Και μετά τις πλημμύρες τι; Μπορούμε να αισιοδοξούμε;

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας, Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής, Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών, Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ  (e-mail: [e-mail]).

Έχουν περάσει ήδη δυόμισι μήνες από τον «Daniel» και τον «Elias» και η συζήτηση γύρω από επιπτώσεις των φαινομένων στους διάφορους τομείς της οικονομίας συνεχίζεται με ένταση από πολλές πλευρές. Πριν λίγες ημέρες (στις 22-11-23) έγινε συζήτηση στη Βουλή με θέμα τις καταστροφές από την πυρκαγιά στον Έβρο (εκδηλώθηκε στις 19/8 και διήρκεσε 17 ημέρες) και τις τελευταίες πλημμύρες στη Θεσσαλία. Παρακολούθησα με πολλή προσοχή την πολύωρη διαδικασία, με την ελπίδα ότι θα ακούσω από τα πλέον αρμόδια χείλη τι συμβαίνει στη χώρα μας και βιώνουμε αυτές τις τεράστιες καταστροφές και πώς η Πολιτεία σχεδιάζει να τις αντιμετωπίσουμε. Τι φταίει που τόσο τακτικά βρισκόμαστε σε μεγάλες κρίσεις με τεράστιες συνέπειες. Οικονομική κρίση, υγειονομική κρίση, κλιματική κρίση, στις οποίες η χώρα μας, δυστυχώς, διακρίθηκε αρνητικά, κατακτώντας πρώτες θέσεις σε ό,τι αφορά το μέγεθος επιπτώσεων. Επειδή, όμως, η συζήτηση για όλα αυτά είναι πολύ μεγάλη και δεν μπορεί να γίνει στο πλαίσιο ενός άρθρου, θα επικεντρωθούμε στο δράμα που παίζεται αυτή την περίοδο στη Θεσσαλία με σκηνοθέτες τον «Daniel» και τον «Elias».

