Της Μαρίνας
Αποστολοπούλου
Περίοδος αγωνίας, άγχους, ελπίδας, προσδοκιών, ονείρων.
Περίοδος προαγωγικών εξετάσεων για τους μαθητές γυμνασίων-λυκείων και εισαγωγικών για τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Και ανάμεσα στα χιλιάδες καρδιοχτύπια και κάποιοι μαθητές «αλλιώτικοι από τους άλλους», οι οποίοι διεκδικούν το ίδιο δικαίωμα στο όνειρο για ένα καλύτερο αύριο κοιτώντας το μέσα από το κελί της φυλακής. Αλλά επειδή τα όνειρα δεν φυλακίζονται γι’ αυτό και ξεπερνούν τα στενά όρια της και ατενίζουν το μέλλον.
Τι το διαφορετικό έχουν αυτοί οι μαθητές; Αυτό σε γενικές γραμμές μπορεί να το αντιληφθεί ή να το εικάσει κανείς όταν αναφέρεται σε φυλακή.
Τι το διαφορετικό έχουν αυτές οι εξετάσεις; Είναι μοναδικές πανελληνίως. Γιατί; Γιατί γίνονται για πρώτη φορά και ανοίγουν ένα μεγαλύτερο παράθυρο στη γνώση αλλά και την ελπίδα ότι τα όρια μιας φυλακής δεν μπορούν (όπως και δεν θα έπρεπε) να περιορίσουν και την επιθυμία για γνώση, γιατί όπως λένε και αυτοί οι ιδιαίτεροι μαθητές «δεν θέλουμε η δεύτερη ευκαιρία που μας δόθηκε να είναι και η τελευταία της ζωής μας».
«Ναι», σχολεία δεύτερης ευκαιρίας υπάρχουν για ενήλικες έγκλειστους σε επίπεδο Γυμνασίου λειτουργούν εδώ και χρόνια σε επτά από τα 30 σωφρονιστικά ιδρύματα εν Ελλάδι και «ναι» θα μπορούσε να πει κανείς ότι πλέον είναι μία συνήθης πρακτική. Το ερώτημα όμως είναι: «και μετά;» Τι γίνεται «μετά;» Όταν οι έγκλειστοι που επιλέγουν να παρακολουθήσουν τις γυμνασιακές σπουδές, θέλουν να κάνουν και ένα βήμα παραπέρα; Θέλουν να πάνε στο λύκειο ας πούμε. Τι γίνεται; Μέχρι φέτος δεν γινόταν τίποτε απολύτως. Αυτό που έγινε φέτος στο 2ο ΣΔΕ Λάρισας που λειτουργεί στις φυλακές, είναι ότι με την επιμονή των εκπαιδευτικών και τη συμπαράστασή τους, δόθηκε η ευκαιρία σε αποφοιτήσαντες από το Γυμνάσιο να παρακολουθήσουν μαθήματα της πρώτης Λυκείου για πρώτη φορά οργανωμένα. Δημιουργήθηκε ένα «εθελοντικό σχολείο». Και τούτες τις μέρες όπως και τόσοι άλλοι μαθητές, οι μαθητές της πρώτης τάξης αυτού του «εθελοντικού λυκείου», δίνουν τον δικό τους αγώνα για να προαχθούν στη επόμενη τάξη και ουσιαστικά ανοίγουν έναν δρόμο ή δημιουργούν την αφορμή για να ανοίξει ένας δρόμος στο θέμα αυτό και ευρύτερα.
Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Από το 2004 οπότε και άρχισε να λειτουργεί το 2ο ΣΔΕ Λάρισας, στη φυλακή, το πρώτο επίσης σε πανελλαδικό επίπεδο, έχουν παρακολουθήσει τα μαθήματα γυμνασίου που δεν χωρίζονται σε τάξεις αλλά σε κύκλους περί τα 720 άτομα, Έλληνες και η αλλοδαποί, η ηλικία των οποίων κυμαίνεται από τα 24 μέχρι και τα 60 Έλληνες.
