Του Δημήτρη Βάλλα
Οικοδομή, ακριβά υλικά, κατασκευή σπιτιού και πολλά άλλα. Με την κρίση να έχει αφανίσει τον χώρο της ανοικοδόμησης σε επίπεδο νομού, σήμερα η ιστορία γράφεται αλλιώς…
Με χώμα, πηλό, εθελοντές και υλικά που κοστίζουν κάτω από το μισό μιας κανονικής κατασκευής και στην οποία, αν προστεθούν και οι άνθρωποι που προσφέρουν φιλική εργασία χωρίς αμοιβή, το κόστος κατέρχεται ακόμα περισσότερο.
Η όλη ιστορία για την κατασκευή σπιτιών από πλιθιά, χώμα, πηλό και άλλα υλικά ξεκίνησε από μια ομάδα Λαρισαίων πριν από χρόνια σαν χόμπι, μέχρι που έκπληκτοι και οι ίδιοι είδαν να γίνεται καθημερινή ανάγκη…
Τα τελευταία χρόνια και ταυτόχρονα με την κατακόρυφη πτώση στην οικοδομική δραστηριότητα, έχει σημειωθεί μια αξιοσημείωτη στροφή στους φυσικούς τρόπους δόμησης. Η φυσική δόμηση είναι ένας αρκετά νέος όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια δομική προσέγγιση προσανατολισμένη στη χρήση τοπικών και προσεκτικά επιλεγμένων ή και ανακυκλωμένων υλικών, απλών εργαλείων και τεχνικών.
Σε όλους σχεδόν τους τόπους η φύση μάς εξασφαλίζει τα δομικά υλικά που χρειαζόμαστε. Επειδή τα υλικά αυτά χρειάζονται ελάχιστη επεξεργασία ή μεταφορά, τα οικονομικά και περιβαλλοντικά κόστη είναι χαμηλά. Μερικά από αυτά τα υλικά είναι ανανεώσιμα (όπως τα δένδρα και το άχυρο) και κάποια άλλα (όπως οι πέτρες και το χώμα) υπάρχουν σε τέτοια αφθονία που είναι πρακτικά ανεξάντλητα. Ένα ακόμα από τα πλεονεκτήματα του να κτίζει κάποιος με τοπικά υλικά είναι ότι το κτίριο βρίσκεται σε πλήρη οπτική αρμονία με το περιβάλλον.
Το χώμα είναι πιθανόν ακόμα και στις μέρες μας το πιο κοινό οικοδομικό υλικό στον κόσμο. Διάφορες τεχνικές οι οποίες ποικίλλουν από τόπο σε τόπο ανάλογα με τις γεωλογικές και κλιματολογικές συνθήκες, χρησιμοποιούν τη γη σαν βασικό συστατικό στο χτίσιμο σπιτιών. Στην Ελλάδα μέχρι την επικράτηση του τσιμέντου, κυριαρχούσαν τα πλιθιά. Η ύπαιθρός μας είναι ακόμη γεμάτη με τέτοια κτίρια που αντιστέκονται πεισματικά στους σεισμούς και στη φθορά του χρόνου ακόμη και χωρίς στέγες.
Τα γήινα σπίτια είναι δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά τον χειμώνα. Η αντοχή τους σε μια μεγάλη γκάμα καιρικών συνθηκών τα κάνει άνετα και βιώσιμα στα πιο κρύα κλίματα αλλά και συνθήκες ερήμου. Οι τοίχοι με πάχος που κυμαίνεται από 40 έως και 60 εκατοστά έχουν τεράστια θερμική μάζα και επαρκή μόνωση. Απαιτείται ελάχιστη πρόσθετη θέρμανση τον χειμώνα και καθόλου ψύξη ακόμη και τις πιο ζεστές μέρες. Το χώμα χρησιμοποιήθηκε επί χιλιετίες ακόμη και στις σκληρές κλιματολογικές συνθήκες της αφρικανικής ερήμου έως και των Αλεούτιων νήσων.
