Προτεραιότητα σε ταμιευτήρες και νερά από Αχελώο

Τι έδειξε σύσκεψη για τη λειψυδρία στην Περιφέρεια Θεσσαλίας

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Στις 12/8 πραγματοποιήθηκε στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, μετά από πρόσκληση του Περιφερειάρχη, σύσκεψη για το θέμα της λειψυδρίας που φέτος (αλλά και πέρυσι) το καλοκαίρι μας επηρέασε ιδιαίτερα. Φέτος το πρόβλημα επηρέασε όχι μόνο τη Θεσσαλία αλλά όλη τη χώρα.

Η σύσκεψη άρχισε με εισήγηση του Περιφερειάρχη που κατέληξε ότι πρέπει να διεκδικήσουμε σύσσωμοι οι Θεσσαλοί «σαν μια γροθιά» τα εσωτερικά έργα ανάσχεσης της ροής των υδάτων στα γύρω ορεινά που ταυτόχρονα θα αποθηκεύουν νερό για τον χειμώνα και θα παράγουν καθαρή ηλεκτρική ενέργεια (ουσιαστικά τα φράγματα Ενηπέα, Μουζακίου, Πύλης, Νεοχωρίτη, Αγιονερίου κ.λπ.), την περάτωση του Φράγματος Συκιάς για μεταφορά ποσότητας υδάτων από τον Θεσσαλικό Αχελώο και επιπλέον δημιουργία διώρυγας μεταφοράς νερού δια βαρύτητας από το Φράγμα Γυρτώνης προς το ταμιευτήρα Κάρλας. Υπήρξε γενική συμφωνία από όλους όσοι παραβρέθηκαν με την κ. Λιακούλη να πρωτοστατεί σε μια ενέργεια όλων των Θεσσαλών βουλευτών άσκησης πίεσης προς την Κυβέρνηση για προγραμματισμό και εκτέλεση των έργων στα επόμενα πέντε χρόνια.
Η συζήτηση περιορίστηκε σε πολιτικά θέματα και σωστά στο τομέα προσφοράς ύδατος. Προσωπικά είχα ετοιμαστεί για μια πιο επιστημονική συζήτηση, αλλά μάλλον δεν ταίριαζε με το κλίμα. Οπότε αυτά που σκόπευα να πω τα μεταφέρω σήμερα στη φιλόξενη «Ελευθερία».
Η Σύσκεψη ανέδειξε την ανάγκη δημιουργίας των εσωτερικών ταμιευτήρων και μεταφοράς νερού από τον Αχελώο. Αμέσως μετά, πρώτο θέμα είναι η μεταφορά και η διανομή των υδάτων. Σήμερα όλα γίνονται για να βγάλουμε τη χρονιά με τις συνήθεις αντιδικίες μεταξύ των αρδευτών καθώς οι των ανάντι περιοχών προσπαθούν να κρατήσουν όσο περισσότερο νερό μπορούν (δημιουργώντας μικρά φράγματα συγκράτησης του νερού και πολλές φορές ποτίζοντας και παραπάνω χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα). Αυτό γίνεται σε μικρή και μεγάλη κλίματα όπου είναι δυνατό δημιουργώντας συνεχώς τεράστια προβλήματα που η Περιφέρεια καλείται να λύσει κάθε φορά. Οι συγκρούσεις μεταξύ των αγροτών πολλές φορές φτάνουν σε επικίνδυνα όρια. Η διανομή των υδάτων επίσης είναι προβληματική. Ανοιχτοί αγωγοί, χωμάτινοι ή επενδυμένοι αλλά κακοσυντηρημένοι, γεμάτοι βλάστηση συμβάλλουν στη σπατάλη του νερού. Η Θεσσαλία έχει μπροστά της ένα πρότυπο του τι αλλαγές πρέπει να επιδιώξουμε. Το έργο του ΤΟΕΒ Ταυρωπού. Είναι στο στάδιο ανοίγματος των οικονομικών προσφορών και στην εκτέλεση του με ΣΔΙΤ με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση. Το έργο προβλέπει δημιουργία συστήματος υπόγειων κλειστών αγωγών για τη μεταφορά και τη διανομή του νερού υπό πίεση. Ποιο είναι το μοντέλο επιτυχίας της χρηματοδότησης του έργου; Ότι η μελέτη έγινε από τον ίδιο τον Οργανισμό με τη βοήθεια μιας εξαιρετικά ικανής Τρικαλινής Μηχανικού και τη συμβολή όλων των εργαζομένων και του Προέδρου του οργανισμού. Σημειώστε ότι με την εκτέλεση του έργου και τη λειτουργία του θα εξοικονομηθούν 20-30 εκ. κ.