Τη φετινή χρονιά φοιτούν 80 άτομα στο Γυμνάσιο, τα οποία όμως και να το επιθυμούν δεν έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους γιατί δεν υπάρχει μεταγυμνασιακή δομή. Οπότε, για όσους επιθυμούσαν και επιθυμούν να συνεχίσουν υπήρχε και υπάρχει σε ευρεία κλίμακα, μόνον η εναλλακτική μέθοδος του «κατ’ ιδίαν διδαχθέντα». Δηλαδή, διάβαζαν μόνοι τους στο κελί τους και στο τέλος έδιναν εξετάσεις. Μέθοδος όχι ιδιαίτερα εύκολη και πρακτική, αν λάβει κανείς υπόψη τις δυσκολίες που έχουν τα μαθήματα και την ανάγκη βοήθειας που υπάρχει για τους περισσότερους μαθητές.
Η φετινή καινοτομία είναι ακριβώς ότι εξασφαλίστηκε η δυνατότητα σε όσους το επιθυμούσαν να συνεχίσουν διδασκόμενοι τις σπουδές τους και στο Λύκειο.
Όπως αναφέρει στην «Ε» ο διευθυντής του 2ου ΣΔΕ Λάρισας κ. Γιώργος Τράντας η διεύθυνση του σχολείου ανέλαβε την πρωτοβουλία να κάνει πραγματικότητα την επιθυμία εκείνων των αποφοίτων του Γυμνασίου που ήθελαν να πάνε και στο Λύκειο. Οι μαθητές, 9 τον αριθμό (δυο αποφοιτήσαντες από το ΣΔΕ Διαβατών και οι υπόλοιποι από το ΣΔΕ Λάρισας) γράφτηκαν από τους εκπαιδευτικούς του ΣΔΕ Λάρισας στο Εσπερινό ΓΕΛ Λάρισας, που με τον τρόπο αυτό ανέλαβαν άτυπα και την «κηδεμονία» τους, ενώ προκειμένου να γίνονται τα μαθήματά τους, φιλοξενούνται στον χώρο της βιβλιοθήκης του σχολείου των φυλακών.
Ποιοι τους διδάσκουν; Εθελοντές καθηγητές, 8 τον αριθμό, που όλη τη διδακτική χρονιά που πέρασε τους παρέδιδαν τα μαθήματα της 1ης Λυκείου κάθε πρωί. Δομήθηκε έτσι ένα «εθελοντικό σχολείο» ένα άτυπο λύκειο, το μοναδικό στην Ελλάδα υπό τέτοιες συνθήκες. Από τους 9 μαθητές αρχικά παρέμειναν οι 7 οι οποίοι αυτό τον καιρό δίνουν τις προαγωγικές τους εξετάσεις όπως και όλοι οι λοιποί μαθητές. Πώς γίνεται αυτό; Πηγαίνει τριμελής επιτροπή από το Εσπερινό σχολείο το πρωί και τους εξετάζει προφορικά και γραπτά ως «κατ’ ιδίαν διδαχθέντες» προκειμένου να προαχθούν. Και όπως παρατηρεί ο κ. Τράντας είναι συγκινητική η προσπάθεια που καταβάλλουν. Οι 7 είναι μεταξύ 25 και 40 ετών και είναι ελληνικής αλλά και αλβανικής καταγωγής.
«Και μετά τι;» ξαναμπαίνει το ερώτημα. Διότι το φετινό μπορεί να είναι ένα ελπιδοφόρο πείραμα αλλά χρειάζεται συνέχεια και χρειάζεται εδραίωση. «Φιλοδοξούμε να λειτουργήσει ένα ανεξάρτητο σχολείο Τεχνικό η Γενικό Λύκειο. Φιλοδοξούμε όσοι κρατούμενοι το επιθυμούν να είναι σε διαδικασία εκπαίδευσης μέχρι να αποφυλακιστούν» είναι η απάντηση και η προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση επικεντρώνεται από τη διεύθυνση του 2ου ΣΔΕ.
Βέβαια, στην ουσία το πρόβλημα με την εκπαίδευση των κρατουμένων ξεκινάει για αρκετούς και πριν το «γυμνάσιο» γιατί υπάρχουν και αρκετοί οι οποίοι δεν έχουν ούτε απολυτήριο δημοτικού, οπότε χρειάζεται να ξεκινήσουν από την αρχή.
