Συνομιλητές του, σε μια συνέντευξη με ουσία, οι μαθητές λυκείου της «δημοσιογραφικής ομάδας» των εκπαιδευτηρίων Μπακογιάννη, με συντονιστή και υπεύθυνο αυτής τον φιλόλογο κ. Αναστάσιο Δασταυρίδη.
Πρόκειται για μια καινοτομία με 5ετή ήδη δράση, στη διάρκεια της οποίας έχουν περάσει από το δημοσιογραφικό κασετόφωνο των μαθητών ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κων/νος Στεφανόπουλος, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, ο αείμνηστος καθηγητής του Α.Π.Θ. Χρήστος Τσολάκης, ο επίτιμος διδάκτορας θεατρικών σπουδών Κων/νος (Μύρης) Γεωργουσόπουλος, ο πρώην υπουργός Παιδείας Κ. Αρβανιτόπουλος, ο διεθνούς φήμης ζωγράφος Κ. Τσόκλης, ο ιστορικός Σ. Καργάκος, ο λαμπρός σκηνοθέτης Γ. Σμαραγδής, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Δήμαρχος Λαρισαίων Απ. Καλογιάννης.
Ακολουθώντας την αρχή ότι ο εκπαιδευτικός οφείλει να συνδυάζει την ιδιότητα τόσο του δασκάλου της διανοητικής όσο και της ηθικής αρετής, οι μαθητές, αφού ξεναγήθηκαν στα γραφεία της εφημερίδος «Καθημερινή» από τον αρχισυντάκτη της «Καθημερινής» κ. Ι. Βαφειά, συζήτησαν με τον διευθυντή της Αλέξη Παπαχελά. Οι μαθητές-μέλη της ομάδας ήταν οι: Γανοχωρίτη Ιωάννα, Ευθυμιάδης Κων/νος, Πατσίδου Γεωργία, Χονδρούλης Κων/νος.
Η συνέντευξη:
* Ποιος ο ρόλος της δημοσιογραφίας στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης;
- Προφανώς είναι η ενημέρωση, η παράθεση των γεγονότων και η εξήγησή τους. Ωστόσο σήμερα υπάρχει πλήθος πηγών ενημέρωσης, μια «ενημερωτική ζούγκλα», μέσα στην οποία είναι σχεδόν αδύνατον να ξέρεις τι είναι αξιόπιστο και τι όχι.
* Αν περπατήσω πάνω στο νερό, έλεγε ο Λίντον Τζόνσον, την άλλη μέρα οι εφημερίδες θα γράφουν ότι ο πρόεδρος δεν μπορεί να κολυμπήσει. Με βάση το προαναφερθέν ρητό θεωρείτε πως η δημοσιογραφία στην Ελλάδα σήμερα ασκείται υγιώς και γόνιμα; Υπάρχουν δείγματα κιτρινισμού ή εξυπηρέτησης συμφερόντων;
- Καταρχάς υπάρχει μια βασική αρχή παγκοσμίως, ότι τα κακά νέα πουλούν περισσότερο από τα καλά. Στη δε τηλεόραση το καλό δεν πουλάει καθόλου. Φαινόμενα κιτρινισμού υπάρχουν ασύλληπτα και πάντα υπήρχαν. Στην Ελλάδα υπήρχαν ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης που ζούσαν από το κράτος και χρησιμοποιούσαν το μέσο για εκβιασμό ή για επηρεασμό της κοινής γνώμης. Δεν είναι μονάχα ελληνικό πρόβλημα, αλλά εδώ έχει ξεφύγει η κατάσταση. Υπάρχει όμως μια λεπτή ισορροπία. Το να έχει η κάθε εφημερίδα τη γραμμή της δεν είναι άξιο ψόγου. Για παράδειγμα, η συζήτηση σχετικά με όσους ήταν υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα ήταν ανόητη. Στο εξωτερικό οι New York Times και άλλες μεγάλες εφημερίδες υποστηρίζουν ανοιχτά έναν υποψήφιο, αποτελεί συνέχεια μιας μακράς παράδοσης. Στην Ελλάδα στοχοποιήθηκαν κάποια μέσα επειδή πήραν ανοικτά θέση και υπέστησαν μπούλινγκ από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
* Ένας διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός εκπομπών αλλά και εντύπων καταπιάνεται με το «κοινωνικό ρεπορτάζ». Αναγνωρίζετε τα άτομα που ασχολούνται με αυτό ως συναδέλφους σας δημοσιογράφους;
- Είναι ένας άλλος πλανήτης. Σέβομαι τη δουλειά τους. Δεν είναι δημοσιογράφοι με την κλασική έννοια αλλά δεν μου αρέσει να τους περιφρονώ γιατί υπάρχουν και κάποιοι που το κάνουν καλά. Δεν τους παρακολουθώ ωστόσο. Αν μου πείτε έναν παρουσιαστή πρωινού τέτοιου προγράμματος δεν θα ξέρω ούτε το όνομά του. Προτιμώ να διαβάσω ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα.
