Πρώτος ομιλητής ο Τάσος Μπαρμπούτης, πολιτικός μηχανικός, μέλος της ΕΘΕΜ και ΕΔΥΘΕ, μίλησε με θέμα «Το νερό στην νεότερη περίοδο της θεσσαλικής ιστορίας» [Ένας συνεχής αγώνας των κατοίκων για υγιεινή διαβίωση, βιώσιμη ανάπτυξη και προστασία των οικοσυστημάτων]. Αναφέρθηκε στην ιστορία της διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας από τα χρόνια της απελευθέρωσης της Θεσσαλίας (1881) μέχρι τις ημέρες μας. Τη χώρισε σε τέσσερις υποπεριόδους (1881-1931, 1932-1962, 1963-2003 και 2004-2024). Οι πρώτες δύο περίοδοι χαρακτηρίστηκαν ως η μάχη «με το νερό» δηλαδή προστασία από πλημμύρες, διαχείριση ελών κλπ και οι επόμενες δύο ως η μάχη «για το νερό» δηλαδή την εξασφάλιση νερού για τις ανάγκες των κατοίκων και της οικονομίας της περιοχής.
Από την αρχική προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα ετέθη το θέμα της σιτάρκειας για τη χώρα με την αύξηση της παραγωγής της Θεσσαλίας. Από την αρχή υπήρξαν προσπάθειες για ανάπτυξη έργων υποδομής για την ασφάλεια από πλημμύρες και τη διευθέτηση- εξυγίανση των υδάτων αρχικά σε συνεργασία με τη Γαλλία και στις αρχές του 20ου αιώνα με την Ιταλία οπότε προέκυψε η μελέτη Nobilis το 2013. Πόλεμοι, καταστροφές (Μικρασιατική) κλπ δεν επέτρεψαν να προγραμματιστούν -εκτελεστούν έργα μέχρι τo 1929 που υπογράφηκε η σύμβαση για τα αντιπλημμυρικά έργα του Πηνειού με την Αγγλική Boots. Τα έργα μετά από τη διακοπή της δεκαετίας του 1940 τελείωσαν στη δεκαετία του 1950, Στο ίδιο διάστημα έγινε και η κατασκευή του φράγματος Πλαστήρα που τόσο συνέβαλε και συμβάλει στην άρδευσή της Θεσσαλίας. Παράλληλα ξεκίνησαν τα έργα εξυγίανσης της Κάρλας(με άδειασμα των υδάτων που πλέον δεν ανανεώνονταν και ήταν υφάλμυρα στο Παγασητικό) και γενικότερη εξυγίανση της περιοχής. Ο ταμιευτήρας του σχεδίου εξυγίανσης έμεινε στα χαρτιά για να τελειώσει αισίως το 2018!!!
Η περίοδος 1963 – 2003 χαρακτηρίζεται από την επέκταση της άρδευσης στο Θεσσαλικού κάμπου κυρίως με γεωτρήσεις. Οι γεωτρήσεις ξεκίνησαν με ένα οργανωμένο πρόγραμμα (ΠΑΥΥΘ 1972) αλλά στο δρόμο έγιναν ανεξέλεγκτες με αποτέλεσμα σήμερα πολλοί υπόγειοι υδροφορείς της Θεσσαλίας να κινδυνεύουν με καταστροφή (εξάντληση, είσοδος θαλασσινού νερού) που θα οδηγήσει σε ερημοποίηση της περιοχής. Έγινε και ένας ταμιευτήρας του Σμόκοβου, ενώ ξεκίνησαν και σταμάτησαν από έλλειψη πολιτικής βούλησης έργα αξιοποίησης των νερών του Αχελώου με μεταφορά ποσότητας στη Θεσσαλική πεδιάδα.
Η τελευταία περίοδος φτάνει στις μέρες μας. Αποτελεί δείγμα αδυναμίας του πολιτικού συστήματος της χώρας να προχωρήσει έργα που θα λύσουν το υδατικό πρόβλημα. Στο διάστημα αυτό προχώρησαν και σταμάτησαν τα έργα του Θεσσαλικού Αχελώου, ενώ τελείωσε και τέθηκε σε λειτουργία ο ταμιευτήρας Κάρλας το 2018. Όλα τα άλλα προβλεπόμενα από τις μελέτες έργα (φράγματα κλπ) έχουν μείνει στα χαρτιά εκτός από κάποια πολύ μακρά φράγματα.
Έτσι σήμερα το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας απαιτεί άμεσες δράσεις για να λυθούν προβλήματα κινδύνων πλημμυρών και εξασφάλισης νερού για ύδρευση και άρδευση.
Ο επόμενος ομιλητής Κώστας Γκούμας, γεωπόνος, πρώην στέλεχος της ΥΕΒ, είχε θέμα «Αντιπλημμυρική θωράκιση και εξασφάλιση βιώσιμων υδατικών διαθέσιμων οι βασικές προϋποθέσεις για ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας». Αναφέρθηκε στην ανάγκη άμεσης εκτέλεσης έργων αποκατάστασης των ζημιών που προκλήθηκαν από τον Daniel. Ανέλυσε το υδατικό ισοζύγιο της Θεσσαλίας και τόνισε την ανάγκη εκτέλεσης έργων ταμίευσης νερού στα ορεινά της Θεσσαλίας σύμφωνα με τις προτάσεις των Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων και των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμυρών. Τόνισε την ανάγκη ανάληψης δράσεων για εξοικονόμηση νερού. Το πιο ενδιαφέρον της παρουσίασης είναι η εικόνα που σας παραθέτω με τους χρόνους εκτέλεσης των έργων διαχείρισης νερού στη χώρα μας. Είναι τραγικό να δούμε ότι όλα τα έργα χρειάζονται δεκαετίες για να τελειώσουν και να αρχίσουν να αποδίδουν. Μια αδυναμία του πολιτικού συστήματος της χώρας να προγραμματίσει, σχεδιάσει, εκτελέσει τα έργα και να επωφεληθεί η οικονομία της χώρας από αυτά.
