θύματα, τεράστιες καταστροφές σε υποδομές, ζωικό κεφάλαιο και φυτική παραγωγή. Η ιστορία δείχνει ότι ανάλογης έντασης φαινόμενο δεν έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν. Ήταν επόμενο η έκταση των ζημιών να προκαλέσει την οργή των πλημμυροπαθών εναντίον της κεντρικής εξουσίας, αλλά και εναντίον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για πιθανές παραλείψεις ή ελλείψεις του κρατικού μηχανισμού στην προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου. Φυσικά, στο απυρόβλητο δεν έμεινε ο περιφερειάρχης Κώστας Αγοραστός ο οποίος κατηγορήθηκε για καθυστέρηση στην εκτέλεση των σχετικών έργων, για “έργα βιτρίνας”, για κακή ποιότητα κατασκευών και τέλος για διάθεση των πόρων σε προβολή και όχι σε έργα ουσίας.
Στις φωνές των ανθρώπων που υπέστησαν τις ζημιές, δικαιολογημένες λόγω της καταστροφής, προστέθηκαν και οι φωνές των αντιπολιτευομένων τον Περιφερειάρχη οι οποίοι είδαν τη θεομηνία σαν ευκαιρία να μετατρέψουν μία συντριπτική ήττα στις περιφερειακές εκλογές σε πιθανότητα καλύτερου αποτελέσματος για τις παρατάξεις τους, κάτι που συνηθίζεται στην πολιτική κονίστρα και όχι μόνο σε επίπεδο Τοπική Αυτοδιοίκησης.
Χρησιμοποίησα την εμπειρία μου σαν διπλωματούχου μηχανικού επί 40 χρόνια ανατρέχοντας στη “ΔΙΑΥΓΕΙΑ” και τα πρακτικά του Περιφερειακού Συμβουλίου, καθώς και τα δεδομένα της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Κρίσιμη χρονική στιγμή ήταν το 2020 όταν η θεομηνία «Ιανός» είχε επιφέρει σημαντικές ζημιές στη Θεσσαλία και επέβαλε την ανάγκη νέων αντιπλημμυρικών έργων εκτός από αποκατάσταση των καταστροφών.
Κι αυτό επειδή ενώ όλες οι αντιπλημμυρικές μελέτες στη χώρα μας γίνονται για ύψος βροχής 200 mm και περίοδο επαναφοράς 50 έτη ο «Ιανός» με ύψος βροχής από 264 mm έως 350 mm προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές. Ανέτρεξα λοιπόν και επεξεργάστηκα όλα τα δεδομένα (οικονομικά και τεχνικά) για να φθάσω σε κάποια συμπεράσματα τα οποία μοιράζομαι μαζί σας.
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας μετά τον «Ιανό» προχώρησε στην ολοκλήρωση της ψηφιακής απεικόνισης των ρεμάτων της Θεσσαλίας, ένα εργαλείο το οποίο της επιτρέπει να παρακολουθεί όλα τα ρέματα απορροής και ταυτόχρονα να προκηρύσσει μελέτες και παρεμβάσεις με ακρίβεια. Κατόπιν προκήρυξε μία σειρά από αντιπλημμυρικά έργα για να προλάβει ανάλογης έκταση φαινόμενα, περίπου 70, ύψους 164,6 εκατομμυρίων ευρώ.
Τα έργα αυτά αφορούσαν καθαρισμό και διευθετήσεις ρεμάτων, κατασκευή συρματοκιβωτίων (σαρζανέτ), αποκατάσταση και διευθέτηση κοίτης σε συνολικό μήκος πάνω από 400 χιλιόμετρα ρεμάτων. Προσέξτε: όσα από τα έργα αυτά προκηρύχθηκαν με τη διαδικασία του κατεπείγοντος με διαπραγμάτευση και ανάθεση (με εκπτώσεις της τάξης του 15-20%) ολοκληρώθηκαν σε άμεσο χρονικό διάστημα και παραδόθηκαν.
Όσα προκηρύχθηκαν με μειοδοτικό διαγωνισμό είτε βρίσκονται ακόμη σε διαδικασία κατασκευής και ολοκλήρωσης είτε δεν έχουν συμβασιοποιηθεί ακόμη διότι έχουν γίνει ενστάσεις και προσφυγές από εργολάβους που κατέθεσαν προσφορές (έργα ύψους 24 εκατ. ευρώ).