Απ’ την αρχή σας αποκαλύπτω ότι η αγωνία μου να πάρω απαντήσεις από τη συζήτηση στη Βουλή για το τι ακριβώς θα πρέπει να γίνει στη Θεσσαλία μετά τις πρόσφατες πλημμύρες, θα διαρκέσει πολύ, γιατί οι τελικές απαντήσεις αναμένονται από την ολλανδική εταιρεία HVA στα τέλη Φεβρουαρίου 2024, όποτε θα παραδώσει το τελικό πόρισμά της. Μέχρι τότε θα αρκούμαστε στις διαρροές μέσω φίλιων μέσων για κάποια σημεία των προβληματισμών της HVA και στην πρώτη έκθεση που κατέθεσαν ήδη στην Κυβέρνηση (αναφορά 1). Με άλλα λόγια, εάν δεν ανακαλύπταμε την HVA, ίσως να μην είχαμε ποτέ τις απαντήσεις που χρειαζόμαστε και επομένως ευτυχώς που τη βρήκαμε και δεν πειράζει, εάν αργήσουμε κάπως να έχουμε τις προτάσεις της, που περιμένουμε με αγωνία. Νομίζω ότι αυτό εξηγεί τη μεγάλη ανασφάλεια που διακατέχει τους πολίτες και ιδιαίτερα όσους ήταν στο επίκεντρο αυτών των καταστροφών. Και το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η αργοπορία, αλλά το να περιμένει η χώρα να μάθει τι πρέπει να κάνει από τις απόψεις μιας ξένης ιδιωτικής εταιρείας που αμείβεται να μας συμβουλεύει, παραδεχόμενοι έμμεσα ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει τέτοιες δυνατότητες.
Επανερχόμενοι στη συζήτηση στη Βουλή, με έκπληξη ακούσαμε από τον Πρωθυπουργό ότι λίγο – πολύ αυτά που από το 2000 σχεδίασε η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) με την έκδοση της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τη διαχείριση των νερών και όσα η χώρα για 20 περίπου χρόνια τώρα προσπάθησε να υλοποιήσει στο πλαίσιο αυτής σχετικά με τους κινδύνους από τις πλημμύρες, δεν ήταν κάτι σημαντικό, αλλά μια αναποτελεσματική διαδικασία λόγω της γραφειοκρατίας, που χαρακτηρίζει τη λειτουργία της Ε.Ε. Έτσι, τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής του 2014, που αναθεωρήθηκαν το 2017 και τα συνοδεύοντα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνου Πλημμύρας (ΣΔΚΠ), φαίνεται ότι είναι μικρότερης σημασίας από τις συμβουλές της HVA, η τόσο ένθερμη αποδοχή των οποίων από την Κυβέρνηση θεμελιώνει την απόδειξη του ισχυρισμού ότι οι αποφάσεις της Ε.Ε. και της χώρας δεν έχουν καμιά αξία. Και αυτό σε μία περίοδο που η χώρα μας παραπέμπεται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο λόγω της μη συμμόρφωσης στην οδηγία, που είναι υποχρεωμένη να εφαρμόζει. Σε παλαιότερο άρθρο μας («Ε», 21/9/23) είχαμε ενημερώσει ότι η απαξίωση από τη χώρα μας των ΣΔΚΠ, με τη μη έγκαιρη επικαιροποίησή τους, θα επέφερε συνέπειες, κάτι που, δυστυχώς, έγινε πριν λίγες ημέρες, με την παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τη μη συμμόρφωσή της στην εφαρμογή των υποχρεώσεών της. Σημειώνεται δε ότι την ίδια περίοδο η χώρα αναζητά βοήθεια από την Ε.Ε. για να αποκαταστήσει τις ζημιές, τους κινδύνους για τις οποίες αρνήθηκε να διαχειριστεί παρά την υποχρέωσή της. Πώς, λοιπόν, οι πολίτες να μην αισθάνονται ανασφάλεια από τις ακραίες αυτές αντιφάσεις και ασυνέπειες;
Ας δούμε, όμως, από πιο κοντά τα γεγονότα: Διαβάζοντας τα ΣΔΚΠ, όπως επικαιροποιήθηκαν το 2017 (αναφορά 2) και συγκρίνοντας το περιεχόμενο της πρώτης έκθεσης της HVA, χωρίς να είναι κανένας ειδικός διαπιστώνει πολύ εύκολα ότι τα ΣΔΚΠ, τα οποία εκπονήθηκαν από Έλληνες επιστήμονες του ιδιωτικού τομέα σε συνεργασία με τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες, στην πολύ εμπεριστατωμένη λεπτομερή ανάλυση του όλου θέματος των κινδύνων από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, προτείνουν αναλυτικά μέτρα για την αντιμετώπισή τους κάτω από σενάρια που καλύπτουν περιόδους αναφοράς 50, 100 και 1000 χρόνων. Το περιεχόμενο της πρώτης έκθεσης της HVA καλύπτει ένα πολύ μικρό υποσύνολο όσων περιέχονται στα εν λόγω ΣΔΚΠ. Μάλιστα, πρέπει να σημειωθεί ότι η λεπτομέρεια των ΣΔΚΠ είναι εντυπωσιακή. Για παράδειγμα, υπολογίζουν μέχρι και τις ποσότητες εδάφους που απομακρύνονται με διάβρωση από ολόκληρη την περιοχή κάτω από όλα τα σενάρια. Αντίστοιχα, η έκθεση της HVA δεν προϊδεάζει καν για τέτοια ζητήματα. Πώς, λοιπόν, να μην απορεί κανείς για το γεγονός ότι, ενώ είχαμε στη διάθεσή μας λεπτομερέστατη μελέτη για τους κινδύνους των πλημμυρών με νομοθετημένα μέτρα, προστρέχουμε σε ομάδα ξένων επιστημόνων, την οποία (ξανα)αμοίβουμε για να μας «συμβουλεύσουν» πώς θα σωθούμε από τις πλημμύρες; Μήπως, μεταξύ άλλων, η σκοπιμότητα της μελέτης της HVA χρησιμοποιείται (και) για επικοινωνιακούς λόγους; Και επειδή όλα αυτά που ήδη διέθετε η χώρα δημιουργήθηκαν κατ’ επιταγή της Ε.Ε., θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε εάν εμπιστευόμαστε ή όχι τις αποφάσεις της Ε.Ε.
Και να ήταν μόνον αυτά που σχετίζονται με τη μη εφαρμογή της πολιτικής της Ε.Ε. στα ζητήματα διαχείρισης των κινδύνων από τις πλημμύρες. Ας θυμηθούμε και κάποιες άλλες θέσεις της χώρας μας σε ζητήματα με θεμελιακή σημασία, για να αντιληφθούμε τη λογική στην οποία βασίζονται οι αποφάσεις της. Σε άλλο άρθρο μας («Ε», 31/7/23) είχαμε σχολιάσει ότι η θέση του κυβερνώντος σήμερα κόμματος της χώρας μας στον πρόσφατο νόμο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την αποκατάσταση της φύσης ήταν αρνητική. Με ποια, λοιπόν, επιχειρήματα σήμερα θα πείσουμε τους ευρωπαϊκούς εταίρους να συνδράμουν τη χώρα μας για την αποκατάσταση της Θεσσαλίας, όταν δεν συμφωνήσαμε για την αποκατάσταση της φύσης στα χρονικά όρια που αποφάσισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο;
Μια άλλη περίπτωση, για την οποία δημιουργείται ανησυχία από τη συμπεριφορά της χώρας μας, είναι η μη εκπλήρωση των υποχρεώσεών της απέναντι στη σύμβαση για την καταπολέμηση της ερημοποίησης του ΟΗΕ (UNCCD) και η μη συμμετοχή της με ουσιαστικό τρόπο στις σχετικές δραστηριότητες των χωρών που συμμετέχουν στη σύμβαση αυτή, κάτι στο οποίο αναφερθήκαμε επανειλημμένα. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να ισχυριζόμαστε ότι «είμαστε πρωτοπόροι» στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος μετά από αυτές τις ενέργειες της χώρας μας; (δηλώσεις του Πρωθυπουργού στη συζήτησης για τις πλημμύρες στη Θεσσαλία και τις πυρκαγιές στον Έβρο).
Μετά από τα παραπάνω, φοβάμαι ότι δεν μπορούμε να είμαστε και πολύ αισιόδοξοι για την παραπέρα πορεία στη διαχείριση των νέων προκλήσεων που δημιουργεί η κλιματική κρίση. Εάν δεν συνειδητοποιηθεί η σοβαρότητα της κατάστασης και συνεχιστεί η επιδερμική προσέγγιση που έχει υιοθετηθεί μέχρι τώρα, το μέλλον προμηνύεται δραματικό. Όπως επανειλημμένα τονίσαμε, κανένας δεν θα σώσει την κοινωνία χωρίς η ίδια να συμμετέχει δημιουργικά στη διαμόρφωση των αποφάσεων που την αφορούν.
Αναφορές: 1. HVA. 2023. First report regarding post-disaster remediation of 2023 Thessaly flooding. ID#: 20249B01. 2. Aριθμ. ΥΠΕΝ/ΓρΕΓΥ/41377/329, ΦΕΚ Β’, Αρ. Φύλλου 2.685.