Ο Ευθύμης Λέκκας καθηγητής που ακολούθησε με θέμα: «Το Γεωδυναμικό και γεω-περιβαλλοντικό πλαίσιο του Θεσσαλικού χώρου. Φυσικές διεργασίες & επιχειρησιακός σχεδιασμός» έκανε μια ιστορική ανασκόπηση της γεωλογικής εξέλιξης της Θεσσαλίας και αναφέρθηκε στους κινδύνους που αντιμετωπίζει η περιοχή σήμερα και την άμεση ανάγκη εκπόνησης μελετών και έργων θωράκισης τόσο των οικισμών και των μονάδων που κινδυνεύουν όσο και την εξασφάλιση διαχείρισης του νερού, αποτροπής πλημμυρών και εξασφάλισης της περιοχής από ξηρασίες.
Ο Αναστάσιος Ι. Στάμου, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ (την παρουσίαση έκανε ο υποψήφιος διδάκτορας Γιώργος Μητσόπουλος ) με δύο παρουσιάσεις με θέματα: «Προσαρμογή των έργων υποδομής στην κλιματική αλλαγή», «Υποδειγματικός Σχεδιασμός ενός ολοκληρωμένου Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης Πλημμυρών (ΣΕΠΠ) σε συνθήκες Κλιματικής Αλλαγής Παρουσίαση εγχειριδίου σχεδιασμού». Αναφέρθηκε σε πρότυπα για την εκτίμηση πλημμυρικών φαινομένων και στην ανάπτυξη σχεδίων πολιτικής προστασίας για αντιμετώπισή τους, ιδιαίτερα χρήσιμα στοιχεία για τη θωράκιση της Θεσσαλίας.
Ο Βαγγέλης Μπαλτάς, καθηγητής Ε.Μ.Π. μίλησε για «Νέες τεχνολογικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις στη διαχείριση πλημμυρικών κινδύνων στη Θεσσαλία» και αναφέρθηκε σε μοντέλα πρόβλεψης των πλημμυρικών φαινομένων που χρησιμοποιήθηκαν και στα ΣΔΚΠ.
Ακολούθησε ο Γιάννης Στεφανάκος, επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ (έως 2014), με θέμα: Το Υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας και η προοπτική για Υδροηλεκτρικά Έργα (ΥΗΕ) στην Ελλάδα. Τόνισε την ανάγκη ανάπτυξης των δυνατοτήτων παραγωγής ΥΗ ενέργειας της χώρας που θα βοηθήσει στην αξιοποίηση και των άλλων ΑΠΕ (ηλιακής και αιολικής).
Σημείωσε ότι μέχρι στιγμής έχουμε αξιοποιήσει μόνο το 35% του δυναμικού μας.
Ο Ιωάννης Καραβοκύρης Πολιτικός Μηχανικός M.Sc., διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας μελετών «Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε. μίλησε για τα «Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής στη Θεσσαλία» στα οποία θα αναφερθώ σε επόμενο σημείωμα με την ευκαιρία της ημερίδας για τη σχετική διαβούλευση στη Λάρισα, 17/7/24.
Επόμενος ομιλητής ο Ιάκωβος Γκανούλης, ομότιμος καθηγητής Υδραυλικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με θέμα «Η διαλακτική σύγκρουση του ανθρώπου με την φύση και η αρμονική τους ενοποίηση για τη βιώσιμη διαχείριση του νερού στη Θεσσαλία». Αναφέρθηκε στο πρόβλημα της προστασίας του περιβάλλοντος και στις επιπτώσεις από την δημιουργία μεγάλων έργων που αλλοιώνουν τη ροή των ποταμών, αλλά και την προσαρμογή της γεωργίας στις συνθήκες.
Ακολούθησε ο Νικήτας Μυλόπουλος, διευθυντής Εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων με θέμα: «Το παράδειγμα της Θεσσαλίας: η Διαχείριση των Υδάτων ως μέσο για μία νέα Πράσινη και Βιώσιμη Περιφέρεια».
Αναφέρθηκε στην ανάγκη ανάπτυξης μιας βιώσιμης γεωργίας με βάση τα διαθέσιμα ύδατα της περιοχής ώστε να μην υπάρχουν οι σημερινές δυσκολίες. Οι εισηγήσεις ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες δίνοντας στοιχεία για την κατάσταση στη Θεσσαλία και τις δυνατές λύσεις που πρέπει να συζητηθούν και να αποφασιστεί από το πολιτικό σύστημα της χώρας τι θα γίνει ώστε οι πολίτες και κυρίως οι αγρότες να γνωρίζουν τι προβλέπεται για το μέλλον τους.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