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο Δημήτρης Κουρέτας, αντίπαλος του Κώστα Αγοραστού στις επικείμενες εκλογές, σε όσες συνεδριάσεις του απερχομένου Περιφερειακού Συμβουλίου παρευρέθηκε ψήφισε τις αναθέσεις με τη διαδικασία του κατεπείγοντος.
Η παρέμβασή του για επίτευξη μεγαλυτέρων εκπτώσεων κατά την διαπραγμάτευση (λογικό και θεμιτό υπό όρους) οδήγησε σε έκπτωση 51% ενός συγκεκριμένου έργου, το οποίο είναι ακόμη στη φάση της ολοκλήρωσης.
Με την προειδοποίηση της ΕΜΥ για τον «Daniel» η Περιφέρεια προέβη άμεσα σε καθαίρεση πρόχειρων φραγμάτων που είχαν σκοπό την άρδευση, ενίσχυσε τα υπάρχοντα, έβγαλε στα καίρια σημεία πάνω από 270 μηχανήματα εκσκαφής και φορτώσεως, φορτηγά με αδρανή υλικά και έστειλε όλο τον μηχανισμό υποστήριξης με τεχνικούς και εκπροσώπους της ΤΑ σε κάθε καίριο σημείο.
• Τι λοιπόν συνέβη
και η Θεσσαλία πνίγηκε;
Πρώτη, κύρια και καθοριστική αιτία είναι ο όγκος του νερού. Η θεομηνία ενέσκηψε με πρωτοφανή τρόπο ανατρέποντας όλα τα μέχρι τούδε γνωστά δεδομένα. Το ύψος βροχής ξεπέρασε τα 200 mm στις περισσότερες περιπτώσεις φθάνοντας μέχρι και σε 1050 mm (Ζαγορά), ενώ υπερέβη τα δεδομένα του «Ιανού « κατά 7 έως 12 φορές ανά περιοχή. Περιοχές όπως η Μεταμόρφωση, ο Βλοχός και το Κεραμίδι που αποτελούν λεκάνες απορροής τεσσάρων ποταμών πνίγηκαν όπως ήταν επόμενο. Η δυσαναλογία μεταξύ των αντιπλημμυρικών έργων και του όγκου του νερού ήταν τόσο μεγάλη που ακόμη και η κοιλάδα των Τεμπών, ο φυσικός αγωγός παροχέτευσης συνολικά των ομβρίων τη θεσσαλικής πεδιάδας αποδείχθηκε μικρή για την έγκαιρη απορροή τους. Το ύψος του Πηνειού στον χώρο της πεζογέφυρας της Αγίας Παρασκευής ξεπέρασε τα δέκα μέτρα, γεγονός που καταγράφηκε για πρώτη φορά στην γνωστή ιστορία της περιοχής.
Δεύτερη αιτία είναι η έλλειψη ενός κεντρικού συντονιστικού οργάνου, το οποίο θα έχει την στελέχωση και την εμπειρία να διαχειρισθεί φαινόμενα ανάλογης έντασης και έκτασης. Η κυβέρνηση αντέδρασε γρήγορα ιδρύοντας τον σχετικό φορέα αλλά φυσικά κατόπιν εορτής, όπως έγινε και σε όλες τις Πολιτείες των ΗΠΑ στον Κόλπο του Μεξικού μετά τον τυφώνα Κατρίνα. Έτσι οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν από αρμόδιους και αναρμόδιους εκπροσώπους της ΤΑ (σπάσιμο φραγμάτων κ.τ.λ.) είχαν αμφίβολα αποτελέσματα ενώ ένας έμπειρος κεντρικός φορέας θα δρούσε συντονισμένα και με στοχευμένες παρεμβάσεις προλαμβάνοντας τα χειρότερα.
