Οι εκδηλώσεις ήταν αφιερωμένες στην 5η Μεραρχία Κρητών που πολέμησε στα αφιλόξενα βουνά της Αλβανίας, οι στρατιώτες της οποίας έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα για την υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας. Αξιοσημείωτο δε είναι πως όσοι μαχητές γλίτωσαν από τα εχθρικά πυρά και τα κρυοπαγήματα, μετά τη συνθηκολόγηση με τον εχθρό, κατέληξαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα, το πρώτο που λειτούργησε στη χώρα, εγκαινιάζοντας μια ιδιότυπη σχέση Κρήτης-Λάρισας.
Η έναρξη των εκδηλώσεων έγινε με δοξολογία στον ιερό ναό του Αγίου Αχιλλίου, ενώ αμέσως μετά ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στο Ηρώο των Πεσόντων.
Εν συνεχεία οι εκδηλώσεις συνεχίστηκαν στη Λέσχη Αξιωματικών Λάρισας. Εκεί ο δάσκαλος, Κρητικός στην καταγωγή, Δημήτρης Δραγανιδάκης με γλαφυρό λόγο έκανε γνωστά γεγονότα για την 5η Μεραρχία που δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό. Αναφέρθηκε στην πορεία 450 χιλιομέτρων από τη Θεσσαλονίκη όπου ήταν στρατοπεδευμένη μέχρι τα βουνά της Αλβανίας και τις μάχες απαράμιλλης ανδρείας που έδωσαν στην Κλεισούρα, την Τρεμπεσίνα, στον αυχένα της Μετζγκόρανη και την κορυφή Πούντα Νορντ. Η 5η Μεραρχία καταφέρνει και τρέπει σε φυγή τον εχθρό, αλλά η μάχη με το κρύο, το χιόνι, τα κρυοπαγήματα, είναι αδυσώπητη. Μέχρι την εαρινή επίθεση του Μουσολίνι και την απώθησή της, σε λιγότερους από δύο μήνες δηλαδή από τα 16.000 παλικάρια της Μεραρχίας πάνω από 8.500 ήταν νεκρά. Τόσες απώλειες δεν είχαν μεραρχίες που πολεμούσαν επί πέντε μήνες στην πρώτη γραμμή από τον Οκτώβριο του ’40.
Όμως και μετά τη συνθηκολόγηση, όπως ανέφερε ο Δημήτρης Δραγανιδάκης, όσοι κατάφεραν να σωθούν στα βουνά της Αλβανίας, συλλαμβάνονται από τον Γερμανό κατακτητή και στέλνονται στο στρατόπεδο «εξόντωσης» της Λάρισας, το πρώτο που λειτούργησε εν Ελλάδι. «Τους πρώτους 10 μήνες έμειναν στο στρατόπεδο της Λάρισας μόνο οι Κρήτες της ηρωικής 5ης Μεραρχίας, οι οποίοι δέχθηκαν άθλια συμπεριφορά από τον κατακτητή. Οι συνθήκες διαβίωσης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης ήταν άθλιες. Όταν οι δήμιοι τους έβγαζαν για καταναγκαστικά έργα, έκοβαν χόρτα και τα έτρωγαν ωμά για να ξεγελάσουν την πείνα τους. Ρακένδυτοι λιμοκτονούσαν, ενώ τα καταναγκαστικά έργα προκαλούσαν περαιτέρω εξάντληση και αποδυνάμωση των αιχμαλώτων. Οι κακουχίες, οι επιδημίες, η πείνα και η βαναυσότητα των φρουρών προκάλεσαν απώλειες εκατοντάδων ανθρώπων. Σαν να μην έφθαναν όλα αυτά ήλθε και ο βαρύς χειμώνας του 1941-42. Τη νύχτα η θερμοκρασία έπεφτε στους μείον 18 βαθμούς. Οι εξαντλημένοι και ημίγυμνοι Κρητικοί δεν άντεξαν. Το καρότσι της Δημαρχίας ερχόταν κάθε μέρα στο στρατόπεδο για να παραλάβει πτώματα. Από τους περίπου 1.300 Κρητικούς με τις απάνθρωπες τιμωρίες και τη φοβερή πείνα, οι περισσότεροι πέθαναν από τις κακώσεις, την αβιταμίνωση, την ψώρα, την ελονοσία και την τρέλα» ανέφερε μεταξύ άλλων ο Δημήτρης Δραγανιδάκης.
Αμέσως μετά επιδόθηκε η πλακέτα στον έφεδρο αξιωματικό και πολεμιστή στο Αλβανικό Μέτωπο, Λάζαρο Αρσενίου, ο οποίος παρά τα 103 χρόνια με κοφτερή μνήμη και οξυδέρκεια αναφέρθηκε στα τότε γεγονότα κάνοντας και παραλληλισμούς με το σήμερα.
Θεατρικό αναλόγιο ανέγνωσε η ερασιτέχνης ηθοποιός και κρητική στην καταγωγή κ. Χατζημαρκάκη, ενώ οι εκδηλώσεις έκλεισαν με κρητικούς χορούς και γλέντι.
Οι εκδηλώσεις μνήμης και τιμής έγιναν σε μια γεμάτη από κόσμο αίθουσα της Λέσχης Αξιωματικών Λάρισας, ενώ το «παρών» έδωσε και ο αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής Δημήτρης Δεληγιάννης.
Στο Ηρώο κατέθεσαν στεφάνια ο πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Γρηγόρης Παπαχαραλάμπους, ο διοικητής της 1ης Στρατιάς Δημόκριτος Ζερβάκης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Δημήτρης Τάχος, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών Λάρισας Απ. Βερέμης, ο πρόεδρος των Κυπρίων Λάρισας Ντίνος Αυγουστή, εκπρόσωπος της Λέσχης Καταδρομέων και οι Σύλλογοι Κρητικών Λάρισας «Ο Ψηλορείτης» και Κρητών Φοιτητών Λάρισας «Ν. Καζαντζάκης».
Θανάσης Αραμπατζής