Όμως, αυτό που προβλέπεται μέχρις στιγμής ως συγκεκριμένη εκπαιδευτική δομή, είναι το «γυμνάσιο», το οποίο είναι «μετέωρο» καθώς δεν υπάρχει ούτε «πριν» δηλαδή δημοτικό, ούτε «μετά» δηλαδή λύκειο. Και βέβαια υπάρχουν και εκείνοι οι έγκλειστοι που επιθυμούν να κάνουν ένα βήμα παραπέρα και να προχωρήσουν σε πανεπιστημιακές σπουδές.
ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ
Πώς βλέπουν όμως οι ίδιοι οι μαθητές του «εθελοντικού σχολείου» την ευκαιρία που τους δόθηκε να προχωρήσουν μετά το Γυμνάσιο και στο Λύκειο διδασκόμενοι έστω και ατύπως;
Γιατί πέρα από το «τι» καταμαρτυρά η εμπειρία ή αποτυπώνει η παρατήρηση, αυτό που έχει ουσιαστική σημασία, είναι η ίδια η άποψη των ανθρώπων αυτών που καταβάλλουν μία προσπάθεια υπό αντίξοες συνθήκες να έχουν πρόσβαση στη γνώση και την εκπαίδευση.
Άλλωστε, η διεθνής πρακτική και σχετικές μελέτες που έχουν κατά καιρούς εκπονηθεί σε διαφορετικά μέρη του κόσμου έχουν καταδείξει ότι η πρόσβαση εγκλείστων στη γνώση και η δυνατότητα εκπαίδευσης συμβάλλει καθοριστικά ώστε αποφυλακιζόμενοι να μην «υποτροπιάσουν» και επανέλθουν σε πρότερες παραβατικές συμπεριφορές. Όπως είχε αποφανθεί τόσο χρόνια πριν, ο μεγάλος της κλασικής λογοτεχνίας, Βίκτωρ Ουγκώ «όπου ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μία φυλακή». Εδώ βεβαίως έχουμε το «οξύμωρο» μέσα στη φυλακή να είναι ανοιχτό ένα σχολείο, αλλά αυτό από μόνο του, παρά την αντίφασή του, γεννά ταυτόχρονα και την ελπίδα. Την ελπίδα, ότι ποτέ δεν είναι αργά και για κανέναν να αναζητήσει και να προσπαθήσει για ένα καλύτερο αύριο.
Ο Δημήτρης και ο Λεντιόν δυο από τους μαθητές της πρώτης λυκείου των φυλακών μιλούν για την εμπειρία τους και είναι αυτός ο καλύτερος τρόπος και το καλύτερο μήνυμα προς τους αρμόδιους να βαδίσουν στον δρόμο που άνοιξε η πρωτοπόρα προσπάθεια που καταβάλλεται στις φυλακές Λάρισας. Να φροντίσουν ώστε να λειτουργήσει μόνιμη δομή επιπέδου λυκείου στη φυλακή της Λάρισας καθώς και –σταδιακά- στις φυλακές της χώρας.
Δημήτρης Α, 38 ετών
«Έζησα μία πρωτόγνωρη εμπειρία. Μου δόθηκε η δυνατότητα να συνεχίσω τις σπουδές μου, χάρη στην προσπάθεια του διευθυντή του σχολείου και των εθελοντών καθηγητών. Λάτρεψα τα Αρχαία (το κείμενο, με τη γραμματική δεν… συναντηθήκαμε ποτέ!) χάρη στην καθηγήτρια που μου τα δίδαξε. Θέλω να μην σταματήσει αυτή η μεγάλη προσπάθεια που ξεκίνησα».
Λεντιόν 32 ετών από την Αλβανία
«Αγάπησα πολύ αυτή τη διαδικασία, δεν έχω χάσει ούτε ένα μάθημα αν και δυσκολεύτηκα αρκετά στα Αρχαία. Μου αρέσουν τα κείμενα που κάνουμε στα Νέα Ελληνικά. Δυο από αυτά, τα αγαπημένα μου, τα έχω κάτω από το στρώμα του πάνω κρεβατιού (κουκέτες) για να τα βλέπω όταν ξαπλώνω. Θέλω να συνεχίσω το σχολείο οπωσδήποτε».
