, δεν επιτρεπόταν να παρακολουθήσει τις δοκιμές. Η δικτατορική συμπεριφορά του Τίτο, η φήμη ότι οι αντίπαλοι και οι ακόλουθοί τους επρόκειτο να είναι παρόντες για να καταστρέψουν την πρεμιέρα, ανεξάρτητα από τα καλλιτεχνικά πλεονεκτήματα του νέου έργου, σε συνδυασμό με το έντονο αίσθημα της ζήλιας για τη Ρώμη και τη θέση της ως πρωτεύουσα, γέμισαν με ανασφάλεια τους καλλιτέχνες εκείνο το βράδυ οι οποίοι αισθάνονταν σαν να κάθονται σε ένα βαρέλι που ήταν έτοιμο να εκραγεί οποιαδήποτε στιγμή. Ορισμένοι μάλιστα έλαβαν ανώνυμα απειλητικά γράμματα. Πριν από την έναρξη της πρεμιέρας ένας αστυνομικός ζήτησε να δει τον μαέστρο στα καμαρίνια για να τον προειδοποιήσει για πιθανότητα ρίψης βόμβας στο θέατρο, οπότε ο Μουνιόν θα έπρεπε να ξεκινήσει τον Εθνικό Ύμνο. Θα παρευρίσκονταν η Βασίλισσα Μαργαρίτα, μέλη της κυβέρνησης και γερουσιαστές, και αυτό ήταν η αιτία στις φημολογίες της προγραμματισμένης πολιτικής δολοφονίας.
Η παράσταση άρχισε με θορυβώδη ταραχή στο αμφιθέατρο, και ο μαέστρος σταμάτησε απότομα τρέχοντας στα παρασκήνια τρέμοντας από φόβο, αφού πριν χρόνια είχε βιώσει μια πραγματική έκρηξη στην όπερα Liceo στη Βαρκελώνη που προκάλεσε πολλούς θανάτους. Ωστόσο, η αιτία της αναστάτωσης αποδείχθηκε εντελώς αβλαβής: κάποιοι αργοπορημένοι θεατές προσπαθώντας να φτάσουν στις θέσεις τους προκάλεσαν τις βίαιες διαμαρτυρίες των ήδη καθήμενων. Η ηρεμία αποκαταστάθηκε, η όπερα ξεκίνησε από την αρχή και ολοκληρώθηκε χωρίς διακοπές. Ωστόσο υπήρξε αμφιβολία για την ποιότητα της απόδοσης, λόγω της εξαιρετικά έντονης ατμόσφαιρας. Αυτό αναφέρθηκε σε ορισμένες ανακοινώσεις τύπου που μιλούσαν για τα «νεύρα και την αγωνία της πρώτης νύχτας» επισημαίνοντας όμως ότι οι επόμενες παραστάσεις θα αναδείκνυαν τις λεπτομέρειες και τις αξίες που δεν έγιναν αντιληπτές στην πρεμιέρα.
*Βιβλιογραφία Carner, M., Giacomo Puccini: Tosca (Cambridge: Cambridge University Press, 1985).
Κέλλυ Αναστασιάδου, μουσικολόγος ΑΠΘ, μέλος της Συμφωνικής Ορχήστρας Λάρισας
