Σκεφτείτε μια περιοχή με κύρια καλλιέργεια το βαμβάκι ή οπωροφόρα δένδρα. Όπως ανέφερα στο παράδειγμα με την προσβολή αφίδων πριν από λίγες εβδομάδες σε πολλές περιοχές η προσβολή ξεκινά από ορισμένα σημεία και από εκεί επεκτείνεται. Πώς μπορούμε να διαπιστώσουμε κάτι τέτοιο; Τοποθετούμε για έντομα παγίδες και με βάση τους πληθυσμούς που πιάνουμε μπορούμε να διαπιστώσουμε από πού ξεκινά η προσβολή και πώς στη συνέχεια επεκτείνεται. Υπάρχει μια επιστημονική μέθοδος (γεωστατιστική) για τη κατανομή των παγίδων και την ανάλυση των στοιχείων.
Από τη στιγμή που διαπιστώσουμε κάτι τέτοιο τότε μπορούμε να παρακολουθούμε με επιμέλεια την περιοχή πρώτης εμφάνισης και να την έχουμε για έγκαιρη προειδοποίηση για τους υπόλοιπους αγρότες της περιοχής. Μπορούμε επίσης να κάνουμε καλή καταπολέμηση στην περιοχή αυτή και να μειώσουμε τις προσβολές στους άλλους παραγωγούς. Και εδώ απαιτείται συνεργασία των αγροτών μεταξύ τους αλλά και με τους επιστημονικούς φορείς ή τους συμβούλους τους για να επιτύχουν τέτοια συστήματα κάτι που για την ώρα δεν υπάρχει. Πριν από λίγα χρόνια είχαμε επισκεφτεί με καθηγητή Εντομολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ένα συνεταιρισμό της περιοχής και προτείναμε να δοκιμάσουμε ένα τέτοιο σύστημα με παγίδες και επιδημιολογική μελέτη. Προτείναμε να εγκαταστήσουμε εμείς τις παγίδες αλλά θα έπρεπε ο Συνεταιρισμός ή οι ίδιοι οι αγρότες να μαζεύουν τα έντομα και να μας τα στέλνουν ή να μας στέλνουν φωτογραφίες με το κινητό τους. Παραδόξως ο συνεταιρισμός δεν δέχτηκε να αναλάβει αυτή την εργασία. Ακόμα ένα παράδειγμα πώς φτάσαμε ως εδώ αλλά και ποια προβλήματα πρέπει να λύσουμε για να ξεπεράσουμε τη κρίση.
Η ανάπτυξη αισθητήρων που μπορούν να ανιχνεύσουν χαρακτηριστικά που να προειδοποιούν για την εμφάνιση προσβολών στις φυτείες είναι εντατική τα τελευταία έτη. Μια πρώτη προσέγγιση είναι η ανάπτυξη υπερφασματικών αισθητήρων που κινούνται είτε στο χωράφι πάνω σε επίγεια μέσα είτε με εναέρια μέσα όπως δορυφόρους, αεροπλάνα ή ελικόπτερα. Κάθε προσβολή έχει μια φασματική υπογραφή δηλαδή μια περιοχή του φάσματος που αλλοιώνεται. Έτσι μπορούμε να διακρίνουμε προσβολές και το σημείο στο οποίο εμφανίζονται (με χρήση GPS) και να τις αντιμετωπίσουμε έγκαιρα. Για να γίνει αντιληπτό από τους αναγνώστες τι κάνουμε, σκεφτείτε ότι ένα φύλλο ή ένα φυτό όταν είναι υγειές ανακλά το ηλιακό φως ή όποια άλλη ακτινοβολία με μια μορφή. Όταν υπάρχει κάποια προσβολή τότε η ανάκλαση διαφοροποιείται και αυτό εκμεταλλευόμαστε για να ανιχνεύσουμε μια προσβολή.
Στην ανίχνευση ζιζανίων έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια καθώς τα ζιζάνια απαιτούν μεγάλες δαπάνες για τον έλεγχό τους ενώ η ζημία που προκαλούν στις καλλιέργειες είναι επίσης πολύ μεγάλη. Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις στο θέμα. Η μια είναι με χρήση υπερφασματικών καμερών σε επίγεια ή εναέρια μέσα. Στην Εικόνα 1 φαίνονται οι φασματικές υπογραφές τριών ζιζανίων σε μια έρευνα του Α.Π. Θεσσαλονίκης. Με βάση τις φασματικές υπογραφές των ζιζανίων μπορούμε να κινηθούμε πάνω από το χωράφια και να βρούμε τα σημεία που υπάρχουν τα ζιζάνια, το είδος τους και την πυκνότητά τους ώστε να κανονίσουμε πού θα ψεκάσουμε και με ποιο ζιζανιοκτόνο. Μια άλλη ιδέα είναι να προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε τα ζιζάνια από φωτογραφίες τους. Αυτό είναι πολύ δύσκολο γιατί οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μας έχουν δυσκολία να αναλύσουν και να συγκρίνουν εικόνες. Ο εγκέφαλός μας έχει τεράστια δυνατότητα ανάλυσης εικόνων κάτι που αδυνατούν να κάνουν οι Η/Υ. Έχει γίνει προσπάθεια να γίνει αναγνώριση με περίγραμμα των ζιζανίων με αρκετή επιτυχία αλλά ακόμα υπάρχουν προβλήματα. Εάν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα ζιζάνια μπορούμε με ειδικά ψεκαστικά να εφαρμόσουμε μια σταγόνα του διαλύματος στο ζιζάνιο και να το καταστρέψουμε με τεράστια οικονομία φαρμάκου και κόστους.Μια προσέγγιση που εφαρμόστηκε είναι να καταγράψουμε τις θέσεις των φυτών που καλλιεργούμε με καταγραφή της θέσης των σπόρων που τοποθετούμε στο έδαφος κατά τη σπορά. Γνωρίζοντας τη θέση των καλλιεργούμενων φυτών ψεκάζουμε ό,τι φυτό βρίσκεται σε άλλο σημείο.Τέλος μια ιδέα για χρήση στις σκαλιστικές καλλιέργειες είναι να ψεκάζουμε ανάμεσα στις σειρές μόνο εκεί πού υπάρχουν πράσινα φυτά. Με ένα αισθητήρα που μετρά ένα δείκτη βλάστησης μπορούμε να βρούμε που υπάρχουν φυτά και πού έδαφος και να ψεκάζουμε μόνο τα φυτά επιτυγχάνοντας μεγάλη εξοικονόμηση ζιζανιοκτόνου.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
