Σύμφωνα με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή Oδηγία για τα ύδατα (2000/60), η διαδικασία αυτή οδηγεί στην οριστική έγκριση του ΣΔΛΑΠ από την κυβέρνηση. Για την ενημέρωση των αναγνωστών θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως το νέο (αναθεωρημένο) ΣΔΛΑΠ αποτελεί ένα στρατηγικού χαρακτήρα εργαλείο στη διαχείριση υδάτων.
Συνεπώς οι αναμενόμενες κυβερνητικές αποφάσεις θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τους στόχους, τις πολιτικές, τα μέτρα και τα έργα που απαιτούνται στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας (ΥΔΘ).
Ανάλογη ισχύ θα έχει και το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ), στο πλαίσιο σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας (2007/60), που θα καθορίσει τα μέτρα και τις απαραίτητες αντιπλημμυρικές υποδομές, προσαρμοσμένες προφανώς στις νέες συνθήκες της κλιματικής κρίσης και την εμπειρία από τα φαινόμενα των τελευταίων ετών (Ιανός, Ντάνιελ, Ελίας).
Όμως, παρά την ύπαρξη των δυο θεσμοθετημένων Σχεδίων που σχετίζονται με τα νερά της Θεσσαλίας (ΣΔΛΑΠ και ΣΔΚΠ), οι καταστροφικές πλημμύρες του περασμένου Σεπτέμβρη οδήγησαν την κυβέρνηση να αναθέσει την αποτίμηση της κατάστασης στην Ολλανδική εταιρεία HVA International. Μάλιστα πριν λίγες ημέρες δόθηκε στη δημοσιότητα το αρχικό πόρισμα της ΗVA το οποίο, παρουσία του ιδίου του πρωθυπουργού, παρουσιάστηκε επίσημα στη Βουλή (22/11) και ακολούθησε συζήτηση σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών.
Ανάλογη δημόσια παρουσίαση του πορίσματος πραγματοποιήθηκε και στη Λάρισα (23/11), παρουσία υπουργών και άλλων κυβερνητικών στελεχών.
Ο διάλογος όμως που ακολούθησε δεν υπεισήλθε στις κύριες επισημάνσεις των πραγματογνωμόνων και αυτό γιατί οι πολιτικοί διοργανωτές μάλλον είχαν σαν στόχο την πολιτική διαχείριση της εκδήλωσης και την απορρόφηση των κραδασμών που επισύρει η κατάσταση που διαμορφώθηκε και πολύ λιγότερο πώς στο μέλλον θα αποφύγουμε παρόμοιες καταστάσεις.
Σε κάθε περίπτωση, όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, όσα θα προκύψουν από το τελικό πόρισμα της Ολλανδικής εταιρίας, δημιουργούν de facto νέα δεδομένα στη διαδικασία της λήψης αποφάσεων από την κυβέρνηση. Σύμφωνα με τις συμβατικές υποχρεώσεις της Ολλανδικής εταιρείας (δες σχετική ανάρτηση της κυβέρνησης, 19/11), το τελικό πόρισμα της HVA, καθόλα ευπρόσδεκτο, επί της ουσίας αναμένεται να καλύψει ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ των θεμάτων που συνδέονται με τα νερά, όπως την ασφάλεια από τις πλημμύρες και την ξηρασία, την αγροτική παραγωγή και την κτηνοτροφία, ενώ το «δικό» τους εφαρμοστικό πλάνο (master plan) θα περιέχει προτάσεις για «αρδευτικά και αντιπλημμυρικά έργα».