* Είναι θέμα παιδείας κοινού δηλαδή;
- Και θέμα παιδείας κοινού και μιας βιομηχανίας που δίνει ό, τι θέλει ο πελάτης. Το παράπονό μου είναι ότι η ενημέρωση έχει γίνει lifestyle. Ακόμη και οι ούτως αποκαλούμενες ενημερωτικές εκπομπές δεν παρουσιάζουν έναν σοβαρό καθηγητή ή ειδικό, για παράδειγμα, αλλά το πιο γραφικό και φωνακλάδικο άτομο επειδή πουλάει.
* Η προσπάθεια ρύθμισης του τηλεοπτικού τοπίου και η ως σήμερα συνέχιση του ζητήματος τι γεύση σας αφήνει;
- Είναι κάτι που χρειαζόταν. Είχαν συσσωρευτεί πολλές αμαρτίες και λάθη. Μου αφήνει ωστόσο πικρή γεύση. Τα τέσσερα κανάλια στην εποχή του διαδικτύου είναι κάτι τριτοκοσμικό και παλαιομοδίτικο. Η αγορά ρυθμίζει τον αριθμό των καναλιών ωστόσο είναι απαραίτητη η αυστηρότητα του κράτους στην επιβολή των νόμων. Βρίσκω όμως ενοχλητική την προσπάθεια αρκετών κυβερνήσεων να πατάξουν την διαπλοκή στήνοντας δική τους.
* Στο βιβλίο σας «ο βιασμός της ελληνικής δημοκρατίας» αναφέρεστε στην επιρροή του αμερικανικού παράγοντα στο ελληνικό πολιτικό γίγνεσθαι την περίοδο 1947-1967. Σήμερα με την δράση του ΔΝΤ, της Γερμανίας και των άλλων μεγάλων δυνάμεων θεωρείτε πως «βιάζεται» η ελληνική δημοκρατία;
- Ο τότε ρόλος των Αμερικανών διαφέρει από το ρόλο των Γερμανών ή του ΔΝΤ. Τότε πολιτικοί και στρατιωτικοί εξαγοράζονταν κανονικά, τελούνταν μυστικές επιχειρήσεις για να επηρεάσουν εκλογικά αποτελέσματα και γίνονταν πολλά στο όνομα του Ψυχρού Πολέμου. Αυτά τώρα δεν γίνονται. Η Ελλάδα λόγω της χρεοκοπίας δεν λειτουργεί βέβαια με τον κλασικό δημοκρατικό τρόπο γιατί καμία εκλεγμένη κυβέρνηση δεν μπορεί να ξοδέψει όσα θέλει, όπου θέλει. Από την άλλη αν είχαμε όντως χρεοκοπήσει δεν είμαι σίγουρος αν θα είχαμε τώρα δημοκρατία.
Και κάτι ακόμη. Η οικονομική κρίση συνέπεσε με την ανάπτυξη των social media. Ο Έλληνας το 2009 ήταν δικαιολογημένα πολύ θυμωμένος: δε διάβαζε εφημερίδες, δεν έβλεπε τηλεόραση πιστεύοντας ότι το “σύστημα” του έλεγε ψέματα. Θεωρούσε ότι είχε ένα συμβόλαιο με το πολιτικό κατεστημένο, ότι δηλαδή θα μπορούσε να έχει μια παχυλή σύνταξη, να διορίζεται το παιδί του στο δημόσιο και, όταν κατέρρευσε όλο αυτό, καλλιεργήθηκε το μίσος στο γόνιμο έδαφος των social media. Ό,τι ακριβώς συμβαίνει με το φαινόμενο Trump. Έτσι δοκιμάστηκε πολύ και η δημοκρατία διότι όποιος είχε μετριοπαθή ή λογική άποψη συνεθλίβη από τα άκρα.
* Οι αποφάσεις λαμβάνονται ή καθορίζονται;
- Και τα δύο.
* Από την προβολή της εκπομπής «Μεγάλοι Έλληνες» (2009), σήμερα παρουσιάζετε τις «Ιστορίες». Θα σκεφτόταν κάποιος λόγω της απουσίας σήμερα μεγάλων ταγών-πηγών έμπνευσης, κρίνετε σκόπιμο ο κόσμος να μάθει αληθινές ιστορίες και απόψεις για σοβαρά οικονομικά, κοινωνικά, εθνικά ζητήματα. Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψη;
- Θα ξαναέδειχνα τους Μεγάλους Έλληνες και για να θυμίσω την ιστορία μας και γιατί έχουμε ανάγκη από «ηθικά δοκάρια». Στην εποχή μας και να υπάρχουν Μεγάλοι Έλληνες είναι καλά κρυμμένοι. Και το σύστημά μας δεν θα τους αντέξει δυστυχώς. Για παράδειγμα, αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το πολιτικό πρότυπό μου, υπήρχε σήμερα, θα συζητούσαμε ότι έχει αυθαίρετο στην Κρήτη. Οπότε δεν ξέρω πόσο μεγάλος θα μας φαινόταν. Επίσης, ο Κων/νος Καραμανλής που θαυμάζω δεν θα άντεχε το σημερινό καμίνι της πολιτικής. Πρέπει να είσαι πιο μεγάλος από κανονικός άνθρωπος για να αντέξεις τέτοια πίεση και κριτική. Στους «Φακέλους» αρχικά και στις «Ιστορίες» τώρα προσπαθούμε να ξεκλειδώσουμε ιστορίες κλειδωμένες για χρόνια ή ανθρώπους που λένε στοιχεία που δεν έχουν ξαναπεί ποτέ, όπως ο Βαρουφάκης πέρυσι – και αυτό είναι μεράκι. Δεύτερον προσπαθούμε να παραθέσουμε τις σοβαρές διαφορετικές απόψεις για κάποιο θέμα. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα κενό ολιστικής ενημέρωσης για πολλά θέματα.
