Η σημερινή βιομηχανική γεωργία καταναλώνει τεράστιες ποσότητες ενέργειας για να παράγει επαρκή τρόφιμα και πρώτες ύλες για τις ανάγκες ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού του πλανήτη. Η γεωργία παράγει περίπου το 14% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αν βάλουμε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα τότε το ποσοστό αυξάνεται αλλά ας μείνουμε στην κύρια αγροτική παραγωγή. Από αυτή την πλευρά κάθε μείωση των εισροών ενέργειας στο γεωργικό σύστημα συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών.
Τι μπορούμε να κάνουμε; Μια σειρά από βελτιώσεις στις καλλιεργητικές πρακτικές που ακολουθούμε μπορούν να εξορθολογήσουν τις εισροές. Αμειψισπορές και χρήση ψυχανθών για δέσμευση αζώτου, καλλιέργειες φυτοκάλυψης με ψυχανθή για προστασία του εδάφους από διάβρωση αλλά και δέσμευση αζώτου και αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους, μείωση της έντασης της κατεργασίας του εδάφους και χρήση ακαλλιέργειας για τις χειμερινές ή κατεργασίας σε λωρίδες για τις ανοιξιάτικές καλλιέργειες, λίπανση σύμφωνα με τις ανάγκες του χωραφιού και τις καλλιέργειας με βάση αναλύσεις εδάφους, εφαρμογή των λιπασμάτων όταν χρειάζονται τα φυτά και όχι όταν μας βολεύει, εφαρμογή φυτοπροστατευτικών προϊόντων για καταπολέμηση παρασίτων μόνο όταν χρειάζεται και ποτέ προληπτικά, εφαρμογή αρδευτικού νερού όταν και όσο χρειάζεται. Παράλληλα εισαγωγή νέων τεχνολογιών όπως τεχνικών της γεωργίας ακριβείας με χρήση χαρτογράφησης παραγωγής, διαφοροποιημένων δόσεων λιπασμάτων και άλλων εισροών που εξοικονομούν τις εισροές αλλά και χρήση λογισμικών προγραμμάτων που βοηθούν τους αγρότες να πάρουν τις σωστές αποφάσεις. Από αυτά εύκολα φαίνεται ότι ο αγρότης έχει πολλά μέσα να συμβάλλει στη μείωση των εισροών και αντίστοιχα στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και να συμβάλλει μαζί με την υπόλοιπη κοινωνία στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής.
Ο αγρότες όμως έχουμε ένα ακόμα σημαντικό χαρτί στα χέρια μας. Αυτό είναι η οργανική ουσία του εδάφους. Για να αντιληφθούμε τι μπορούμε να κάνουμε σκεφτείτε ότι:
Τα εδάφη Παγκόσμια περιέχουν 1.500 Gt(δισεκατομμύρια τόνους) άνθρακα. Στη Βιομάζα στην επιφάνεια της Γης (δηλαδή όλη η φυτική ύλη) περιέχονται 500 Gt C (0,83 t ξηράς ουσίας/στρ.) και στην ατμόσφαιρα περιέχονται 600 Gt C (με 280 ppmCO2-μέρη στο εκατομμύριο σήμερα είναι περισσότερο).
Κάθε χρόνο ανακυκλώνονται 120 Gt άνθρακα (440 Gt CO2) που αναλύονται σε 60 Gt Φυτική αναπνοή, 40 Gt Ριζική αναπνοή, 20 Gt Εδαφική αναπνοή, δηλαδή οι καύσεις που γίνονται για τη διατήρηση των κυττάρων των φυτών και των οργανισμών του εδάφους.
Από τα πιο πάνω γίνεται αντιληπτό ότι μια αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους θα είχε ευεργετικές επιπτώσεις στα αέρια του θερμοκηπίου της ατμόσφαιρας. Στη διάσκεψη του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή που έγινε πριν από δύο χρόνια προτάθηκε να θεσπιστούν μέτρα για την αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους. Η λεγόμενη στα γαλλικά quatre pourmile ή 4 στα 1.000 προσπάθεια αύξησης της οργανικής ουσίας του εδάφους κάθε χρόνο. Το τι σημαίνει αυτό περιγράφεται σχηματικά στην αφίσα. Επειδή είναι Αγγλικά και πολλοί δεν το καταλαβαίνουν, θα δώσω σε μετάφραση τι περιλαμβάνει.
Το πρώτο σχήμα δείχνει ότι κάθε χρόνο εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα 4,3 δισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα σε μορφή αερίων του θερμοκηπίου. Προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες και από καταστροφή των δασών ενώ μεγάλο μέρος από αυτά απορροφώνται από τους ωκεανούς και τη φωτοσύνθεση. Όπως προανέφερα, το έδαφος περιέχει 1.500 δισεκατομμύρια τόνους άνθρακα που προέρχονται από υπολείμματα των φυτών (που παράγονται με τη φωτοσύνθεση) που ενσωματώνονται. Στα υπολείμματα των φυτών περιλαμβάνονται τόσο το υπέργειο τμήμα όσο και η ρίζα. Αν υπολογίσουμε το 0,4% του άνθρακα του εδάφους αντιστοιχεί σε 6 δισεκατομμύρια τόνους άνθρακα που ουσιαστικά θα αφαιρούσε τις εκπεμπόμενες ποσότητες στην ατμόσφαιρα και θα διατηρούσε μια ισορροπία στο σύστημα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους που θα έχει ουσιαστικές θετικές επιπτώσεις στη γονιμότητα του εδάφους, θα κάνει ευκολότερη την κατεργασία του και την αντίσταση στη διάβρωση. Το πώς μπορεί να επιτευχθεί θα το αφήσω για επόμενα σημειώματα. Στόχος του σχεδίου είναι η εξασφάλιση της παραγωγής τροφίμων με ταυτόχρονη συμβολή στην αποτροπή ή τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