Εκτός όμως από τις προφανείς δυσκολίες που προκύπτουν από όσα περιγράψαμε, το τελευταίο διάστημα εξελίσσεται μια συστηματική προσπάθεια καλλιέργειας συγχύσεων και δυσπιστίας απέναντι σε συμβατικές τεχνικές λύσεις για την διαχείριση των υδάτων, τις οποίες η ανθρώπινη σκέψη διαμόρφωσε εδώ και πολλούς αιώνες και η τεχνική επιστήμη έχει εξελίξει σε υψηλό επίπεδο, ιδιαίτερα τα τελευταία 150 χρόνια. Αναφερόμαστε στα γνωστά σε όλους έργα ταμίευσης νερού (τεχνητές «λίμνες») μέσω κατασκευής φραγμάτων, συνήθως κατά τον ρου ενός ποταμού προς εξυπηρέτηση πολλαπλών αναγκών (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία, οικολογικοί σκοποί κλπ.) και των αντίστοιχων δικτύων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και οι ταμιευτήρες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας από τον ανανεώσιμο φυσικό πόρο (ΑΠΕ), το νερό. Ο έντονος προβληματισμός γύρω από τις καταστροφικές επιπτώσεις των πλημμυρών του Σεπτεμβρίου, σε συνδυασμό με τη χαρακτηριστική απουσία αποφάσεων και κατευθύνσεων σχετικά με το είδος των καλλιεργειών στον γεωργικό τομέα (πχ. το εύρος των υδροβόρων καλλιεργειών στον κάμπο), έδωσε μια ακόμη ευκαιρία σε κάποιους να «συνεισφέρουν», με τον γνωστό αρνητικό τους τρόπο, τις γνωστές ανερμάτιστες ιδεοληπτικές απόψεις τους για το τι ΔΕΝ πρέπει να γίνει στη Θεσσαλία!
Ως γνωστόν, η προσπάθεια αυτή εκπορεύεται από συγκεκριμένα κέντρα ενημέρωσης και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, με ισχυρή επιχειρηματική και πολιτική επιρροή. Δεν είναι τυχαίο πως τούτη τη φορά το «χτύπημα» ήρθε από τα αλλεπάλληλα δημοσιεύματα της εφημερίδας «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (δες 12,14 και 15 Νοεμβρίου), η οποία για να στηρίξει τα συνήθη ιδεολογήματα κατά της αναγκαιότητας των φραγμάτων, χρησιμοποίησε έντεχνα ένα απόσπασμα από το αρχικό πόρισμα των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων της HVA International, με τον εντυπωσιακό τίτλο «ξεχάστε τα φράγματα» στη Θεσσαλία, έστω και εάν ο τίτλος αυτός ήταν παραπλανητικός και εντελώς ανακόλουθος με το περιεχόμενο του πορίσματος.
Όπως ήταν φυσικό, τη λαθροχειρία που επιχείρησαν οι υπεύθυνοι της εφημερίδας δεν την άφησε αναπάντητη ο CEO της εταιρείας κ. Μ. Γκουζούρης (ενδεικτικά, στο τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων του STAR και στο ΤΗESSALIA TV). Παρόλα αυτά, λόγω της μεγάλης κυκλοφορίας της «Κ», τα παραπλανητικά αυτά πρωτοσέλιδα αναπαράχθηκαν ευρύτατα και από άλλα ΜΜΕ, δημιουργώντας πολλές συγχύσεις και έντονο προβληματισμό στους Θεσσαλούς.
Στη γραμμή της «Κ» και άλλων μέσων συντάχθηκαν τα «συνήθη» πολιτικά κόμματα, οικολογικές οργανώσεις και διάφορες ΜΚΟ (με προνομιακή συμμετοχή σε πλήθος ευρωπαϊκών προγραμμάτων) και με «υψηλή προστασία» από τον ΠΘ κ. Μητσοτάκη και την ΠτΔ κα Σακκελαροπούλου. Στο στόχαστρο όλων αυτών βρέθηκαν πρώτα από όλα τα ημιτελή έργα Αχελώου, οι λεγόμενες υδροβόρες καλλιέργειες, καθώς και οι πολιτικές και τα έργα που έχει άμεση ανάγκη η Θεσσαλία και ειδικά οι ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού που προαναφέραμε. Και αυτά γίνονται την ίδια στιγμή που εμείς από την πλευρά μας προσδοκούμε από το υπό αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ τη «θεσμοθέτηση» και στη συνέχεια ωρίμανση και υλοποίηση πολύ περισσοτέρων τέτοιων έργων, όπως το ήδη εξαγγελθέν φράγμα Σκοπιάς Φαρσάλων, τα «υπεσχημένα» στο Μουζάκι, Πύλη κλπ.
