Εισηγητές στο θέμα που αφορούσε στην "Πολεοδομική εξέλιξη των Φαρσάλων από τον 19ο αιώνα έως σήμερα" ήταν ο τοπογράφος μηχανικός κ. Χρήστος Κόκαλης και η πολιτικός μηχανικός κ. Ηλέκτρα Θελούρα.
Τα πρακτικά του επιστημονικού συνεδρίου εκδόθηκαν σε βιβλίο με τίτλο "Τα Φάρσαλα και η ευρύτερη περιοχή τους".
Οι εισηγητές ανέφεραν για την πολεοδομική ανάπτυξη των Φαρσάλων ότι ήταν ανάλογη των οικονομικών, δημογραφικών και κοινωνικών μεταβολών και των γενικότερων κοινωνικοοικονομικών εξελίξεων της εκάστοτε περιόδου.
Η αντικατάσταση των χαμηλών κτιρίων, από μεγάλες οικοδομές τύπου πολυκατοικίας, που κατασκευάστηκαν κυρίως με αντιπαροχή, σήμανε την καθ' ύψος ανάπτυξη της πόλης.
Εργα ανάπτυξης πραγματοποιήθηκαν στους κοινόχρηστους χώρους κυρίως με την εκτεταμένη πεζοδρόμηση των κεντρικών δρόμων.
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1881
Επί Τουρκοκρατίας τα Φάρσαλα ονομάζονταν "Τσατάλτζα", που σήμαινε σταυροδρόμι. Στα Φάρσαλα κατοικούσαν 130 χριστιανικές οικογένειες, που διέμεναν κυρίως στη συνοικία "Βαρούσι". Οι δρόμοι των Φαρσάλων ήταν λιθόστρωτοι-καλντερίμια. Οι κατοικίες και τα κτίρια γενικά ήταν μονώροφα. Στην πλειοψηφία τους ήταν φτιαγμένα είτε με πλινθία, είτε με ξυλότοιχο, αλλά υπήρχαν και αρκετά λιθόκτιστα. Τα περισσότερα (κυρίως τα τούρκικα) έχουν ανδρωνίτη και γυναικωνίτη και περιβάλλονταν από μεγάλο κήπο με αποτέλεσμα η πόλη να θεωρείται σχετικά αραιοκατοικημένη. Ανασταλτικοί παράγοντες στην ανάπτυξη της πόλης ήταν: Το γενικό επίπεδο ζωής ήταν εξαιρετικά χαμηλό, ο τρόπος παραγωγής κατοικίας ήταν στα χέρια των κατοίκων και ήταν ολοφάνερη η έλλειψη κρατικής μέριμνας και παρέμβασης.
ΠΟΛΕΜΟΣ - ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΩΣ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ
Στην Ελλάδα το επιστημονικό ενδιαφέρον για την εξέλιξη των ελληνικών πόλεων ξεκινά μετά τη δεκαετία του 1940 και το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Αρχικά σχετίζεται με τη σύνταξη πολεοδομικών μελετών και σταδιακά, μετά τη δεκαετία του 1960, ασχολείται με την εξέλιξη της αστικοποίησης και την αστική ανάπτυξη γενικότερα.
Η περίοδος που ακολουθεί μέχρι και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επιφέρει σημαντικές εξελίξεις στον πολεοδομικό ιστό.
Την περίοδο 1955-1983 παρατηρείται μια έξαρση οικοδομικής δραστηριότητας και παράλληλα έχουμε την εμφάνιση νομοθετημάτων που αφορούν θέματα χάραξης πολιτικής ρύθμισης του χώρου.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1960, αρχίζει μια νέα περίοδος ανοικοδόμησης, που αυτή τη φορά θα φέρει ριζικές αλλαγές στην αστική μορφολογία και θα μεταβάλει ανεπανόρθωτα τον κοινωνικό χαρακτηρισμό των ανθρωπίνων σχέσεων και τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων. Είναι η εποχή της αντιπαροχής, που θα αντικαταστήσει τη μονώροφη ή διώροφη επώνυμη κατοικία, με την ανώνυμη αστική πολυκατοικία, τον κήπο και την αυλή με τον τσιμεντωμένο ακάλυπτο χώρο. Η ανάγκη χωροθέτησης των λειτουργιών του δομημένου περιβάλλοντος είναι πλέον επιτακτική. Τα προβλήματα όμως παραμένουν, διότι τα διάφορα νομοσχέδια προβλέπουν περιορισμένες ρυθμίσεις χωρίς να συνδέουν τα γενικότερα χωροταξικά προβλήματα, με τα ειδικά προβλήματα της κάθε περιοχής. Η πληθυσμιακή έκρηξη συνετέλεσε στη ραγδαία εξάπλωση του αστικού ιστού και η απουσία της κρατικής μέριμνας όξυνε τα προβλήματα του χώρου. Εργα ανάπλασης πραγματοποιήθηκαν στους κοινόχρηστους χώρους, κυρίως με την εκτεταμένη πεζοδρόμησης των κεντρικών δρόμων, πρωταρχικός στόχος των οποίων ήταν να επισημανθεί ο σύνθετος ρόλος του κέντρου της πόλης. Στην πραγματικότητα η επέκταση των πλατειών και η πεζοδρόμηση των κεντρικών αρτηριών απέβλεπε:
- Στην εξισορρόπηση του φαινομένου της καθ' ύψος ανάπτυξης, βασική συνέπεια της έντονης αστυφιλίας και της πληθυσμιακής μεγέθυνσης.
- Στη μειωμένη προσφορά γης στο εγκεκριμένο πολεοδομικό σχέδιο για ανοικοδόμηση.
- Στην έλλειψη βασικών υποδομών στις ακραίες συνοικίες της πόλης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κάθε πόλη είναι μοναδική στον χώρο και ο τρόπος δόμησής της ή το δομημένο περιβάλλον διαμορφώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.
Η βιώσιμη αστική ανάπτυξη επιβάλει την υιοθέτηση βασικών αρχών σχεδιασμού. Η εσκεμμένη ή μη παράλειψη των αρχών αυτών, κάτι που αποτέλεσε σύνηθες φαινόμενο τις περασμένες δεκαετίες στην Ελλάδα, οδήγησε σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος των πόλεων και τη δημιουργία στους κατοίκους της ανάγκης "φυγής" από τις πόλεις.
Η αναστροφή αυτής της κατάστασης προϋποθέτει:
- Τη λήψη μέτρων βελτίωσης του αστικού περιβάλλοντος.
- Την αισθητική βελτίωση των κτιρίων.
- Τη βελτίωση των συνθηκών ηλιασμού και αερισμού των κτιρίων.
- Την αύξηση των ελεύθερων χώρων.
- Την επίλυση των κυκλοφοριακών και άλλων συναφών προβλημάτων.
ΦΑΡΣΑΛΑ (Γραφείο "Ε")
Του Αχ. Μπακαλέξη