μ. νερού περισσότερα από όσα θα μας δώσει το φράγμα Αγιονερίου αν αποφασίσουμε ποτέ να τελειώνουμε τα έργα που αρχίζουμε. Δεν ξέρω αν οι ΤΟΕΒ θα συνεχίσουν τη διαχείριση των υδάτων των περιοχών τους (τουλάχιστον οι μεγάλοι που λειτουργούν) είτε θα μεταφερθούν στον ΟΔΥΘ αλλά η ουσία παραμένει. Πρέπει να ετοιμαστούν μελέτες για διανομή του νερού με κλειστά και όπου γίνεται υπόγεια δίκτυα διανομής ώστε να μειωθούν οι απώλειες και όπου βρεθούν χρήματα να εκτελούνται τα έργα. Αν η χρηματοδότηση των μελετών γίνει με ίδιους πόρους των ΤΟΕΒ (όπως τα κατάφερε η διοίκηση του ΤΟΕΒ Ταυρωπού) είτε με χρηματοδότηση από την Περιφέρεια ή το ΥΠΑΑΤ μένει να διερευνηθεί και να πραγματοποιηθεί. Η Περιφέρεια πρέπει να προωθήσει τέτοια έργα και οι υπόγειοι αγωγοί να γίνονται συστηματικά και με σχέδιο και όχι όπου θέλει το πελατειακό σύστημα.
Υπάρχει όμως και το μεγαλύτερο τμήμα της κατανάλωσης του νερού που γίνεται από τους ίδιους τους αγρότες. Είναι η εφαρμογή στο χωράφι.
Το ΥΠΑΑΤ και η Περιφέρεια προτείνουν την επέκταση των συστημάτων στάγδην άρδευσης που είναι αναμφισβήτητα πιο αποδοτικά και εξοικονομούν νερό και ενέργεια από τα συστήματα με μεγάλα μπεκ ή ράμπες και κυρίως με την επιφανειακή άρδευση. Η κατεύθυνση είναι οπωσδήποτε σωστή και πρέπει να επεκταθεί. Υπάρχουν ιδέες και για υπόγεια στάγδην άρδευση, αλλά και ελλειμματική εφαρμογή νερού που μπορούν να μειώσουν τη κατανάλωση. Υπάρχουν ερευνητικά αποτελέσματα που δείχνουν σημαντικά οφέλη. Πρέπει να δοκιμαστούν στην πράξη και αν δείξουν δυνατότητες να επεκταθούν.
Εδώ προκύπτει ένα ερώτημα. Είναι σωστή η εφαρμογή που κάνουμε στα χωράφια μας με τα διάφορα συστήματα; Η πλειοψηφία των αγροτών ποτίζει εμπειρικά. Με βάση την εικόνα του χωραφιού αρχίζουν το πότισμα. Εφαρμόζουν περισσότερο ή λιγότερο νερό από όσο χρειάζεται; Αν είναι λιγότερο, πιστεύω ότι ο παραγωγός θα δει ότι τα φυτά διψούν σύντομα και θα επανέλθει ποτίζοντας συντομότερα. Αν προλαβαίνει να επανέλθει είναι ένα ερώτημα αλλά η δυνατότητα υπάρχει. Τι γίνεται όταν εφαρμόζει περισσότερο νερό από όσο συγκρατεί το έδαφος; Το έδαφος ανάλογα με τη σύστασή του (αμμώδες, αργιλώδες, μέσο) αλλά και την περιεκτικότητα σε οργανική ουσία έχει μια υδατοϊκανότητα. Δηλαδή μία ποσότητα νερού που συγκρατεί και δεν κινείται προς τα βαθύτερα στρώματα με τη βαρύτητα. Αν εφαρμόσουμε μεγαλύτερη ποσότητα τότε το νερό στραγγίζει κάτω από το βάθος που βρίσκεται το κύριο μέρος του ριζικού συστήματος και χάνεται. Αυτό είναι μια απώλεια νερού αλλά και ενέργειας καθώς μπορούσαμε να μειώσουμε τη δόση χωρίς επίπτωση στην καλλιέργεια. Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι ότι το νερό μεταφέρει στα στρώματα κάτω από το ριζικό σύστημα και τα υδατοδιαλυτά στοιχεία του εδάφους όπως τα νιτρικά ιόντα (κάπως έτσι ξεκινά η νιτρορρύπανση). Έτσι εκτός από νερό και ενέργεια χάνουμε και πολύτιμα στοιχεία που θα πρέπει να πληρώσουμε για να τα δώσουμε στα φυτά μας.
Πώς μπορούμε να ξέρουμε πόσο ακριβώς νερό και πότε πρέπει να εφαρμόσουμε; Είναι δυνατόν να το ξέρουμε; Η απάντηση δίνεται από μια σειρά εφαρμογών που υπάρχουν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους αγρότες.
Θα συνεχίσω στο επόμενο.