Αντίθετα τα κέντρα αυτά, με την προνομιακή στήριξη και προβολή που διαθέτουν, διεκδικούν με επιμονή την ακύρωση των έργων, προσφέροντας προκαταβολικά άλλοθι στην κυβέρνηση για την περίπτωση που επιλέξει να μην προχωρήσει στην πραγματοποίησή τους. Και ας μην ξεχνάμε πως όλα αυτά τα έργα ταμίευσης λειτουργούν ευεργετικά, εκτός των άλλων, ΚΑΙ ως αντιπλημμυρικές υποδομές.
Και όπως ρητά αναφέρεται στο πόρισμα της HVA, «θα πρέπει να προσδιοριστεί το πώς τα φράγματα μπορούν να βοηθήσουν στην εξασθένιση πλημμυρών τέτοιου μεγέθους». Συμπερασματικά, έχει δημιουργηθεί μια σύνθετη κατάσταση γύρω από το υδατικό πρόβλημα που η πορεία του είναι συνυφασμένη με την ανασυγκρότηση και γενικά ένα βιώσιμο μέλλον στη Θεσσαλία.
Η εξέλιξη της εφαρμογής των αναγκαίων πολιτικών και των αντίστοιχων έργων φαίνεται πως θα είναι ένας δρόμος σπαρμένος με εμπόδια. Αυτό πρέπει να το λάβουν σοβαρά υπόψη τους οι παλιοί και νέοι πολιτικοί και αυτοδιοικητικοί μας εκπρόσωποι, αρκετοί από τους οποίους δεν έχουν ακόμη ξεκαθαρίσει σε τι στοχεύουν και κατά πόσο έχουν διάθεση να «συγκρουστούν» με εκείνους που επιδιώκουν να συντηρήσουν τη στασιμότητα στα μεγάλα προβλήματα της περιοχής μας, με όλες τις οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις που αυτή έχει προκαλέσει.
Τη Θεσσαλία πλέον απασχολούν έντονα δυο βασικά ερωτήματα:
Το πρώτο σχετίζεται με την επιβεβλημένη ενσωμάτωση όλων των προτάσεων που θα υποβληθούν από την Ολλανδική εταιρεία στα δυο θεσμοθετημένα και αποδεκτά από την ΕΕ Σχέδια (ΣΔΚΠ και ΣΔΛΑΠ) με στόχο να αποκτήσουμε έναν στέρεο και τεκμηριωμένο σχεδιασμό.
Εάν αυτό αποτύχει, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να ξαναζήσουμε το συνηθισμένο αλαλούμ αντικρουόμενων προτάσεων για τις πολιτικές στα νερά και, καθώς και τις γνωστές πελατειακές επιλογές στα έργα.
Ας ελπίσουμε ότι οι αρμόδιοι πολιτικοί παράγοντες, Υπουργοί, Γραμματείς και Αυτοδιοικητικοί, έχουν εντοπίσει το πρόβλημα και θα πολιτευτούν αναλόγως.