Αντίθετα από τα οικολογικά δομικά υλικά, τα φυσικά είναι μη βιομηχανικά. Η χρήση του ταπεινού χώματος δεν συνεισφέρει στην καταστροφή των δασών, την κατασπατάληση των ορυκτών πόρων, τη μόλυνση και ούτε εξαρτάται από βιομηχανικά υλικά και βαριά μηχανήματα. Η γη είναι μη τοξική και τελείως ανακυκλώσιμη. Σ’ αυτή την εποχή της περιβαλλοντολογικής υποβάθμισης και της έλλειψης φυσικών πόρων με τις χιλιάδες κρυμμένες τοξίνες στα σπίτια μας δεν είναι λογικό να επιστρέψουμε στο πιο αθώο φθηνό και υγιεινό οικοδομικό υλικό;
Οι πρώτοι που ασχολήθηκαν με τη φυσική δόμηση στην Ελλάδα είναι δύο συμπατριώτες μας: Ο Στέλιος Γκαγκάρας και ο Κώστας Κοντομάνος που ξεκίνησαν στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας χτίζοντας ένα χωμάτινο σπίτι στο χωριό Νέσσωνας. Δεκαπέντε χρόνια μετά υπάρχει μια συμπαγής οργάνωση, το cob.gr, από μηχανικούς, φυσικούς, κτίστες και εθελοντές με πάνω από 20 οικήματα στο ενεργητικό της και ακόμη μεγαλύτερη εκπαιδευτική δραστηριότητα.
Φέτος το καλοκαίρι βρίσκονται στο Βόλο όπου χτίζουν δύο σπίτια που προορίζονται για κύριες κατοικίες. Ένα στην Αγριά και ένα στα Παλιά του Βόλου, ενώ θα ακολουθήσει και ένα σπίτι στην Κρήτη.
ΣΠΙΤΙ ΣΤΗΝ ΑΓΡΙΑ
Το σπίτι της Μιχαέλας και του Πάνου, ξεκίνησε σαν ιδέα μετά από ένα εργαστήριο φυσικής δόμησης. Εγκαταλείποντας σπίτι και δουλειές στην Αθήνα το νεαρό ζευγάρι έψαξε για μια πιο ποιοτική ζωή στην Αγριά του Βόλου. Η νέα τους κατοικία είναι αντιπροσωπευτική αυτής της αναζήτησης. Χρησιμοποιώντας την τεχνική του αχυροπηλού συνδυάζει την άριστη θερμομόνωση, την ευκολία κατασκευής και είναι απαλλαγμένο από τις τεχνικές δυσκολίες που έχουν τα αχυρόσπιτα.
Ο σκελετός του είναι ξύλινος με σχεδιασμό που πραγματικά είναι state of the art για τέτοιου είδους σπίτια. Αυτές τις ημέρες ολοκληρώνεται και η πλήρωση των τοίχων με αχυροπηλό. Γι’ αυτό το σκοπό εργάζεται μια μικτή ομάδα από ειδικευμένους τεχνίτες του cob.gr, εθελοντές και τους ίδιους τους ιδιοκτήτες. Είναι μια πραγματικά ξεχωριστή διαδικασία που στην ουσία κάνει πράξη το «σπίτια από ανθρώπους για τους ανθρώπους».
ΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΒΟΛΟΥ
Στη συνοικία των Παλιών του Βόλου (περιοχή προστατευόμενη από την αρχαιολογία), ξεκινάει το κτίσιμο ενός σύγχρονου αστικού σπιτιού με ξύλινο σκελετό και πλήρωση με άχυρο και λάσπη. Η ιδιοκτήτρια Βάνα Γεωργαλά, αρχιτέκτονας η ίδια, εκτός από την ποιότητα ζωής που επιδιώκει κατοικώντας σε ένα τέτοιο σπίτι, επιθυμεί να επανέλθουν στο προσκήνιο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής θεώρησης παραγκωνισμένα υλικά και τρόποι δόμησης, με μακριά παράδοση στον θεσσαλικό κάμπο, μέσα από τη σύγχρονη προσέγγιση της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.