Θεωρώ κατάφωρα άδικες και υποβολιμαίες τις κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εναντίον της Περιφέρειας Θεσσαλίας από “αρμόδιους” και αναρμόδιους. Δεν μπορεί να κατηγορείται η περιφέρεια επειδή δεν λειτούργησαν τα αντλιοστάσια που είναι ευθύνη του ΓΟΕΒ. Στον αντιπολιτευτικό τους οίστρο νεόκοποι πολιτικοί στον χώρο της ΤΑ κατηγόρησαν την Περιφέρεια ότι “έκανε την γέφυρα στα Φαρσαλα και γκρεμίστηκε” ενώ η νεοκατασκευασθείσα γέφυρα άντεξε και γκρεμίστηκε η παλαιά, κατασκευής του 1962. Η γέφυρα του Παλαιόπυργου κατασκευής 1992 δέχθηκε έντονα πλήγματα στην έδραση της κεντρικής κολώνας της από τον πρωτοφανή όγκο νερού και όταν αυτή υποχώρησε κατέρρευσε στο μέσον της. Πώς να προβλεφθεί αυτό από τους μελετητές της εποχής με τα τότε δεδομένα; Κατηγορήθηκε ό Κώστας Αγοραστός ότι «έδωσε τα έργα στην ΤΕΡΝΑ» όταν η συγκεκριμένη εταιρεία δεν πήρε ούτε ένα έργο από την Περιφέρεια Θεσσαλίας, η οποία προτίμησε σχεδόν όλες τις σοβαρές τεχνικές εταιρείες της περιοχής.
Βρέθηκαν επίσης μερικοί πολιτικάντηδες του καφενείου που ισχυρίστηκαν ότι η περιφέρεια διέθεσε χρήματα σε προβολή του έργου της αντί για την κατασκευή αντιπλημμυρικών, όταν ακόμη και άσχετοι γνωρίζουν ότι τα χρήματα προβολής του έργου κάθε περιφέρειας προβλέπονται από ειδικό κονδύλιο του ΕΣΠΑ και δεν έχουν σχέση με την χρηματοδότηση των έργων.
Φυσικά όταν κάποιος έχει βιώσει την καταστροφή στην περιουσία του είναι εύκολο να θεωρήσει οποιονδήποτε βρει μπροστά του σαν υπεύθυνο, άκριτα και άδικα, χωρίς να έχει την δυνατότητα να ψάξει αν όντως αυτή είναι η πραγματικότητα. Όμως σε κάθε περίπτωση είναι καλή η πολιτική αντιπαράθεση και η κριτική επιβεβλημένη αλλά να είναι στηριγμένη σε πραγματικά στοιχεία και όχι σε ψιθύρους, υποβολιμαίες διαδόσεις, ψέματα και λάσπη.• Τι θα γίνει την επόμενη ημέρα;
Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον πραγματικότητα. Επιβάλλεται νέα σχεδίαση της αντιπλημμυρικής προστασίας και τα απαιτούμενα έργα, παρεμβάσεις με μεγάλο προϋπολογισμό, ανήκουν στον γενικότερο σχεδιασμό του Υπουργείου ξεφεύγοντας από τις δυνατότητες της Περιφέρειας Θεσσαλίας.
Εδώ ας υπενθυμίσουμε ότι αν είχαν ολοκληρωθεί τα έργα του Αχελώου με τα φράγματα στο Μουζάκι και στην Πύλη η κατάσταση θα ήταν διαφορετική. Η διαχείριση της λεκάνης απορροής στη Μεταμόρφωση, Βλοχό, Παλαμά με διοχέτευση στη διευρυμένη κοίτη του Πηνειού που θα έπαιρνε τα νερά της εκτροπής του Αχελώου θα αποσυμφορούσε την επιβαρυμένη περιοχή. Πρόκειται για έργα με μεγάλο κοστολόγιο (για παράδειγμα το φράγμα της Σκοπιάς που ολοκληρώνεται υπερβαίνει σε κόστος τα 270 εκατ. ευρώ), αλλά είναι απαραίτητα για να εξασφαλίσουν την επόμενη ημέρα.
Διαφορετικά θα οδηγηθούμε σε ερημοποίηση της περιοχής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το οικοσύστημα και την εθνική οικονομία. Απαιτούνται επομένως γενναίες αποφάσεις, σχεδίαση και εξασφάλιση της χρηματοδότησης από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. Έχει η κυβέρνηση τη διάθεση να το κάνει με σχέδιο, όραμα και προοπτική; Μένει να το δούμε.