* Πόσο επικίνδυνες θεωρείτε τις εθνικιστικές κορώνες του ηγέτη της γείτονος χώρας, Ερντογάν και ποια η κατάλληλη αντιμετώπιση αυτών;
- Είναι επικίνδυνες γιατί ο Ερντογάν έχει πολλά αδιέξοδα-ενδεχομένως και προσωπικά, όπως αυτό που λέγεται ότι είναι βαριά άρρωστος. Η Τουρκία έχει οικονομικά προβλήματα, εσωτερικά και εξωτερικά μέτωπα, οπότε είναι κάτι που με φοβίζει. Από την άλλη δεν θα ακούσει εύκολα τους Αμερικάνους ή τους Ευρωπαίους αν γίνει κάτι. Φοβάμαι ότι αν πάρει στο τηλέφωνο ο Ομπάμα τον Ερντογάν, ο τελευταίος μπορεί να μη το σηκώσει! Προφανώς το κάνει για εσωτερικούς λόγους αλλά αυτά τα πράγματα αποκτούν μια δική τους δυναμική. Θέλει ψυχραιμία από μέρους μας και δεν την έχουμε. Και από την άλλη απαιτείται αποφασιστικότητα. Πρέπει δηλαδή να σοβαρευτούμε ως χώρα. Μια χώρα διαλυμένη πολιτικά, οικονομικά, με έριδες καθημερινά δεν παρουσιάζει εικόνα ισχύος.
* Ποια η γνώμη σας για την ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας στην Ελλάδα του σήμερα; Θα συμβουλεύατε τους νέους να φύγουν στο εξωτερικό για σπουδές ή εργασία ή κρίνετε προτιμότερη την παραμονή τους στην Ελλάδα της κρίσης;
- Στην παιδεία υπάρχουν ακόμα νησίδες αριστείας, σοβαρότητας και επαγγελματισμού. Το πρόβλημα της παιδείας είναι ότι δεν παρέχονται κίνητρα ανάληψης πρωτοβουλιών στο παιδί να αυτενεργήσει ή να ασχοληθεί με την έρευνα. Συνιστώ ανεπιφύλακτα ωστόσο έστω μέσω Erasmus ή όποιου άλλου προγράμματος, ένας νέος να περάσει από το εξωτερικό γιατί βοηθάει να “ανοίξει το μυαλό”. Έχω δε την ελπίδα ότι τα παιδιά που έφυγαν στο εξωτερικό κάποια στιγμή θα επιστρέψουν.
* Τι θα λέγατε σε ένα νέο για να τον πείσετε να μελετά έστω και μια εφημερίδα την εβδομάδα, ένα κυριακάτικο φύλλο για παράδειγμα;
- Αυτό είναι και το δικό μου παράπονο. Η εφημερίδα έχει ένα επίπεδο ως προς τη γλώσσα, την κουλτούρα, την προσπάθεια δημιουργίας της, που δεν το βρίσκεις στην τηλεόραση ή στα sites. Σε ωθεί να σκεφτείς και εξηγεί όσα φαίνονται δυσερμήνευτα.
* Τι θα λέγατε σε ένα νέο για να τον πείσετε να μετέχει ενεργά στα πολιτικά ζητήματα;
- Ως πολιτική θεωρώ τα πάντα στη ζωή, από τον τρόπο που ζούμε, που εκφραζόμαστε, που δουλεύουμε. Πρέπει όμως να είμαστε πιο πρακτικοί. Είμαστε υπερπολιτικοποιημένοι και απίστευτα φλύαροι. Συζητάμε χωρίς τελειωμό ποιος φταίει, τι έγινε πριν από είκοσι χρόνια… και χάνουμε την ουσία του πράγματος, δηλαδή την επίλυση των προβλημάτων μας. Οπότε προτείνω ενασχόληση με την πολιτική που είναι μακριά από τη φλυαρία και τη θεωρητικολογία. Επιπρόσθετα η πολιτική σήμερα έχει γίνει απαγορευτική για κόσμο σοβαρό γιατί κανείς δεν θέλει να βλέπει τη ζωή του στα μανταλάκια. Έχει γίνει πλέον ένα club κλειστό και προβληματικό.