Το δεύτερο ζήτημα σχετίζεται με τις επιφυλάξεις μας για την πραγματική πολιτική βούληση της σημερινής κυβέρνησης και ειδικά του ΠΘ κ. Κυρ. Μητσοτάκη σχετικά με την υλοποίηση των Σχέδιων και των εφαρμοστικών πλάνων (masteplan) που θα προκύψουν κατά τους επομένους μήνες από την σύνθεση των υπό διαβούλευση προτάσεων. Η αναποφασιστικότητα και η παρελκυστική του τακτική κατά την περασμένη τετραετία, καθώς και η μη τήρηση υποσχέσεων που είχε δώσει (πχ. Αχελώος, Μουζάκι), δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας. Ακόμη και η στάση του στην πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή απέναντι στα φληναφήματα του κ. Σωκράτη Φάμελλου «κατά» των έργων Αχελώου δεν ήταν κατά την άποψή μας όσο αποφασιστική θα έπρεπε, ούτε βεβαίως συμβατή με την τεράστια εμπειρία που διαθέτει. Για παράδειγμα μάς προκαλεί εντύπωση πως ο κ. ΠΘ απέφυγε να απαντήσει και να τοποθετηθεί ο ίδιος με ειλικρίνεια ως προς τις δικές του προθέσεις σχετικά με την ολοκλήρωση των εγκαταλειμμένων από το 2010 ημιτελών έργων. «Παρέλειψε» επίσης να ζητήσει από τον κ. Φάμελλο (και από τους βουλευτές τους από τη Θεσσαλία) σαφείς εξηγήσεις σχετικά με τις προθέσεις του ΣΥΡΙΖΑ και ειδικότερα, εφόσον τάσσονται «κατά» των έργων, εάν προτείνουν πχ. την κατεδάφιση του («περιττού» για εκείνους) φράγματος στη Συκιά (σημ. : η σήραγγα Πευκόφυτου μήκους σχεδόν 18 χλμ., πλήρως διανοιγμένη και εσωτερικά μισοεπενδεδυμένη, δυστυχώς για κάποιους, δεν ...κατεδαφίζεται!).
Ανάλογη στάση στο ίδιο θέμα κράτησε κατά τη διαβούλευση στη Λάρισα και ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και υδάτων του ΥΠΕΝ κ. Βαρελίδης.
Αποστασιοποιημένος πλήρως από την ουσία του θέματος, εναπόθεσε τις κρίσιμες αποφάσεις που θα ληφθούν «Στα χέρια της επιστήμης και του Συμβουλίου της Επικρατείας». Βεβαίως, με βάση την τεράστια πείρα που αποκτήσαμε όλα αυτά τα χρόνια αποκωδικοποιώντας τις τοποθετήσεις των πολιτικών, η θέση αυτή εκλαμβάνεται σαν πρόσχημα για τη διαιώνιση της γνωστής εκκρεμότητας, προς αποφυγή δύσκολων αποφάσεων που αναμένεται να έχουν για την κυβέρνηση πολιτικό κόστος σε κάποιες περιοχές (πχ. Αιτωλοακαρνανία) και σε όσους επηρεάζονται από κάποιες οικολογικές οργανώσεις. Συνοπτικά, στη Βουλή και γενικότερα, η κυβέρνηση άφησε για μια ακόμη φορά ανοικτό το θέμα της ενίσχυσης του υδατικού δυναμικού του ΥΔΘ, παρότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κρίσιμο στοιχείο στον στρατηγικό σχεδιασμό για τη Θεσσαλία. Χωρίς απάντηση στο θέμα της ενίσχυσης οποιοσδήποτε σχεδιασμός στηρίζεται σε πήλινα πόδια και προφανώς δεν προσφέρει λύσεις. Δυστυχώς η καταστροφική στασιμότητα και το θέατρο παραλόγου που όλα αυτά τα χρόνια ζήσαμε με τις κυβερνήσεις Τσίπρα και Μητσοτάκη, συνεχίζει να «παίζεται» ακόμη και σήμερα στις οθόνες μας...
Μακάρι οι ενδοιασμοί μας για όλα τα παραπάνω να είναι αβάσιμοι και η Θεσσαλία να καταφέρει να προχωρήσει άμεσα και συντεταγμένα στην πορεία που περιγράφουν τα υπό διαβούλευση Σχέδια. Μακάρι από τις διαβουλεύσεις και τον συνεχιζόμενο έντονο προβληματισμό η περιοχή μας να βγει θωρακισμένη με ισχυρές και αδιαμφισβήτητες αποφάσεις σχετικά με τα νερά και την ανασυγκρότηση που τόσο έχει ανάγκη. Έως τότε λοιπόν, επιμονή στις διεκδικήσεις μας για οριστικές αποφάσεις σε όλα τα θέματα των υδάτων, του περιβάλλοντος και της ανασυγκρότησης στη Θεσσαλία.
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
